بازار سوم فرابورس یا بازار عرضه چیست؟

تأمین سرمایه همیشه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های شرکت‌ها بوده است. آن‌ها این سرمایه را در راستای اجرای طرح‌های مختلف به کار می‌گیرند و از این طریق به سود می‌رسند. روش‌های مختلفی برای فراهم کردن سرمایه وجود دارد و عرضه سهام در بورس یکی از بهترین روش‌ها محسوب می‌شود. بازار سوم فرابورس بستری است که فرایند تأمین سرمایه را برای شرکت‌ها ساده‌تر می‌کند.

منظور از بازار سوم فرابورس چیست؟

قبل از بررسی بازار عرضه، لازم است ابتدا با مفهوم فرابورس آشنا شویم و بخش‌های مختلف آن را بشناسیم. همان‌طور که اشاره کردیم، عرضه سهام در بورس یک روش مناسب برای تأمین سرمایه است؛ اما بازار بورس قوانین و ساختارهای خاص خود را دارد و هر شرکتی در آن پذیرفته نمی‌شود. این گونه شرکت‌ها می‌توانند از طریق فرابورس اقدام کنند.

فرابورس نیز مانند بورس بستری برای معامله سهام و اوراق بهادار است؛ اما شرایط ساده‌تری دارد و شرکت‌های بیشتری می‌توانند در آن پذیرفته شوند. بازاری منعطف و بدون مرکزیت مشخص که تحت نظارت دقیق سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد. معاملات این بازار از طریق تلفن یا ابزارهای الکترونیکی انجام می‌شود. فرابورس ایران از شش بازار تشکیل شده است: بازار اول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز)، بازار سوم، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط SME و بازار دارایی فکری.

• بازار اول فرابورس بستری برای معامله سهام شرکت‌ها و واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. شرکت‌هایی در این بازار پذیرفته می‌شوند که آخرین سرمایه ثبت‌شده آن‌ها حداقل ۱۰ میلیارد ریال باشد، یک سال از زمان بهره‌برداری آن‌ها گذشته باشد و زیان انباشته نداشته باشند. نوسان قیمت در این بازار ۵ درصد است.
• بازار دوم سهام شرکت‌های سهامی عام را ارائه می‌کند. شرکت‌های تازه تأسیس یا زیان‌ده یا شرکت‌هایی که با افزایش سرمایه قصد دارند از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل شوند، به بازار دوم فرابورس وارد می‌شوند. لازم است آخرین سرمایه ثبت‌شده شرکت‌های بازار دوم، حداقل یک میلیارد ریال باشد.
• بازار عرضه یا بازار سوم فرابورس، بستری برای انجام معاملات اوراق بهاداری است که شرایط پذیرفته شدن در فرابورس را ندارند. بحث امروزمان درباره این بازار است و در ادامه، تمامی جزئیات مربوط به آن را مطرح می‌کنیم.

معرفی بازار سوم فرابورس

همان‌طور که اشاره شد، بازار عرضه بستری برای معامله اوراق بهادار است. با این تفاوت که در این بازار، اوراق شرکت‌هایی معامله می‌شود که شرایط حضور در فرابورس را ندارند. این بازار سازوکار ایمن و شفافی دارد و انجام معاملات را برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران ساده می‌کند. عرضه سهام شرکت‌های سهامی عام که در شرف تأسیس هستند نیز در این بازار صورت می‌گیرد. برای عرضه سهام در بازار سوم فرابورس نیازی به گذراندن فرایند پذیرش نیست و انجام تشریفات اداری کفایت می‌کند.

چه مواردی در بازار عرضه معامله می‌شوند؟

در بازار سوم فرابورس، موارد زیر مورد معامله قرار می‌گیرند:

• بلوک‌های سهام شرکت‌های سهامی (عام، خاص، تعاونی و …)
• حق تقدم خرید سهام شرکت‌های سهامی عام
• سهام ناشی از افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام
• امتیاز بهره‌برداری و حق ثبت اختراعات در قالب سهام شرکت‌های سهامی خاص
• سهام بی‌نام شرکت‌های سهامی عام
• اوراق مشارکت رهنی
• اوراق مشارکت اجاره
• صکوک
• گواهی سپرده‌های بانکی
• واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های زمین و ساختمان که در بخش‌های دیگر بازارهای فرابورس پذیرفته نشده‌اند.

همچنین در این بازار فرایندهای زیر انجام می‌شود:

• پذیره‌نویسی سهام و اوراق مشارکت
• پذیره‌نویسی گواهی سپرده سرمایه‌گذاری بانک‌ها

انواع عرضه در بازارهای فرابورس ایران

• عرضه اولیه که در بازار اول و دوم فرابورس انجام می‌شود و نخستین عرضه اوراق بهادار پس از پذیرش است.
• عرضه یکجا اوراق بهادر
• عرضه خرد اوراق بهادر
• پذیره‌نویسی اوراق بهادر

سه مورد اخیر در بازار سوم فرابورس انجام می‌شوند.

عرضه یکجا، عرضه خرد و پذیره نویسی در بازار سوم

همان‌طور که اشاره کردیم، اوراق بهاداری که در فرابورس پذیرفته نشده باشند، در بازار عرضه ارائه می‌شوند. بازار سوم صرفاً عرضه را در بر می‌گیرد و شامل معاملات دست دوم اوراق نمی‌شود. عرضه در این بازار با سه روش یکجا، خرد و پذیره‌نویسی صورت می‌گیرد.

عرضه یکجای اوراق از طریق سهامدار عمده انجام می‌شود. در این شرایط، سهام‌دار عمده درصدی از سهام شرکت را به‌صورت یکجا به مردم عرضه می‌کند.
در عرضه خرد، هدف جمع‌آوری اوراق از سهامداران جزء است. در این شرایط، شخصی قصد دارد حجم معینی از اوراق بهادار را از مالکان خریداری کند.

پذیره‌نویسی در مورد سهام شرکت‌های سهامی عام، اوراق مشارکت و گواهی سپرده انجام می‌شود. این فرایند طبق مجوز صادره از سازمان و مفاد بیانیه ثبت، طی می‌شود. پذیره نویسی اوراق مشارکت در بازار سوم و معاملات دست دوم آن در بازار اوراق مشارکت انجام می‌شود.

فرایند عرضه در بازار سوم فرابورس

متقاضیان ابتدا باید از طریق کارگزار عضو فرابورس ایران، فرم درخواست عرضه اوراق بهادار را تکمیل و آن را همراه با مدارک و مستندات مورد نیاز به مدیریت بازار فرابورس ایران ارائه کنند. پس از انجام بررسی‌های اولیه، مدیریت بازار یک جلسه کمیته عرضه تشکیل می‌دهد. مدارک و درخواست‌ها در این کمیته بررسی می‌شوند و در صورت تأیید، مجوز عرضه به کارگزار عرضه‌کننده ارائه خواهد شد.

مزایای عرضه اوراق بهادار از طریق بازار سوم

عرضه سهام و اوراق بهادار در بازار سوم فرابورس ایران مزایای متعددی هم برای شرکت‌ها و هم برای سرمایه‌گذاران دارد. یکی از مهم‌ترین مزایا که شرکت‌ها را به فعالیت در این بازار ترغیب می‌کند، معافیت و تخفیف‌های مالیاتی است. طبق قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم در بورس یا بازار خارج از بورس دارای مجوز (فرابورس ایران)، مالیات مقطوعی به میزان نیم درصد ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد.
بازار سوم فرابورس فرایندهای معاملات را برای خریداران و عرضه‌کنندگان ساده‌تر می‌کند. در این بستر، قیمت‌ها عادلانه‌تر تعیین می‌شوند و سیستم تسویه وجوه، منظم خواهد بود.

نکته مهم دیگر، شناخته شدن شرکت‌ها است. شرکت‌های کوچک‌تر و شرکت‌های تازه‌تاسیس از طریق فعالیت در بازار سوم می‌توانند خود را به فعالان و کارشناسان بازار سرمایه بشناسانند و از این طریق، مسیر پیشرفت خود را ساده‌تر کنند. شرکت‌هایی که بخواهند در ادامه مسیر کاری خود، وارد بورس یا فرابورس شوند، با حضور در بازار سوم، فرایند پذیرش ساده‌تری را در پیش خواهند داشت.

سخن آخر

بازار سوم فرابورس یا بازار عرضه، بستری برای انجام معاملات اوراق بهاداری است که شرایط پذیرفته شدن در فرابورس را ندارند. این بازار سیستمی شفاف و امن برای عرضه‌کنندگان و خریداران فراهم می‌کند و کمک مهمی در راستای تأمین سرمایه شرکت‌های تازه‌تاسیس یا کوچک محسوب می‌شود و همچنین فرایند انجام معاملات و تسویه وجوه را تسهیل می‌کند. در این بازار، موارد متعددی از قبیل سهام شرکت‌های سهامی عام، اوراق مشارکت، صکوک، گواهی‌های سپرده‌های بانکی و … ارائه می‌شود.