سهام جایزه چیست؟ نحوه توزیع و فروش آن چگونه است؟

سهام جایزه در اصل به سهامی گفته می‌شود که سهامداران برای به دست آوردن آن، پولی پرداخت نمی‌کنند و فرآیند تخصیص آن از طریق یکی از روش‌های افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی است. بسیاری از سهامداران از پروسه سهام جایزه استقبال می‌کنند و از قبل سهام شرکت مد نظر را می‌خرند تا هم دارایی‌شان در فرآیند افزایش سرمایه لحاظ شود و هم سهام جایزه به دست آورند.

در این میان افرادی هم هستند که بنا به تحلیل‌های تکنیکالی و بنیادی، از شرکت در افزایش سرمایه‌های یک شرکت خودداری و دارایی خود را قبل از برگزاری جلسه، خارج می‌کنند. جزئیات بیشتر را در ادامه بررسی خواهیم کرد.

منظور از سهام جایزه چیست؟

همان طور که اشاره شد، سهام جایزه سهامی است که برای به دست آوردن آن پولی پرداخت نمی‌کنید و در فرآیند افزایش سرمایه به شما تخصیص می‌یابد. بنابراین برای آشنایی با این سهام و نحوه توزیع و فروش آن لازم است افزایش سرمایه و انواع آن را بشناسیم.

افزایش سرمایه چیست و چه انواعی دارد؟

در اکثر مواقع شرکت‌ها نیاز دارند نقدینگی جدید تامین کنند تا وضعیت سودآوری خود را بهبود بخشند. افزایش سرمایه یکی از راهکارهای مناسب در این زمینه است. مقوله افزایش سرمایه در هر شرکت، با توجه به ساختار و پیچیدگی‌های آن شرکت می‌تواند متفاوت باشد. در نظر داشته باشید که افزایش سرمایه در شرکت‌های سهامی به معنی افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت‌شده شرکت است. به عبارت ساده‌تر، افزایش سرمایه یعنی افزایش تعداد سهام منتشرشده توسط شرکت‌. فرآیند افزایش سرمایه در ایران از چهار روش مختلف امکان‌پذیر است:

افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها

در این روش به دلیل اثر تورم و افزایش قیمت‌ها، دارایی‌های فیزیکی و مالی نیز از نظر قیمتی افزایش خواهند یافت. تجدید ارزیابی دارایی‌ها به این معنی است که شرکت دارایی‌های ثابت خود را مانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات و سایر دارایی‌های خود را، مورد تجدید ارزیابی قرار دهد و در صورت تغییر ارزش قیمتی آن‌ها، ارزش جدید دارایی‌ها را در  ترازنامه به‌روزرسانی کند. در این صورت، برای این که معادله «دارایی = بدهی + سرمایه» مجدد برقرار باشد، با افزایش میزان دارایی‌ها، میزان سرمایه نیز باید افزایش یابد. در این نوع از افزایش سرمایه، تعداد سهام سهامداران افزایش و در مقابل قیمت هر سهم کاهش می‌یابد. به این ترتیب تغییری در میزان دارایی سهامداران ایجاد نمی‌شود.

افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال‌شده سهامداران

هنگامی‌ که شرکتی قصد ایجاد سرمایه‌گذاری‌های جدید یا رشد و توسعه را داشته باشد و سود انباشته زیادی هم نداشته باشد، از طریق آورده نقدی سهامداران خود، برای افزایش سرمایه اقدام می‌کند. در این حالت،‌ شرکت اوراق جدید به نام حق تقدم سهام منتشر می‌کند و در اختیار سهامداران فعلی خود قرار می‌دهد. به هر حال مدت‌زمان مجاز برای معاملات اوراق حق تقدم سهام معمولا دو ماه در نظر گرفته شده که به آن مهلت پذیره‌نویسی گفته می‌شود و سهامداران باید در این بازه زمانی، برای خرید حق تقدم سهام اقدام کنند.

افزایش سرمایه از روش صرف سهام

در مواقعی که ارزش قیمت بازار با ارزش اسمی سهام متفاوت باشد، به این مقدار اضافه ارزش سهام، صرف سهام گفته می‌شود. افزایش سرمایه به روش صرف سهام به این شکل است که شرکت سهام خود را به‌جای ارزش اسمی، به مبلغی بیش از قیمت اسمی به فروش می‌رساند. تفاوت قیمت فروش و قیمت اسمی سهام به سه شکل می‌تواند مدیریت شود:

• مبلغ حاصله به ‌حساب اندوخته شرکت منتقل شود.
• سهام جدید به سهامداران تخصیص یابد.
• اضافه ارزش به ‌صورت نقد میان سهامداران تقسیم شود.

افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه)

شرکت‌ها در پایان سال مالی خود، مقداری از سود به‌ دست ‌آمده را به ‌عنوان سود انباشته در صورت‌های مالی خود لحاظ و نگه‌داری می‌کنند. در صورتی‌ که این سود انباشته به میزان مشخصی رسیده و شرکت هم نیاز به منابع مالی جدید داشته باشد، می‌تواند از سود انباشته استفاده کند. در این روش از افزایش سرمایه، عملا نقدینگی جدیدی وارد شرکت نمی‌شود و در ترازنامه معادله به حالت قبل خود می‌ماند؛ بنابراین در این میان درصد مالکیت سهامداران شرکت نیز تغییری نخواهد کرد. به زبان ساده‌تر، همان ‌قدر که سرمایه شرکت زیاد می‌شود، ‌تعداد سهام سهامداران نیز افزایش‌ و در مقابل قیمت سهام کاهش می‌یابد. در این حالت، ‌چون سهامداران منابعی را به شرکت پرداخت نکرده‌اند، از سهام جدید منتشرشده‌ با عنوان سهام جایزه یاد می‌شود.

نحوه توزیع و فروش سهام جایزه چگونه است؟

به فرمول زیر دقت کنید:

(A + 1) / (قیمت پایانی هر سهم پیش از افزایش سرمایه) = قیمت جدید هر سهم ۱۰۰ / درصد افزایش سرمایه = A

برای درک بهتر به این مثال توجه کنید: اگر یک شخص تعداد ۱۰۰۰ سهم به ارزش ۵۰۰۰ تومان را از یک نماد خریداری کند و طی اطلاعات منتشرشده شرکت مد نظر قصد داشته باشد از روش آخر، افزایش سرمایه ۶۰ درصدی بدهد (A=0.6)، قیمت سهم و میزان سهمی که به فرد تعلق خواهد گرفت به این شکل خواهد بود:

۳۱۲۵ = ۱٫۶ / ۵۰۰۰ = قیمت سهم

یعنی در این حالت فرد ۱۶۰۰ سهم با قیمت ۳۱۲۵ تومان خواهد داشت. همان‌ طور که در تعریف افزایش سرمایه از محل سود انباشته اشاره کردیم، این نوع افزایش سرمایه کاهش قیمت سهم را هم به دنبال خود دارد و بابت آن به تعداد سهام سرمایه‌گذاران، به میزانی که سرمایه افزایش یافته است، سهام جایزه نیز در نظر گرفته می‌شود.

در این حالت شاهد کاهش ارزش قیمت سهم هستیم که همین مورد جذابیت این فرآیند را بیشتر می‌کند چرا که با این عمل، افزایش قیمت سهم در بازه بلندمدت اتفاق خواهد افتاد. در نظر داشته باشید که سهام جایزه‌ای که به سهامداران تعلق می‌گیرد شامل مالیت نیست. نحوه قرارگیری سهام جایزه در پرتفوی به این شکل است: اگر این افزایش سرمایه کمتر از ۱۰۰ درصد باشد، حدود دو هفته طول می‌کشد تا در پرتفوی قرار بگیرد و در صورتی که بیشتر از ۱۰۰ درصد باشد، قرارگیری آن در پرتفوی بیش از دو ماه زمان لازم دارد.

در نظر داشته باشید که سهام جایزه بعد از تأیید از طرف شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به پرتفوی شما افزوده و قابل معامله خواهد شد و اصولا زمان مشخصی ندارد و ممکن است که حدود سه الی چهار ماه به طول انجامد. برای پیگیری می‌توانید در قسمت سبد سهام روی علامت چشم در کنار نماد کلیک کنید و از جزئیاتی مانند قابل معامله بودن سهام جایزه مطلع شوید. در صورتی که سهام اصلی را بفروشید، سهام جایزه از بین نمی‌رود و پس از تایید شرکت سپرده‌گذاری به شما تعلق خواهد گرفت.

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم تمامی جوانب مقوله سهام جایزه را بررسی کنیم؛ سهامی که بابت آن پولی پرداخت نمی‌کنید از طریق یکی از روش‌های افزایش سرمایه به شما تخصیص می‌یابد. به عنوان نکته نهایی در نظر داشته باشید که اگر سهام جایزه به سبد سهام شما تعلق گرفت، برای فروش آن باید به مدت ۳ الی ۴ ماه صبر کنید که این دارایی در تعداد سپرده‌گذاری شما لحاظ شود و بعد از آن قادر به مدیریت آن خواهید بود.