تحلیل صورتهای مالی
- تاریخ درج ۱۳ دی ۱۴۰۰
- تاریخ ویرایش ۵ اسفند ۱۴۰۲
- ۰ نظر
- ۳۲۰ مشاهده
صورتهای مالی، گزارشهای مربوط به شرکت و تحلیل آنها از مهمترین منابعی است که در تحلیل بنیادی برای بررسی کمی و کیفی عملکرد و وضعیت یک شرکت به کار میرود. علاوه بر این، صورتهای مالی در مقایسه شرکت با رقبای آن در صنعت هم به کار میروند. این گزارشها معمولا شامل موارد مختلفی چون ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد، سود و زیان جامع، گزارشهای هیئتمدیره و یادداشتهای همراه است. در این مطلب به بررسی مهمترین صورتهای مالی و کاربرد آنها میپردازیم.
آنچه در این مقاله میخوانید:
- صورتهای مالی در یک نگاه
- روش تحلیل صورتهای مالی
- انواع صورتهای مالی
- ترازنامه
- سود و زیان
- صورت سود و زیان جامع
- صورت جریان وجوه نقد
- صورت گردش سود انباشته
- نحوه استفاده از صورتهای مالی
- نسبتهای نقدینگی
- نسبتهای فعالیت
- نسبتهای اهرمی
- نسبتهای سودآوری
- یادداشتهای مالی و گزارش فعالیتهای هیئتمدیره
صورتهای مالی در یک نگاه
همان طور که اشاره کردیم، بررسی صورتهای مالی برای انواع مقایسهها در تحلیل بنیادی کاربرد دارد. هدف اصلی از تهیه صورتهای مالی، جمعآوری و ارائه اطلاعات مهمی از وضعیت، عملکرد مالی و انعطاف ساختار شرکت است. این صورتها اطلاعاتی کاربردی در مورد جریانات نقدی به وجود آورنده سود عملیاتی، جریانات نقدی مربوط به افزایش یا کاهش سرمایه، اخذ وام، انتشار سهام و … منتشر میکنند. صورتهای مالی معمولا در دو نوع حسابرسیشده یا حسابرسینشده و در بازههای ۶ ماهه یا ۱۲ ماهه در وب سایت کدال منتشر میشوند.
منظور از گزارشهای حسابرسی شده آن است که یک موسسه در نقش ناظر، صحت تهیه و ارائه صورتهای مالی مطابق با قوانین و استانداردها را بررسی میکند. در مقابل، تایید موسسه ناظر در گزارشهای حسابرسی نشده، وجود ندارد. افرادی که از صورتهای مالی استفاده میکنند نیاز به اطلاعات کامل و معتبر دارند که این اطلاعات موارد مختلفی را ارائه میدهد، از جمله:
- سودآوری
- ثبات واحد تجاری
- هر تغییری که منجر به افزایش یا کاهش سودآوری و تغییرات در ثبات شرکت شود.
اطلاعاتی که از صورتهای مالی استخراج میشود، میتوانند در تصمیمات مختلفی تعیینکننده باشند، از جمله:
- سرمایهگذاری یا عدم سرمایهگذاری در اوراق بهادار شرکت
- تصمیم به ادغام شرکت یا تحصیل شرکتهای دیگر
- ارزیابی عملکرد شعبههای مختلف شرکت
- تصمیم برای ورود به سرمایهگذاریهای پرریسک
- اعتبارسنجی برای دریافت وام و تسهیلات
- تصمیم به اخذ سیستم اعتباری منعطف یا محدود در قبال مشتریان شرکت
- پیشبینی سود و جریان نقدی آتی شرکت
دریافت اطلاعات وضعیت کلی شرکت از صورتهای مالی
صورتهای مالی مختلفی از هر شرکت، در بازههای زمانی ۶ ماهه یا ۱۲ ماهه در وبسایت کدال منتشر میشوند. این صورتها معمولا شامل اطلاعات متعدد و کاربردی هستند که میتوانند فرایند تصمیمگیری سرمایهگذاران سادهتر کنند. اما اطلاعات مهم را میتوان از کدام صورت مالی به دست آورد؟ در ادامه منبع اطلاعات کاربردی را در صورتهای مختلف مالی ذکر میکنیم.
برای اطلاع از وضعیت منابع اقتصادی شرکت، باید به بخش داراییها در ترازنامه مراجعه کنیم.
برای دریافت اطلاعات در مورد حقوق بستانکاران شرکت، باید به قسمت بدهیها در ترازنامه مراجعه کنیم.
جریان خروجی منابع اقتصادی شرکت، بهصورت هزینه شناسایی میشود پس برای اطلاع از این مورد باید به صورت سود و زیان مراجعه کنیم.
برای اطلاع از جریان ورودی منابع اقتصادی شرکت، باید به صورت سود و زیان مراجعه کنیم. باید در نظر داشته باشیم درآمدهای شرکت از چند راه کسب شده است:
- ممکن است از محل فروش محصولات و خدمات حاصل شود.
- ممکن است از محل سودهای معاملاتی که منجر به افزایش دارایی است، حاصل شود.
- ممکن است از محل حقوق صاحبان سهام یا به دلیل سرمایهگذاریهای دیگر، کسب شود.
روش تحلیل صورتهای مالی
اولین گام در تحلیل وضعیت یک شرکت، تعیین ماهیت کسب و کار و سابقه فعالیت شرکت است. در این فرایند ابتدا صنعتی را که شرکت در آن فعالیت میکند، بررسی میکنیم. این اطلاعات را میتوان در اساسنامه و آگهیهای رسمی شرکت مشاهده کرد.
گام بعد در تحلیل شرکتها، بررسی صورتهای مالی آنها است. رایجترین روش در تحلیل این گزارشها را در زیر خلاصه کردهایم:
- در یکی از روشهای تحلیلی که به تحلیل عمودی مشهور است، تحلیلگر فارغ از اندازه شرکتها، امکانی برای مقایسه شرکتهای موجود در یک صنعت دارند.
- در یکی از روشهای تحلیلی که به روش تحلیل افقی معروف است، اقلام موجود در صورت سود و زیان، بر مبنای مبلغ فروش شرکت و به صورت درصدی محاسبه و بیان میشود.
- بررسی ریسک شرکتها یکی دیگر از مهمترین بخشهای تحلیل آنها، است. در تحلیل شرکت ریسکهایی چون ریسک تکنولوژی، ریسک ملاحظات قانونی، ریسک ورود رقبای جدید و ریسک رکود در صنعت بررسی میشود. میزان اهمیت هر یک از این ریسکها با توجه به ماهیت صنعت و شرکت متفاوت است.
پس با توجه به آن چه اشاره کردیم، مواردی که در تحلیل شرکت باید در نظر داشت را میتوان به صورت زیر خلاصه کرد:
- موضوع فعالیت شرکت
- ترکیب سهامداران
- ساختار و میزان سرمایه
- فروش داخلی و خارجی شرکت به تفکیک
- نسبتهای نقدینگی شرکت و میانگین صنعت
- نسبتهای آنی شرکت و صنعت
- نسبتهای اهرمی شرکت و صنعت
- نسبتهای سودآوری شرکت و صنعت
- نسبتهای بازار
- تسهیلات اخذشده
- سود هر سهم
- پیشبینی سود و بودجه
- درآمدها و هزینهها
- روند تولید
- روند فروش
انواع صورتهای مالی
در تحلیل سهام شرکتهای مختلف، صورتهای مختلفی مورد بررسی قرار میگیرند. برخی از مهمترین صورتهای مالی را در ادامه معرفی میکنیم:
۱. ترازنامه
اطلاعات مهم در مورد منابع و داراییهای شرکت را میتوان در ترازنامه آن یافت. اطلاعاتی که در صورت ترازنامه وجود دارد، دربرگیرنده چند مشخصه اصلی و مهم برای شرکت است، از جمله:
- داراییهای نقد، وجه نقد یا معادل وجه نقد (اوراق بهادار با سررسید کمتر از ۹۰ روز)
- مطالبات، حسابها و اسناد دریافتنی
- پیشپرداخت هزینه
- موجودی کالا و مواد
- اموال، تجهیزات و ماشینآلات شرکت
- سرمایهگذاریها
- داراییهای نامشهود
- داراییهای مالی
موجودی کالا بخش مهم دیگری در ترازنامه است که برای محاسبه انواع نسبتهای مالی و تعیین سود و زیان شرکت مورد استفاده قرار میگیرد.
کاربرد ترازنامه
از اطلاعات موجود در ترازنامه برای تعیین منافع آینده، اثر معاملات یا رویدادهای مشخص و میزان تسلط مالکانه سهامداران استفاده میشود. به علاوه، اطلاعات طبقهبندیشدهای در خصوص ماندههای پایان دوره، میاندوره و اطلاعات سال قبل در این سند وجود دارد که برای مقایسه وضعیت مالی شرکت در دورههای مختلف مورد توجه قرار میگیرد.
یکی از کاربردهای اصلی ترازنامه، در تعیین ارزش شرکتها است. در ترازنامهها ارزش انواع داراییها شناسایی میشود که در بخش داراییها قابل مشاهده هستند. این ارزشها شامل ارزش تاریخی، ارزش جاری، ارزش فعلی داراییها، ارزش تصفیهای، ارزش جایگزینی، ارزش دفتری و ارزش اسمی است.
۲. سود و زیان
گزارش سود و زیان یک شرکت نشان میدهد این شرکت در طول یک سال چقدر پول به دست آورده یا چقدر ضرر دیده است. در واقع این گزارش عملکرد شرکت را در یک دوره زمانی ارزیابی میکند. صورت سود و زیان برای گروه سرمایهگذاران و اعتباردهندگان اهمیت بیشتری نسبت به سایرین دارد. اطلاعاتی که میتوان از صورت سود و زیان استخراج کرد، شامل موارد زیر است:
- اطلاعاتی در خصوص سود سهام پرداختنی
- سیاست تقسیم سود
- نتایج عملکرد شرکت در زمینهی ایجاد درآمد و هزینه
- درآمدهای عملیاتی شرکت
- بهای تمامشده کالای فروشرفته
- هزینههای مالی، اداری و عمومی
- درآمدها و هزینههای غیرعملیاتی
- قیمت هر محصول
- انواع درآمدهای شرکت مانند درآمد حاصل از سرمایهگذاریها
- سودهای حاصل از سپردههای بانکی
- سودآوری شرکتهای زیرمجموعه
- میزان EPS شرکت
- نسبت P/E
با استفاده از این اطلاعات میتوانیم جداول پیشبینی خود را برای دورههای مالی آینده تهیه و منتشر کنیم.
کاربرد صورت سود و زیان
با استفاده از صورت سود و زیان و شناسایی اقلام اساسی در آن میتوانیم هر تغییری در آنها را تحلیل کنیم. نمونههایی از این تحلیلها را در ادامه بررسی میکنیم:
- تغییر در بهای تمامشده شرکت: میتواند ناشی از تغییر در مقدار تولید شرکت، تغییر در نرخ حمل مواد یا خرید آن باشد.
- تغییر در درآمد عملیاتی: میتواند ناشی از تغییر در بهای تمامشده کالا، افزایش فروش یا افزایش قیمتها باشد.
- تغییر در هزینههای اداری و عمومی: میتواند ناشی از افزایش حقوق کارکنان، کرایههای حمل و هزینه فروش باشد.
- تغییر در هزینههای مالی: میتواند به دلیل افزایش در میزان وام دریافتی و تغییر در نرخ بهره باشد.
- تغییر در درآمدها و هزینههای غیرعملیاتی: میتواند ناشی از تغییر در سود حاصل از سپردههای بانکی، سود و زیان ناشی از تسعیر مطالبات ارزی شرکت باشد.
از کاربردهای اصلی صورت سود و زیان، میتواند به موارد زیر اشاره کرد:
- تهیه و تنظیم جداول پیشبینی
- تعیین استهلاک داراییها، افزایش بدهی و ورود جریانات نقدی
- استخراج موارد حائز اهمیت شرکت مانند درآمدهای خالص و ناخالص، درآمدهای عملیاتی (مانند فروش، حقالزحمه، سود تضمینشده، سود سهام و حق امتیاز)
- شناسایی سیاست شرکت در خصوص هزینه و درآمد (سیاستهای شرکت در این خصوص میتواند استراتژی محافظهکارانه یا تهاجمی باشد.)
- مقایسه شرکتها پس از استخراج هزینهها از صورت سود و زیان، از طریق مقایسه هزینههای شرکتهای مشابه در یک صنعت
۳. صورت سود و زیان جامع
صورت سود و زیان جامع از جمله صورتهای مالی اساسی است که برای بررسی مواردی چون حقوق صاحبان سهام، درآمد و هزینه شرکت تجزیه و تحلیل میشود. از گزارش صورت سود و زیان جامع اطلاعات زیر استخراج میشود:
- تعدیلات ناشی از تسعیر ارز و معاملات ارزی شرکت مورد نظر
- سود و زیان تحققنیافته مربوط به قراردادهای مشتقات مالی
- سود و زیان تحققنیافته مربوط به سرمایهگذاریهای آماده برای فروش
- تغییرات وجوه قراردادهای بازنشستگی شرکتها
- تعدیلات سنواتی
- سود و زیان جاری
- مازاد حاصل از تجدید ارزیابی دارایی ثابت
- افزایش در سرمایه شرکت یا خالص داراییها
۴. صورت جریان وجوه نقد
صورت جریان وجوه نقد از گزارشهای مالی مورد استفاده اعتباردهندگان و سرمایهگذاران است که منابع و مصارف وجه نقد شرکت را میتوان از آن استخراج کرد. با استفاده از این صورت مالی، ۳ گروه جریان وجوه نقد برای شرکت شناسایی میشود:
- وجوه نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی: این فعالیتها سود خالص ایجاد میکنند و جزئی از فعالیتهای اصلی و روزانه شرکت هستند.
- وجوه نقد حاصل از فعالیتهای سرمایهگذاری: این فعالیتها برای تحصیل یا فروش داراییهای بلندمدت شرکت است.
- وجوه نقد حاصل از فعالیتهای تأمین سرمایه: وجوه نقد حاصل از فعالیتهایی که شرکت برای تأمین مالی خود انجام میدهد.
۵. صورت گردش سود انباشته
برخی از تحلیلگران یک صورت مالی دیگر را هم در کنار سایر صورتهای مالی بیانشده، در نظر میگیرند که صورت گردش سود انباشته نام دارد. در این صورت مالی مانده انباشته اول دوره، سود یا زیان خالص طی دوره، تخصیص سود به اندوخته، تقسیم سود بین سهامداران و همچنین تعدیلات سنواتی قابلمشاهده است.
نحوه استفاده از صورتهای مالی
همانطور که پیش از این اشاره کردیم، نسبتهای متعددی برای بررسی عملکرد یک شرکت از دیدگاههای متفاوت قابل محاسبه هستند.
به عنوان مثال، از نسبتهای نقدینگی برای سنجش توان شرکت در عمل به تعهدات کوتاهمدت آن استفاده میشود. نسبتهای بدهی هم برای سنجش وام و اعتبارهای دریافتی شرکت مورد استفاده قرار میگیرند. معمولا افراد میزان ریسک سرمایهگذاری در یک شرکت را با این نسبتها میسنجند.
نکته قابل توجه آن است که در فرایند یک تحلیل جامع که بر اساس نسبتهای مالی انجام میشود، مقادیر محاسبهشده در دورههای مختلف با میانگین صنعت، قابل مقایسه هستند.
صورتهای مالی که پیش از این به آنها اشاره کردیم، برای محاسبه نسبتهای کاربردی به کار گرفته میشوند. برخی از مهمترین نسبتها را در ادامه بررسی میکنیم:
نسبتهای نقدینگی
- نسبت جاری: مقادیر این نسبت شامل داراییها و بدهیهای جاری است که از بخش داراییهای و بدهیهای جاری ترازنامه استخراج میشود.
- نسبت آنی: برای محاسبه این نسبت باید میزان موجودی کالا را از بخش داراییهای جاری ترازنامه استخراج و از داراییها کسر کرد. سپس مقادیر به دست آمده را در فرمول محاسبه نسبت آنی قرار داد.
نسبتهای فعالیت
گروه نسبتهای فعالیت، به سرمایهگذاران کمک میکنند عملکرد شرکت در زمینههای تولید، وصول مطالبات و فروش را بررسی کنند. اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه نسبتهای این گروه، معمولا از ترازنامه و صورت سود و زیان استخراج میشود. در ادامه به نحوه محاسبه هر کدام از نسبتهای این گروه، از صورتهای مالی میپردازیم :
- دوره گردش موجودی کالا: بخش مربوط به موجودی کالا از داراییهای ترازنامه و بخش مربوط به بهای تمامشده کالا، از صورت سود و زیان شرکت استخراج میشود.
- نسبت گردش دارایی: مورد کل داراییها که در این نسبت مورد استفاده قرار میگیرد، از بخش مجموع داراییهای ترازنامه و قسمت مربوط به فروش خالص از صورت سود و زیان استخراج میشود.
- نسبت گردش داراییهای ثابت: در محاسبه این نسبت، از دارایی ثابت و فروش خالص استفاده میشود. مورد اول از بخش داراییهای ترازنامه (مجموع داراییهای ثابت) و مورد دوم از صورت سود و زیان استخراج میشود.
- دوره وصول مطالبات: برای محاسبه این نسبت، دو مورد وصول مطالبات و فروش مورد نیاز است. مطالبات شرکت در بخش حسابهای دریافتنی ترازنامه و فروش هم در صورت سود و زیان وجود دارد.
- دوره گردش عملیات: این نسبت به بررسی موجودی کالا در ابتدا، انتها و طی دوره میپردازد. اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه این نسبت از بخش داراییهای ترازنامه قابل استخراج است.
- نسبت موجودی کالا به سرمایه در گردش: این نسبت از دو بخش سرمایه در گردش و موجودی کالا تشکیل شده است. هر دو بخش این نسبت از بخش داراییها و بدهیهای ترازنامه استخراج میشود.
- نسبت گردش سرمایه جاری: بخش فروش این نسبت از صورت سود و زیان و بخش سرمایه در گردش از بدهیها و داراییهای ترازنامه استخراج میشود.
- نسبت دوره بازپرداخت بستانکاران: این نسبت از دو بخش اسناد و حسابهای پرداختنی و بهای تمامشده کالای خریداریشده تشکیل شده است. بخش اول از قسمت بدهیهای ترازنامه و بخش دوم از صورت سود و زیان استخراج میشود.
نسبتهای اهرمی
نسبتهای اهرمی از نسبتهایی هستند که مورد استفاده اعتباردهندگان و بستانکاران قرار میگیرند و برای سنجش ریسک شرکت در مورد اعطای وام و تسهیلات اهمیت دارد.
در ادامه صورتهای مالی مورد استفاده در محاسبه انواع نسبتها را معرفی میکنیم.
- نسبت بدهی: در محاسبه این نسبت نیاز به مجموع داراییها و بدهیهای شرکت داریم که هر دو از ترازنامه استخراج میشوند.
- نسبت دارایی ثابت به ارزش ویژه: این نسبت از دو بخش دارایی ثابت و ارزش ویژه تشکیل شده است. برای محاسبه ارزش ویژه باید بدهیها و داراییها را از ترازنامه استخراج و از هم کسر کرد. مجموع دارایی ثابت شرکت هم از گزارش ترازنامه استخراج میشود.
- نسبت کل بدهی به ارزش ویژه: برای محاسبه ارزش ویژه، در مرحله اول بدهیها و داراییها را از ترازنامه استخراج و در مرحله بعد از هم کسر کرد. بخش دیگر که مربوط به بدهیها است، از مجموع بدهیهای ترازنامه استخراج میشود.
- نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه: بدهی جاری از بخش بدهیهای جاری در ترازنامه و ارزش ویژه هم از تفاضل مجموع بدهیها از داراییها به دست میآید.
- نسبت بدهی بلندمدت به ارزش ویژه: مجموع بدهیهای بلندمدت از ترازنامه بخش بدهیها و ارزش ویژه هم از تفاضل مجموع بدهیها از داراییها قابلاستخراج است.
- نسبت مالکانه: این نسبت از دو بخش ارزش ویژه و مجموع داراییها تشکیل شده است که هر یک از این موردها را میتوان از ترازنامه استخراج کرد
- نسبت حقوق صاحبان سهام به کل بدهیها: بخشی از فرمول محاسبه این نسبت مربوط به حقوق صاحبان سهام است که از ترازنامه بهدست میآید و بخش دیگر آن، از مجموع بدهیهای ترازنامه قابل استخراج است.
- نسبت حقوق صاحبان سهام بهکل داراییهای ثابت: برای محاسبه این نسبت از بخش حقوق صاحبان سهام و مجموع داراییهای ثابت در ترازنامه استفاده میشود.
نسبتهای سودآوری
نسبتهای سودآوری گروهی از نسبتها هستند که برای بررسی عملکرد شرکت در زمینه سودآوری مورد استفاده قرار میگیرند که در ادامه به برخی از مهمترین آنها میپردازیم:
- نسبت سود ناخالص به فروش: برای محاسبه این نسبت به دو مورد فروش و سود ناخالص نیاز داریم که از صورت سود و زیان شرکت قابل استخراج هستند.
- نسبت سود عملیاتی: اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه این نسبت، شامل فروش و سود عملیاتی است که هر دوی آنها را میتوان از صورت سود و زیان استخراج کرد.
- نسبت بازده فروش: برای محاسبه این نسبت به دو مورد فروش و سود خالص نیاز داریم که از صورت سود و زیان استخراج میشوند.
- نسبت بازده ارزش ویژه: بخشی از اطلاعات مربوط به این نسبت که شامل سود خالص است از صورت سود و زیان استخراج میشوند. بخش دیگر هم که مربوط به حقوق صاحبان سهام و سود سهام ممتاز است از بخش حقوق صاحبان سهام به دست میآید.
- نسبت بازده داراییها: بخش مربوط به سود خالص در این نسبت از صورت سود و زیان و بخش مربوط به متوسط داراییها از ترازنامه استخراج میشود.
- نسبت بازده سرمایه در گردش: اطلاعات مورد نیاز برای این نسبت شامل سود خالص و سرمایه در گردش است. سود خالص از صورت سود و زیان و سرمایه در گردش از داراییها و بدهیهای ترازنامه استخراج میشود.
یادداشتهای مالی و گزارش فعالیتهای هیئتمدیره
علاوه بر اطلاعات و دادههایی که به آن اشاره کردیم، در همه شرکتها اطلاعاتی جریان دارد که مربوط به شفافسازی فعالیتها و صورتهای مالی شرکت است و در هیچ یک از گزارشهای اساسی مالی شرکت ذکر نمیشوند. دسترسی به این اطلاعات ممکن است برای سرمایهگذاران و اعتباردهندگان اهمیت داشته باشد. این اطلاعات در بخش یادداشتها و گزارشهای صورتهای مالی ذکر میشوند که دادههای مفیدی را درباره موارد زیر در اختیار سرمایهگذاران قرار میدهند:
- تحصیل یا واگذاری اموال و تجهیزات
- عملیات حقوقی
- تعهدات
- منافع مربوط به کارکنان
- مشتریان بااهمیت
- فروش به شرکتهای وابسته
- دورنمای فعالیت مدیران
- نتایج عملیات در خصوص روند فروش و هزینهها، منابع سرمایه
- میزان نقدشوندگی شرکت
- روند جریان نقد آینده
- تغییر سهامدار عمده
سخن آخر
صورتهای مالی منبع مناسبی برای استخراج اطلاعاتی است که به سرمایهگذاران در پیادهسازی تکنیکهای تحلیل بنیادی کمک میکند. نحوه استفاده از صورتهای مالی و استخراج اطلاعات از آنها برای فعالیت در بازار سرمایه و کسب بازدهی، اهمیت بالایی دارد. با این وجود، در استفاده از این اطلاعات محدودیتهایی شامل کاستیهای حسابداری و … هم وجود دارد.
در نهایت باید در نظر داشت که هدف از محاسبه نسبتهای مالی، مقایسه اطلاعات مالی یک شرکت با شرکتهای دیگر و دورههای مالی گذشته است. توجه کنید زمانی میتوان به این اطلاعات استناد کرد که محدودیتها تا اندازه زیادی کاهش یافته باشند، در غیر اینصورت تجزیه و تحلیل آنها ممکن است برای کاربران سودی نداشته باشد.