تحلیل صورت‌های مالی (۱)

در تحلیل فاندامنتال یا تحلیل بنیادی شرکت‌های بورسی یکی از مهم‌ترین منابعی که برای بررسی کمی و کیفی عملکرد و وضعیت یک شرکت و همچنین مقایسه آن با رقبای خود در صنعت در دست داریم، صورت‌های مالی و گزارش‌های آن شرکت است. از دیگر کاربردهای این گزارش‌ها می‌توان به امکان مقایسه دوره‌های مختلف با یکدیگر اشاره کرد.

پیشتر در بلاگ بآشگاه مشتریان کارگزاری آگاه و مطلب صورت‌های مالی انواع گزارش‌های مالی به‌صورت کامل توضیح داده شده است. در اینجا به توضیح نحوه استفاده هر یک از صورت‌های مالی می‌پردازیم. گزارش‌های مالی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد، سود و زیان جامع و همچنین گزارش‌های هیئت‌مدیره و یادداشت‌های همراه است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که هدف اصلی تهیه انواع صورت‌های مالی، تمرکز بر ادامه فعالیت واحد تجاری است.

صورت‌های مالی در یک نگاه

هدف اصلی صورت‌های مالی ارائه اطلاعاتی از وضعیت و عملکرد مالی و انعطاف ساختار شرکت به‌صورت خلاصه‌ شده است. در صورت‌های مالی اطلاعاتی در خصوص جریانات نقدی به وجود آورنده سود عملیاتی، جریانات نقدی مربوط به افزایش یا کاهش سرمایه، اخذ وام، انتشار سهام و … قابل‌مشاهده است. شرکت‌ها صورت‌های مالی خود را به‌صورت حسابرسی شده و حسابرسی نشده منتشر می‌کنند. این گزارش‌ها در بازه‌های زمانی ۶ماهه یا ۱۲ماهه در سایت کدال درج می‌شود. گزارش‌های حسابرسی شده به این معنی است که یک موسسه به‌عنوان ناظر به بررسی صحت تهیه و ارائه صورت‌های مالی مطابق با قوانین و استانداردها می‌پردازد. اما در گزارش‌های حسابرسی نشده، تائید موسسه ناظر بر روی صورت‌های مالی وجود ندارد. استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی در هر گروه که باشند ازجمله سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، مدیران شرکت و تحلیلگران، به اطلاعات کامل و معتبری نیاز دارند. این اطلاعات می‌تواند درخصوص موارد زیر باشد:

• سودآوری
• ثبات واحد تجاری
• هرگونه تغییری که منجر به افزایش یا کاهش سودآوری و عدم ثبات شود.

اطلاعاتی که از صورت‌های مالی استخراج می‌شود، می‌توانند در تصمیمات شرکتی زیر تعیین‌کننده باشند:

۱- سرمایه‌گذاری یا عدم سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار

۲- تصمیم به ادغام شرکت یا تحصیل شرکت‌های دیگر

۳- ارزیابی عملکرد شعب شرکت

۴- تصمیم برای ورود به سرمایه‌گذاری‌های پرریسک

۵- اعتبارسنجی برای دریافت وام و تسهیلات

۶- تصمیم به اخذ سیستم اعتباری منعطف یا محدود در قبال مشتریان شرکت

۷- پیش‌بینی سود و جریان نقدی آتی شرکت

 

برای دریافت اطلاعات از وضعیت کلی شرکت به کدام بخش از صورت‌های مالی باید مراجعه نماییم؟

• برای اطلاع از وضعیت منابع اقتصادی شرکت، باید به بخش دارایی‌ها در ترازنامه مراجعه کنیم.
• برای دریافت اطلاعات درخصوص حقوق بستانکاران شرکت باید به قسمت بدهی‌ها در ترازنامه مراجعه نماییم.
• به‌منظور اطلاع از جریان ورودی منابع اقتصادی شرکت، باید به‌ صورت سود و زیان مراجعه کنیم. باید در نظر داشته باشیم درآمدهای شرکت از چند طریق کسب شده است:

• از محل فروش محصولات و خدمات حاصل می‌شود.
• از محل سودهای معاملاتی که منجر به افزایش دارایی می‌شود.
• از طریق حقوق صاحبان سهام یا به دلیل سرمایه‌گذاری‌های دیگر کسب می‌شود.

• جریان خروجی منابع اقتصادی شرکت، به‌صورت هزینه شناسایی می‌گردد. لذا برای اطلاع از این آیتم باید به‌صورت سود و زیان مراجعه نماییم.

برای ثبت نام در دوره تحلیل بنیادی کلیک نمایید:

روش تحلیل صورت‌‌های مالی

اولین بخشی که در تحلیل یک شرکت به آن پرداخته می‌شود، تعیین ماهیت کسب‌وکار شرکت و سابقه فعالیت آن است. در این بررسی ابتدا باید توضیحی درخصوص صنعتی که شرکت در آن فعال است و همچنین زمینه فعالیت آن داده شود. این مباحث در اساسنامه و آگهی‌های رسمی شرکت قابل‌ مشاهده است. در مطالب آینده به تفضیل به نحوه انجام تحلیل بنیادی برای یک شرکت خواهیم پرداخت.

دومین بخشی که درخصوص شرکت‌ها باید مورد بررسی قرار گیرد، صورت‌های مالی آن‌ها است. در این بخش به توضیح مختصری درباره شیوه‌های تحلیلی رایج این گزارش‌ها می‌پردازیم.

۱-دریکی از روش‌های تحلیلی که به روش تحلیل عمودی مشهور است، تحلیلگر فارغ از اندازه شرکت، این امکان را دارد تا شرکت‌های موجود در یک صنعت را با هم مقایسه نماید.

۲- در یکی از روش‌های تحلیلی که به روش تحلیل افقی معروف است، اقلام موجود در صورت سود و زیان، بر مبنای مبلغ فروش شرکت و به‌صورت درصدی محاسبه و بیان می‌شود. همچنین از این روش برای محاسبه برخی از نسبت‌های مالی استفاده می‌شود که در ادامه توضیح داده خواهد شد.

۳- یکی دیگر از بخش‌هایی که برای تحلیل شرکت باید به بررسی آن پرداخت، بررسی ریسک آن است. انواع ریسک‌هایی که به‌صورت عمومی در شرکت بررسی می‌شود شامل؛ریسک تکنولوژی، ریسک ملاحظات قانونی، ریسک ورود رقبای جدید و ریسک رکود در صنعت است. هر یک از این ریسک‌ها با توجه به ماهیت صنعت و شرکت متفاوت است. شایان ذکر است این تحلیل در کنار سایر روش‌های تحلیلی به‌منظور تکمیل آن به‌کار برده می‌شود.

موارد موردنیاز برای تحلیل یک شرکت:

• موضوع فعالیت شرکت
• ترکیب سهام‌داران
• ساختار و میزان سرمایه
• فروش داخلی و خارجی شرکت به تفکیک
• نسبت‌های نقدینگی شرکت و میانگین صنعت
• نسبت آنی شرکت و صنعت
• نسبت‌های اهرمی شرکت و صنعت
• نسبت‌های سودآوری شرکت و صنعت
• نسبت‌های بازار
• تسهیلات اخذشده
• سود هر سهم
• پیش‌بینی سود و بودجه
• درآمدها و هزینه‌ها
• روند تولید
• روند فروش

انواع صورت‌های مالی

الف) ترازنامه:

برای دریافت اطلاعات مهم درخصوص منابع و دارایی‌های شرکت، باید به ترازنامه مراجعه کنیم. اطلاعاتی که از این گزارش استخراج می‌شود عبارت است از:

• دارایی شرکت (از طریق آورده سهام‌داران یا از طریق وام کسب می‌شود.)
• میزان استقراض از دیگران
• منابع و مصارف شرکت

(ازجمله این منابع ومصارف می‌توان به تسهیلاتی که شرکت دریافت کرده است، حساب‌هایی که باید بپردازد، سرمایه شرکت، سود انباشته، خرید دارایی‌های ثابت، خرید مواد اولیه، موجودی‌های نقد و سپرده‌های بانکی، اشاره کرد.)

الف-۱) اطلاعات موجود

به‌طورکلی اطلاعاتی که در صورت ترازنامه وجود دارد، دربرگیرنده چند آیتم اصلی و مهم برای شرکت است که در ذیل به بیان آن‌ها می‌پردازیم؛

• دارایی‌های نقد، وجه نقد یا معادل وجه نقد (اوراق بهادار با سررسید کمتر از ۹۰ روز)
• مطالبات،حساب‌ها و اسناد دریافتنی
• پیش‌پرداخت هزینه
• موجودی کالا و مواد
• اموال، تجهیزات و ماشین‌آلات شرکت
• سرمایه‌گذاری‌ها
• دارایی‌های نامشهود
• دارایی‌های مالی

در یک تقسیم‌بندی کلی‌ دیگر که بر مبنای بازه‌های زمانی صورت می‌گیرد، اطلاعات موجود در ترازنامه به‌صورت زیر تقسیم می‌شوند:

دارایی جاری: دارایی‌های که انتظار می‌رود طی یک سال یا یک چرخه عملیاتی(هرکدام طولانی‌تر است)، به وجه نقد تبدیل شود.

دارایی غیر جاری: دارایی‌هایی که انتظار می‌رود طی یک سال یا یک چرخه عملیاتی(هرکدام طولانی‌تر است)، به وجه نقد تبدیل نشود.

بدهی جاری: تعهداتی که طی یک سال یا یک چرخه عملیاتی تسویه می‌شود.

بدهی غیر جاری: تعهداتی که طی یک سال یا یک چرخه عملیاتی تسویه نمی‌شود.

به دو دلیل می‌توانیم اجزای ترازنامه را به دو گروه جاری و غیرجاری تقسیم نماییم:

• دسترسی به اطلاعات مربوط و قابل اتکا
• دسترسی به میزان نقدشوندگی دارایی‌ها

 

موجودی کالا بخش مهم دیگری در ترازنامه است که برای محاسبه انواع نسبت‌های مالی و همین‌طور برای تعیین سود و زیان شرکت مورداستفاده قرار می‌گیرد.

الف-۲) کاربرد ترازنامه

از اطلاعات موجود در ترازنامه برای تعیین منافع آتی، اثر معاملات یا رویدادهای مشخص و همچنین میزان تسلط مالکانه سهام‌داران استفاده می‌شود. همچنین در آن اطلاعات طبقه‌بندی‌شده‌ای در خصوص مانده‌های پایان دوره، میان‌دوره و اطلاعات سال قبل وجود دارد که برای مقایسه وضعیت مالی شرکت در دوره‌های مختلف موردتوجه قرار می‌گیرد.

یکی از کاربردهای اصلی ترازنامه، استفاده در تعیین ارزش شرکت است. در ترازنامه انواع ارزش برای دارایی‌ها شناسایی می‌‎شود که از بخش دارایی‌ها قابل‌استخراج هستند. این ارزش‌ها شامل ارزش تاریخی، ارزش جاری، ارزش فعلی دارایی‌ها، ارزش تصفیه‌ای، ارزش جایگزینی، ارزش دفتری و ارزش اسمی است. برای دریافت اطلاعات بیش‌تر در مورد هر یک از ارزش‌های گفته شده می‌توانید به مطلب ارزشگذاری سهام شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار مراجعه نمایید.

الف-۳)نتیجه‌گیری از ترازنامه

پس از بررسی ترازنامه باید بتوانیم به چند سؤال پاسخ دهیم، پاسخ به این سؤالات در تحلیل مناسب و کارآمد ترازنامه مهم است.

۱-آیا نقدینگی شرکت برای پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت شرکت کافی است؟

۲-آیا شرکت منابع لازم برای تسویه بدهی‌های بلندمدت را در اختیار دارد؟

۳-صورت‌وضعیت شرکت در مقایسه با سایر شرکت‌های مشابه چگونه است؟

ب) سود و زیان:

بر اساس گزارش سود و زیان می‌توانیم بفهمیم که یک شرکت در طول یک سال چقدر پول به دست آورده یا چقدر ضرر دیده است. این گزارش به ارزیابی عملکرد شرکت طی یک دوره زمانی می‌پردازد. صورت سود و زیان برای گروه سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان اهمیت بیشتری نسبت به سایرین دارد.

ب-۱)اطلاعات موجود

ازجمله مواردی که می‌توان از صورت سود و زیان استخراج کرد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اطلاعاتی در خصوص سود سهام پرداختنی
• سیاست تقسیم سود
• نتایج عملکرد شرکت در زمینه‌ی ایجاد درآمد و هزینه
• درآمدهای عملیاتی شرکت
• بهای تمام‌شده کالای فروش رفته
• هزینه‌های مالی، اداری و عمومی
• درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی
• قیمت هر محصول
• انواع درآمدهای شرکت مانند درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها
• سودهای حاصل از سپرده‌های بانکی
• سودآوری شرکت‌های زیرمجموعه
• میزان EPS شرکت
• نسبت P/E

با استفاده از این اطلاعات می‌توانیم جداول پیش‌بینی خود را برای دوره‌های مالی آینده تهیه و منتشر نماییم.

اقلام موجود در صورت سود و زیان به ۳ گروه کلی تقسیم می‌شود:

اقلام عملیاتی: این اقلام به‌طور مستقیم به موضوع فعالیت اصلی شرکت مربوط هستند، ماهیتی عادی دارند و وقوع آن‌ها مستمر است. مانند تولید و فروش. این آیتم به مبلغ ناخالص در صورت سود و زیان اضافه می‌شود. شایان ذکر است این درآمدها با هزینه‌های عملیاتی تهاتر نمی‌شوند.

اقلام غیرعملیاتی: آن دسته از اقلامی هستند که غیرعادی بوده و وقوع آن‌ها مستمر است. مانند فروش دارایی ثابت در یک شرکت تولیدی. اقلام غیرعملیاتی به مبلغ سود خالص اضافه می‌شود.

اقلام مترقبه: آن دسته از اقلامی هستند که غیرعادی بوده و وقوع آن‌ها غیرمستمر است. در واقع در آینده پیش‌بینی نمی‌شود که این دسته از اقلام مجدداً به وقوع بپیوندند. مانند خسارت ناشی از وقوع حوادث طبیعی. اقلام غیرمترقبه در سود و زیان پس از کسر مالیات لحاظ می‌گردد.

مفاهیم اساسی در صورت سود و زیان:

EBITDA: این آیتم نشان‌دهنده سودآوری شرکت قبل از کسر بهره، مالیات و استهلاک دارایی‌ها است.

EBIT: این آیتم سود عملیاتی قبل از کسر بهره و مالیات است. چنانچه بخواهیم تأثیر مالیات و تأمین مالی شرکت را در سود عملیاتی نشان دهیم، از این مفهوم استفاده می‌کنیم.

EAT: این مفهوم عبارت است از سود خالص پس از کسر مالیات که آخرین ردیف در صورت سود و زیان بوده و شامل همه درآمدها و هزینه‌ها است.

EPS: این آیتم سود یا درآمد هر سهم را نشان می‌دهد و از اهمیت ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران برخوردار است. این داده ورودی یکی از پرکاربردترین نسبت‌های مالی تحت عنوان P/E محسوب می‌شود.

هزینه مربوط به بهای تمام‌شده کالا: این آیتم گروه‌های مختلفی از هزینه‌ها را شامل می‌شود. ازجمله این هزینه‌ها می‌توان به هزینه مواد و دستمزد و سربار،هزینه‌های انبار (غیر از فرایند تولید) اشاره کرد.

ب-۲) کاربرد

با استفاده از صورت سود و زیان و شناسایی اقلام اساسی در آن می‌توانیم هرگونه تغییر را در آن‌ها تحلیل کنیم. نمونه‌هایی ازاین‌گونه تحلیل‌ها به شرح زیر است:

• تغییر در بهای تمام‌شده شرکت:

می‌تواند ناشی از تغییر در مقدار تولید شرکت، تغییر در نرخ حمل مواد یا خرید آن باشد.

• تغییر در درآمد عملیاتی:

می‌تواند ناشی از تغییر در بهای تمام‌شده کالا، افزایش فروش یا افزایش قیمت‌ها باشد.

• تغییر در هزینه‌های اداری و عمومی:

می‌تواند ناشی از افزایش حقوق کارکنان، کرایه‌های حمل و هزینه فروش باشد.

• تغییر در هزینه مالی:

می‌تواند به دلیل افزایش در میزان وام دریافتی و تغییر در نرخ بهره باشد.

• تغییر در درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی؛

می‌تواند ناشی از تغییر در سود حاصل از سپرده‌های بانکی، سود و زیان ناشی از تسعیر مطالبات ارزی شرکت باشد.

از کاربردهای اصلی صورت سود و زیان، می‌تواند به موارد زیر اشاره کرد:

۱-برای تهیه و تنظیم جداول پیش‌بینی

۲-برای تعیین استهلاک دارایی‌ها، افزایش بدهی و ورود جریانات نقدی

۳-برای استخراج موارد حائز اهمیت شرکت نظیر درآمدهای خالص و ناخالص، درآمدهای عملیاتی شامل؛ فروش، حق‌الزحمه، سود تضمین‌شده، سود سهام و حق امتیاز.

۴-شناسایی سیاست شرکت در خصوص هزینه و درآمد. سیاست‌های شرکت در این خصوص می‌تواند استراتژی محافظه‌کارانه یا تهاجمی باشد.

۵- برای مقایسه شرکت‌ها می‌توانیم پس از استخراج هزینه‌ها از صورت سود و زیان، آن را با هزینه‌های شرکت‌های مشابه در یک صنعت مقایسه کنیم.

ب-۳)نتیجه‌گیری

با تحلیل یک صورت سود و زیان، باید بتوانیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم؛

۱-افزایش درآمد شرکت از کدام روش اتفاق افتاده است؟

• افزایش تعداد واحدهای فروخته‌شده
• افزایش نرخ فروش
• یا ترکیبی از هر دو

۲- آیا با افزایش تعداد کالاهای ساخته‌شده در انبار تولیدکننده، روند سودآوری شرکت در آینده افزایش خواهد یافت؟

۳-وضعیت سودآوری شرکت در مقایسه با سایر شرکت‌های هم‌صنعت خود چگونه است؟

جمع‌بندی

صورت‌های مالی منبع مناسبی است برای استخراج اطلاعاتی که ما را در تحلیل وضعیت یک شرکت به لحاظ بنیادی کمک می‌کند. این موضوع مهم است که بدانیم اطلاعات موجود در این گزارش‌های مالی، چه نکاتی را در اختیار ما می‌گذارد تا بتوانیم بازده بیشتری در سرمایه‌گذاری خود کسب کنیم یا ضرر خود را کاهش دهیم. در این مطلب تلاش شد تا به‌طور خلاصه نکات مهم دو صورت مالی ترازنامه و صورت سود و زیان را مرور کنیم. در مطلب تحلیل صورت‌های مالی (۲) به تجزیه و تحلیل صورت سود و زیان جامع، صورت جریان وجوه نقد و همین‌طور یادداشت های مالی خواهیم پرداخت.