حق تقدم سهام چیست؟

شرکت‌های فعال در بازار بورس، برای تامین منابع مالی خود می‌توانند از ابزاری به نام افزایش سرمایه‌ استفاده کنند. افزایش سرمایه راه حل مناسبی برای این شرکت‌ها است که با اجرای صحیح آن، می‌توانند برای تامین پروژه‌های مالی، افزایش خط تولید، پرداخت بدهی‌ها و … مبالغ قابل توجهی را به دست بیاورند. در حال حاضر افزایش سرمایه به ۴ روش مختلف انجام می‌شود. یکی از این روش‌ها، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهام‌داران است که در نهایت منجر به ارائه سهام حق تقدم به سهام‌داران خواهد شد. در این مقاله قصد داریم به صورت کامل به حق تقدم سهام در بورس بپردازیم و به نحوه تبدیل حق تقدم سهام به سهام عادی اشاره کنیم. با ما همراه باشید.

حق تقدم در بورس چیست؟

تمام شرکت‌هایی که در بازار بورس فعال هستند، برای افزایش نقدینگی یا دسترسی به منابع مالی جدید از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند. شرکت‌ها با دسترسی به این مبالغ می‌توانند بسیاری از چالش‌های مالی مانند پرداخت بدهی‌ها، افزایش خط تولید، سرمایه‌گذاری‌های جدید، بالا بردن میزان تقاضای سهام در بازار و … را برنامه‌ریزی و برطرف کنند. یکی از راه‌های دسترسی به منابع مالی جدید، افزایش سرمایه است.
همان‌طور که اشاره کردیم، افزایش سرمایه از راه‌های مختلف امکان‌پذیر است. یکی از راه‌های افزایش سرمایه در بازار بورس، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهام‌داران است. در این روش، تعدادی گواهی تحت عنوان حق تقدم بین سهام‌داران شرکت توزیع می‌شود. سهام‌داران می‌توانند حق تقدم سهام را نگه‌داری و به سهام عادی تبدیل کنند یا آن را در بازار به فروش برسانند. حق تقدم سهام بعد از برگزاری جلسه مجمع برای افزایش سرمایه شرکت، به صورت گواهی بین سهام‌داران توزیع می‌شود.

آشنایی با افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات

اگر شرکت اندوخته یا سود انباشته نداشته باشد یا نخواهد از این محل برای افزایش سرمایه استفاده کند، می‌تواند از محل آورده نقدی سهام‌داران برای افزایش سرمایه اقدام کند. در این شرایط، از سهام‌داران خواسته می‌شود که مبلغی را برای افزایش سرمایه به شرکت پرداخت کنند. در واقع شرکت حق استفاده و حضور در این افزایش سرمایه را ابتدا در اختیار سهام‌داران می‌گذارد و به آن‌ها حق تقدم سهام تخصیص می‌دهد. در صورتی‌که سهام‌داران تمایل به شرکت در این افزایش سرمایه را داشته باشند، مبلغ مذکور را به ‌حساب شرکت واریز می‌کنند.

نحوه تبدیل حق تقدم در بورس به سهام عادی

اگر سهامدار بخواهد حق تقدم خود را به سهم تبدیل کند، لازم است در یک بازه ۶۰ روزه مبلغ اسمی سهام را معادل حق تقدمی که در اختیار دارد، به‌ حساب شرکت پرداخت و فرم شرکت در افزایش سرمایه را تکمیل کند. تمام اطلاعات اعم از زمان دوره پذیره‌نویسی ۶۰ روزه، شماره‌ حساب شرکت و فرم افزایش سرمایه در سایت کدال اطلاع‌رسانی می‌شود. در ضمن، ارزش اسمی یا ریالی سهم، قیمتی است که روی هر برگه اوراق بهادار یا اوراق قرضه چاپ و منتشر می‌شود.
درج ارزش اسمی در برگه سهام به این معنا نیست که سهم مورد نظر به قیمت ارزش اسمی به فروش رود، بلکه ممکن است به دلایل مختلف مانند وضع بازار و شرایط شرکت، سهم با قیمت بیشتر یا کمتر از ارزش اسمی فروخته شود. در ایران ارزش اسمـی هر سهم ۱۰۰ تومان است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره خرید و فروش سهام، می‌توانید مقاله‌ آموزش خرید و فروش سهام را مطالعه کنید.

زمان مورد نیاز برای تبدیل حق تقدم سهام

پس از پرداخت مبلغ اسمی و بعد از این که افزایش سرمایه شرکت در سازمان بورس و اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسید، فرایند تبدیل گواهی حق تقدم به سهم، حدود ۴ الی ۶ ماه زمان خواهد برد که به‌ طور خودکار انجام می‌شود و در نهایت به پرتفوی سهامداران اضافه خواهد شد. در سامانه معاملات آنلاین کارگزاری آگاه، بعد از برگزاری مجمع فوق‌العاده و اتخاذ تصمیمات، حق تقدم سهام در سبد سهام مشتریان به‌ صورت خودکار به ستون «تعداد» اضافه می‌شود و به ‌محض این که حق تقدم در بازه ۶۰ روزه در بازار قابل معامله شد، «تعداد سپرده‌گذاری» نیز در سامانه آنلاین به‌روزرسانی می‌شود و بعد از آن، امکان فروش سهام برای سهام‌داران وجود دارد.
سهامداران برای پرداخت مبلغ اسمی می‌توانند از دو روش مختلف اقدام کنند: در روش اول لازم است به سایت codal.ir مراجعه کنند و با جست‌وجوی آگهی مربوط به افزایش سرمایه در این سایت، شماره‌ حساب شرکت را جهت واریز مبلغ اسمی دریافت کنند و پس از پرداخت، فیش واریزی را برای امور سهام شرکت مورد نظر فکس کنند. در روش دوم، سهامدار با امور سهام شرکت تماس می‌گیرد و شماره حساب را دریافت و فیش را برای آن‌ها فکس می‌کند.

فروش حق تقدم قبل از تبدیل شدن به سهم

اگر سهام‌دار قصد شرکت در افزایش سرمایه را نداشته باشد، این امکان وجود دارد که حق تقدم سهام خود را به فروش برساند. این حق تقدم ها در بازه ۶۰ روزه در بازار قابل معامله هستند. در این حالت، افرادی که سهام‌دار نبوده‌اند نیز می‌توانند حق تقدم های سهام را خریداری کنند یا افراد سهامدار، تعداد حق تقدم خود را افزایش دهند. برای این معاملات از قبل یک زمان مشخص می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری‌ها، حق تقدم مورد نظر خود را به فروش برسانند.

دامنه نوسان حق تقدم سهام در بازار بورس

دامنه نوسان حق تقدم سهام در بورس، دو برابر سهم اصلی (%۱۰±) است به ‌عبارت‌ دیگر، این نماد در طی یک روز، می‌تواند بین مثبت ۱۰ درصد و منفی ۱۰ درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل خود، نوسان داشته باشد. همچنین دامنه نوسان برای شرکت‌های فرابورسی، برابر دامنه نوسان سهم اصلی (%۵ ±) است.

حق تقدم استفاده نشده چیست؟

هنگامی‌که سهام‌دار در بازه زمانی ۶۰ روزه، برای پذیره نویسی اقدام نکرده باشد یا در آن بازه تعیین‌ شده حق تقدم سهام خود را نفروشد، در این صورت این حق تقدم ها را حق تقدم استفاده ‌نشده نام‌گذاری می‌کنند. در چنین حالتی شرکت حق تقدم های استفاده‌ نشده را به فروش می‌رساند و وجه حاصل از فروش را پس از کسر هزینه‌های مربوطه در بازه زمانی معمولا یک‌ماهه به ‌حساب سهام‌داران واریز می‌کند اما فروش حق تقدم استفاده ‌نشده برای سهام‌دار با ریسک‌هایی مواجه است که در ادامه به بیان آن خواهیم پرداخت:

مالکان حق تقدم سهام در قیمت فروش دارایی خود نقشی ندارند، ولی سعی شرکت در آن است که در تعیین قیمت فروش این حق ‌‌تقدم ها به‌صورت منصفانه عمل کند.

• از زمان پایان مهلت پذیره‌نویسی تا زمانی که شرکت بخواهد وجه حاصل از فروش حق تقدم های استفاده ‌نشده را به سهام‌دار پرداخت کند، دارایی مذکور فاقد قابلیت نقد شوندگی خواهد بود.
• چنانچه سرمایه‌گذار برای مدت طولانی از وضعیت دارایی خود بی‌خبر باشد، برای دسترسی به اطلاعات مرتبط با مطالبات ناشی از فروش حق ‌تقدم های استفاده ‌نشده، باید با امور سهام شرکت تماس بگیرد.

نحوه خرید حق تقدم های استفاده نشده

بعد از اتمام دوره ۶۰ روزه پذیره‌نویسی، با اعلام قبلی توسط شرکت، یک روز برای خرید و فروش حق‌ تقدم های استفاده ‌نشده تعیین می‌شود. سهام‌دارانی که قصد خرید حق‌ تقدم های استفاده‌ نشده را دارند، باید علاوه بر مبلغ خرید حق‌ تقدم ها، مبلغ اسمی به ازای هر سهم را در سامانه آنلاین خود واریز کنند.
در این شرایط اگر حق تقدم سهام خریداری ‌شده از نوع استفاده ‌نشده باشد، قابلیت فروش در بازار را ندارند؛ در این حالت کارگزار بابت هر سهم خریداری ‌شده، مبلغ اسمی را از حساب سهام‌دار برداشت می‌کند، در واقع فرد سهام‌دار لازم است به ‌اندازه مبلغ اسمی هر سهم خریداری‌شده، در حساب کارگزار خود وجه کافی داشته باشد.

ترفندهای معاملاتی در حق تقدم سهام

در این میان ممکن است برخی از سهام‌داران تمایلی به شرکت در افزایش سرمایه شرکت نداشته باشند. برای این افراد شرایطی در نظر گرفته شده است که بعد از فرایند مجمع، می‌توانند به راحتی حق تقدم سهام مورد نظر را به فروش برسانند. برای همین نماد جدیدی برای این حق تقدم تعریف می‌شود و فرایند نام‌گذاری آن با اضافه کردن حرف «ح» به انتهای نماد اصلی انجام می‌شود. به عنوان مثال حق تقدم سهام «فولاد» در بازار بورس با نماد «فولادح» نمایش داده می‌شود. در ضمن، معاملات حق تقدم سهام شرکت‌های بورسی از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری‌های بورس امکان‌پذیر است.

سخن آخر

شرکت‌هایی که در بازار بورس فعالیت می‌کنند، می‌توانند با استفاده از ابزارهای مختلف به منابع مالی جدید برای پرداخت بدهی‌ها، رشد خط تولید و … دست پیدا کنند. یکی از این روش‌ها، افزایش سرمایه توسط شرکت‌های بورسی است. افزایش سرمایه به ۴ روش مختلف انجام می‌شود. یکی از این روش‌ها، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهام‌داران است که در نهایت منجر به ارائه سهام حق تقدم به سهام‌داران می‌شود. سهام‌داران می‌توانند حق تقدم سهام مورد نظر را نگه‌داری کنند تا به سهام عادی تبدیل شود یا این حق تقدم ها را در بازار بورس به فروش برسانند. در این مقاله به صورت کامل به روش‌های نگه‌داری و تبدیل حق تقدم به سهام عادی یا فروش آن در بازار بورس اشاره کردیم.