نسبت های سرمایه‌گذاری (اهرمی) چیست؟

نسبت‌های مالی اهرمی، منعکس‌کننده توانایی شرکت در انجام تعهدات خود در میان‌مدت تا بلندمدت است و در بررسی میزان منابع مالی شرکت برای تسویه بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام کاربرد دارد.

تحلیل‌گران به منظور بررسی توان مالی شرکت‌ها، برای بازپرداخت بدهی‌های خود در زمان سررسیدشان، از این نسبت‌ها استفاده می‌کنند. این نسبت‌ها چگونگی تأمین مالی شرکت از منابع در دسترس را نشان می‌دهند. این منابع شامل ترکیبی از بدهی و آورده صاحبان سهام هستند. همچنین با بررسی این نسبت‌ها می‌توان دریافت که شرکت برای مدیریت بدهی‌های خود، بیشتر به تأمین مالی اضافی می‌پردازد یا تلاش می‌کند سررسید بدهی‌ها را تمدید کند.

---

نسبت‌های اهرمی چه اهمیتی دارند؟

نسبت‌های اهرمی به بررسی نحوه مدیریت بدهی‌ها و ارزیابی توان شرکت در انجام تعهدات خود می‌پردازند و به همین دلیل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. از جمله عواملی که سبب توجه تحلیل‌گران به این گروه از نسبت‌ها شده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• با توجه به اینکه این نسبت‌ها میزان سرمایه‌ای که توسط سهام‌داران تأمین‌شده را مورد ارزیابی قرار می‌دهد، ازنظر اعتباردهندگان به شرکت، حائز اهمیت هستند.
• این نسبت‌ها کافی بودن درآمد شرکت، برای پوشش هزینه‌های بدهی را بررسی می‌کنند و به همین دلیل مورد توجه سهام‌داران اصلی هستند.
• با بررسی ساختار دارایی شرکت و تعیین سهم بدهی در آن، می‌توان گفت که رکود یا رونق اقتصادی، چه تاثیری بر عملکرد شرکت خواهد گذاشت. شرکتی که بدهی کمتری در ساختار دارایی دارد، در زمان رکود زیان کمتر و در زمان رونق سود کمتری خواهد داشت. سهام این شرکت‌ها در بازار بورس، به طور معمول دارایی کم ریسک‌تری است.

انواع نسبت های اهرمی

برخی از مهم‌ترین انواع نسبت‌های اهرمی عبارت‌اند از:

• نسبت بدهی
• نسبت کل بدهی‌ها به حقوق صاحبان سهام
• نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی‌های ثابت
• نسبت کل بدهی به ارزش ویژه
• نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه
• نسبت بدهی بلندمدت به ارزش ویژه
• نسبت مالکانه

۱-نسبت بدهی

نسبت بدهی نشان‌دهنده اهمیت و نقش بدهی‌های جاری و بلندمدت در تأمین کل دارایی‌های شرکت است و بیان می‌کند چه میزان از دارایی‌های کل شرکت از محل بدهی‌ها تأمین‌ شده است.

نحوه محاسبه نسبت بدهی

برای محاسبه این نسبت کافی است مجموع بدهی‌های شرکت را بر مجموع دارایی‌های آن تقسیم کنیم. به‌منظور بیان این نسبت به‌صورت درصد، عدد به‌دست آمده را در عدد ۱۰۰ ضرب می‌کنیم.

فرمول نسبت بدهی:

تجزیه و تحلیل نسبت بدهی

نسبت بدهی، موردتوجه اعتباردهندگان شرکت قرار دارد. بالا بودن نسبت بدهی به این معنا است که شرکت برای تأمین منابع مالی در دسترس خود بیشتر به بدهی متکی بوده است. به طور معمول، وام‌دهندگان (بانک‌ها) ترجیح می‌دهند نسبت بدهی شرکت کمتر باشد زیرا افزایش این نسبت ریسک سرمایه گذاری در شرکت را افزایش می‌دهد. بنابراین نسبت بدهی، نوعی شاخص و معیار، برای سنجش ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت است.

۲-نسبت دارایی ثابت به ارزش ویژه

این نسبت نشان می‌دهد چه مقدار از ارزش ویژه شرکت صرف خرید دارایی‌های ثابت شده است.

نحوه محاسبه نسبت دارایی ثابت به ارزش ویژه

برای محاسبه این نسبت، مجموع دارایی‌های ثابت شرکت را بر ارزش ویژه آن تقسیم می‌کنیم. ارزش ویژه شرکت برابر با حاصل تفاضل بدهی‌های شرکت از دارایی‌های آن است.

نسبت دارایی ثابت به ارزش ویژه:

تجزیه و تحلیل نسبت دارایی ثابت به ارزش ویژه

پایین بودن نسبت دارایی ثابت به ارزش ویژه، به این معنی است که بخش کمی از ارزش ویژه شرکت صرف خرید دارایی ثابت آن شده است. درنتیجه نقدینگی شرکت بالا است و توانایی پرداخت بدهی های جاری خود را خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: صندوق های سرمایه گذاری

۳-نسبت کل بدهی به ارزش ویژه

این نسبت به بررسی و مقایسه وضعیت بستانکاران (اعتباردهندگان) در مقابل صاحبان سهام شرکت می‌پردازد و قدرت بستانکاران شرکت را در مقایسه با صاحبان سهام نشان می‌دهد.

نحوه محاسبه نسبت بدهی به ارزش ویژه

برای محاسبه این نسبت مجموع بدهی‌های شرکت که نشان‌دهنده قدرت بستانکاران است را بر ارزش ویژه آن که نشان‌دهنده قدرت صاحبان سهام است، تقسیم می‌کنیم.

نکته: همان‌طور که در مطالب پیشین بیان شد، ارزش ویژه شرکت برابر با حاصل تفاضل بدهی‌های شرکت از دارایی‌های آن است.

فرمول نسبت کل بدهی به ارزش ویژه:

تجزیه و تحلیل نسبت بدهی به ارزش ویژه

ازآنجایی‌که پایین بودن نسبت بدهی به ارزش ویژه برای شرکت ریسک مالی کمتری را در بردارد، وام‌ و اعتباردهندگان ترجیح می‌دهند این گروه از نسبت‌ها مقادیر کم‌تری داشته باشد. علاوه بر این هر چه تآمین سرمایه شرکت توسط صاحبان سهام افزایش یابد، به‌دنبال آن نسبت مالکانه  و کنترل  صاحبان سهام آن افزایش خواهد یافت و این به معنای هزینه بهره وام کمتر برای شرکت است. به‌عنوان مثال اگر نسبت کل بدهی به ارزش ویژه برابر با ۲ باشد، به این معناست که شرکت برای تأمین دارایی‌های مورد نیاز خود، ۲ برابر بیش‌تر از منابع خارجی استفاده کرده است. بالا بودن این نسبت به معنای بیش‌تر بودن حقوق مالی بستانکاران نسبت به سهامداران است و همچنین در ساختار سرمایه شرکت، از بدهی بیشتر استفاده شده است.

۴-نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه

نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه، همان‌طور که از عنوان آن مشخص است، ارتباط بین بدهی‌های جاری شرکت را با ارزش ویژه بیان می‌کند.

نحوه محاسبه نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه

برای محاسبه این نسبت باید مجموع بدهی‌های جاری شرکت را بر ارزش ویژه آن تقسیم کنیم.

نکته: همان‌طور که در مطالب پیشین بیان شد، ارزش ویژه شرکت برابر با حاصل تفاضل بدهی‌های شرکت از دارایی‌های آن است.

فرمول نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه:

تجزیه و تحلیل نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه

بدهی‌های جاری (کوتاه‌مدت) شرکت از محل دارایی‌های جاری آن تأمین می‌شوند و به همین دلیل این دسته از بدهی‌ها می‌توانند نقدینگی شرکت را تحت فشار قرار دهند. از سوی دیگر سرمایه در گردش شرکت برابر با حاصل تفاضل بدهی‌های جاری از دارایی‌های جاری شرکت است، درنتیجه رشد بدهی‌های کوتاه‌مدت (جاری) منجر به کاهش سرمایه در گردش شرکت می‌شود.  بدهی‌های کوتاه‌مدت، نرخ بهره بالاتری نسبت به سایر بدهی‌ها دارند. در نتیجه بالا بودن نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه  نشان‌دهنده بالا بودن بدهی‌های جاری است و این موضوع می‌تواند باعث کاهش قدرت اهرمی این بخش از بدهی‌ها ‌شود. بالا بودن نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه یا روند رو به رشد آن، نشان‌دهنده الزام مدیریت به بازنگری در ساختار سرمایه شرکت است.

بیشتر بخوانید: شرکت های اهرمی در تحلیل بنیادی

۵-نسبت بدهی بلندمدت به ارزش ویژه

این نسبت‌ ارتباط بین بدهی‌های بلندمدت که سررسیدی بیشتر از یک سال دارند را با ارزش ویژه شرکت بررسی می‌کند.

نحوه محاسبه نسبت بدهی بلند مدت به ارزش ویژه

برای محاسبه این نسبت باید مجموع بدهی‌های بلندمدت شرکت را بر ارزش ویژه آن تقسیم کنیم. این نسبت معمولاً به‌صورت درصد بیان شده و در پایان محاسبه، عدد به‌دست‌آمده را در عدد ۱۰۰ ضرب می‌نماییم.

فرمول نسبت بدهی بلندمدت به ارزش ویژه:

۶-نسبت مالکانه

نسبت مالکانه بیان می‌کند چه نسبتی از دارایی‌های شرکت متعلق به سهامداران است. این نسبت به‌صورت درصد بیان شده و نشان‌دهنده اهمیت نقش سهام‌داران در تأمین دارایی‌های شرکت است.

نحوه محاسبه نسبت مالکانه

برای محاسبه این نسبت باید ارزش ویژه شرکت را در مقابل کل دارایی‌های آن قرار دهیم. به این منظور ارزش ویژه را بر مجموع دارایی‌های شرکت تقسیم کرده و در عدد ۱۰۰ ضرب می‌کنیم

فرمول نسبت مالکانه:

تجزیه و تحلیل نسبت مالکانه

هر چه نسبت مالکانه شرکت بیشتر باشد، میتوان نتیجه گرفت شرکت به تعهدات خود پایبندتر است. از سوی دیگر بالا بودن این نسبت نشان‌دهنده این است که شرکت از اهرم مالی استفاده چندانی نمی‌کند. نسبت مالکانه پایین می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که شرکت بخش عمده‌ای از سرمایه خود را از محل اعتبارات تأمین کرده و این امر سبب ایجاد ریسک مالی برای آن شده است.

۷-نسبت حقوق صاحبان سهام به کل بدهی‌ها

این نسبت معیار مناسبی جهت ارزیابی ادعای حقوق صاحبان سهام و اعتباردهندگان به شرکت است. نسبت مورد بررسی، نشان‌دهنده وزن حقوق صاحبان سهام به کل وام‌ها و اعتباراتی است که شرکت دریافت کرده است. برای محاسبه این نسبت، باید کل حقوق صاحبان سهام را بر کل بدهی‌های شرکت تقسیم کنیم.

فرمول نسبت حقوق صاحبان سهام به کل بدهی

۸-نسبت حقوق صاحبان سهام به‌کل دارایی‌های ثابت

نسبت حقوق صاحبان سهام به‌کل دارایی‌های ثابت، میزان نقش سهامداران را در تأمین مالی برای خرید دارایی‌های ثابت نشان می‌دهد.

نحوه محاسبه نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌های ثابت

برای محاسبه این نسبت باید مجموع حقوق صاحبان سهام شرکت را بر مجموع دارایی‌های ثابت تقسیم کرده و در عدد ۱۰۰ ضرب نماییم.

نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی ثابت

بالا بودن نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی ثابت، به این معناست که بخش عمده دارایی‌های ثابت شرکت، توسط سهامداران آن تأمین‌شده است و شرکت در شرایط سخت، ساختار مالی مستحکم‌تری دارد.

---

سخن آخر

به طور کلی نسبت‌های مالی اهرمی، نسبت‌هایی هستند که ساختار مالی یک شرکت را از نظر سهم و نقش بدهی در آن، بررسی می‌کنند. این نسبت‌ها از طریق دسته بندی و اندازه گیری انواع بدهی و مقایسه اندازه آن‌ها با سایر مولفه‌های مالی، مثل حقوق صاحبان سهام یا ارزش ویژه محاسبه می‌شوند. نسبت‌های مالی اهرمی مانند بسیاری از نسبت‌های مالی دیگر، معیاری برای سنجش ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها هستند.