حق تقدم در بورس چیست؟

شرکت‌های فعال در بازار بورس، برای تامین منابع مالی خود از ابزارهای مختلفی برای افزایش سرمایه‌ استفاده می‌کنند. افزایش سرمایه راه‌حلی مناسب است که با اجرای صحیح آن، امکان تامین مالی پروژه‌های مختلف، بهبود و افزایش ظرفیت خط تولید، پرداخت بدهی‌ها و… برای شرکت‌های کوچک و بزرگ فراهم می‌شود. در حال حاضر افزایش سرمایه به ۴ روش مختلف انجام می‌شود. یکی از این روش‌ها، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال‌شده سهام‌داران است که در نهایت منجر به ارائه سهام حق تقدم به سهام‌داران خواهد شد. در این مقاله به حق تقدم سهام در بورس می‌پردازیم و نحوه تبدیل حق تقدم سهام به سهام عادی را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

ویدئو بررسی حق تقدم در بورس

حق تقدم در بورس چیست؟

تمام شرکت‌هایی که در بازار بورس فعال هستند، برای افزایش نقدینگی یا دسترسی به منابع مالی جدید از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند. شرکت‌ها با دسترسی به این مبالغ می‌توانند بسیاری از چالش‌های مالی مانند بدهی‌ها، بهبود و افزایش ظرفیت خط تولید، سرمایه‌گذاری‌های جدید، افزایش تقاضای سهام در بازار و… را پوشش دهند. یکی از معمول‌ترین راه‌ها برای دسترسی به منابع مالی جدید، افزایش سرمایه است.

همان‌طور که اشاره کردیم، افزایش سرمایه از راه‌های مختلف امکان‌پذیر است. یکی از راه‌های افزایش سرمایه در بازار بورس، از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهام‌داران است. در این روش، تعدادی گواهی تحت عنوان حق تقدم بین سهام‌داران شرکت توزیع می‌شود. سهام‌داران می‌توانند حق تقدم سهام را نگه‌داری و به سهام عادی تبدیل کنند یا آن را در بازار به فروش برسانند. حق تقدم سهام پس از برگزاری جلسه مجمع برای افزایش سرمایه شرکت، به صورت گواهی بین سهام‌داران توزیع می‌شود.

اگر شرکت اندوخته یا سود انباشته نداشته باشد یا نخواهد از این محل برای افزایش سرمایه استفاده کند، می‌تواند از محل آورده نقدی سهام‌داران برای افزایش سرمایه اقدام کند. در این شرایط، از سهام‌داران خواسته می‌شود که مبلغی را برای افزایش سرمایه به شرکت پرداخت کنند.

در واقع شرکت حق استفاده و حضور در این افزایش سرمایه را ابتدا در اختیار سهام‌داران می‌گذارد و به آن‌ها حق تقدم سهام، تخصیص می‌دهد. در صورتی ‌که سهام‌داران تمایل به شرکت در این افزایش سرمایه داشته باشند، مبلغ مذکور را به ‌حساب شرکت واریز می‌کنند. سرمایه‌گذاران می‌توانند در مورد حق‌ تقدم‌های تحت مدیریت خود سه تصمیم متفاوت بگیرند:

• حق تقدم‌های خریداری‌شده را به سهام تبدیل کنند.
• حق تقدم‌های خریداری‌شده را بفروشند.
• وجه اسمی را واریز نکنند و حق تقدم را نیز نفروشند.

فرایند تبدیل حق تقدم در بورس به سهام عادی

اگر سهامدار بخواهد حق تقدم خود را به سهم تبدیل کند باید در یک بازه ۶۰ روزه، مبلغ اسمی سهام (معادل حق تقدمی که در اختیار دارد) را به‌ حساب شرکت پرداخت و فرم شرکت در افزایش سرمایه را تکمیل کند. تمام اطلاعات اعم از زمان دوره پذیره‌نویسی ۶۰ روزه، شماره‌ حساب شرکت و فرم افزایش سرمایه در سایت کدال اطلاع‌رسانی می‌شود. در ضمن، ارزش اسمی یا ریالی سهم، قیمتی است که روی هر برگه اوراق بهادار یا اوراق قرضه چاپ و منتشر می‌شود.

درج ارزش اسمی در برگه سهام به این معنا نیست که سهم مورد نظر به قیمت ارزش اسمی به فروش رود، بلکه ممکن است به دلایل مختلف مانند وضع بازار و شرایط شرکت، سهم با قیمت بیشتر یا کمتر از ارزش اسمی فروخته شود. در ایران ارزش اسمی هر سهم ۱۰۰ تومان است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره خرید و فروش سهام، می‌توانید مقاله‌ آموزش خرید و فروش سهام را مطالعه کنید.

زمان مورد نیاز برای تبدیل حق تقدم سهام

پس از پرداخت مبلغ اسمی و بعد از این که افزایش سرمایه شرکت در سازمان بورس و اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسید، فرایند تبدیل گواهی حق تقدم به سهم آغاز می‌شود. این فرایند حدود ۴ الی ۶ ماه زمان خواهد برد که کاملا خودکار انجام می‌شود و در نهایت به پرتفوی سهامداران اضافه خواهد شد.

در سامانه معاملات آنلاین کارگزاری آگاه، بعد از برگزاری مجمع فوق‌العاده و اتخاذ تصمیمات، حق تقدم سهام در سبد سهام مشتریان به‌ صورت خودکار به ستون «تعداد» اضافه می‌شود. همچنین به ‌محض این که حق تقدم در بازه ۶۰ روزه در بازار قابل معامله شد، «تعداد سپرده‌گذاری» نیز در سامانه آنلاین به‌روزرسانی می‌شود. بعد از آن، فروش سهام برای سهام‌داران امکان‌پذیر خواهد شد.

سهامداران برای پرداخت مبلغ اسمی می‌توانند از دو روش مختلف اقدام کنند: در روش اول لازم است به سایت codal.ir مراجعه کنند. سپس با جستجوی آگهی مربوط به افزایش سرمایه در این سایت، شماره‌ حساب شرکت را جهت واریز مبلغ اسمی دریافت و پس از پرداخت، فیش واریزی را برای امور سهام شرکت مورد نظر فکس کنند. در روش دوم، سهامدار با امور سهام شرکت تماس می‌گیرد و شماره حساب را دریافت و فیش را برای آن‌ها فکس می‌کند.

فروش حق تقدم قبل از تبدیل شدن به سهم

اگر سهام‌دار قصد شرکت در افزایش سرمایه را نداشته باشد، این امکان وجود دارد که حق تقدم سهام خود را به فروش برساند. این حق تقدم ها در بازه ۶۰ روزه در بازار قابل معامله هستند. در این حالت، افرادی که سهام‌دار نبوده‌اند نیز می‌توانند حق تقدم های سهام را خریداری کنند یا افراد سهامدار، تعداد حق تقدم خود را افزایش دهند. برای این معاملات از قبل یک زمان مشخص می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری‌ها، حق تقدم مورد نظر خود را به فروش برسانند.

دامنه نوسان حق تقدم سهام در بازار بورس

دامنه نوسان حق تقدم سهام در بورس، دو برابر سهم اصلی (%۱۰±) است به ‌عبارت‌ دیگر، این نماد در طی یک روز، می‌تواند بین مثبت ۱۰ درصد و منفی ۱۰ درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل خود، نوسان داشته باشد. همچنین دامنه نوسان برای شرکت‌های فرابورسی، برابر دامنه نوسان سهم اصلی (%۵ ±) است.

حق تقدم استفاده نشده چیست؟

هنگامی ‌که سهام‌دار در بازه زمانی ۶۰ روزه، برای پذیره‌نویسی اقدام نکرده باشد یا در آن بازه تعیین‌ شده حق تقدم سهام خود را نفروشد، در این صورت این حق تقدم ها را حق تقدم استفاده ‌نشده نام‌گذاری می‌کنند. در چنین حالتی شرکت حق تقدم های استفاده‌ نشده را به فروش می‌رساند و وجه حاصل از فروش را پس از کسر هزینه‌های مربوطه در بازه زمانی معمولا یک‌ماهه به ‌حساب سهام‌داران واریز می‌کند اما فروش حق تقدم استفاده ‌نشده برای سهام‌دار با ریسک‌هایی مواجه است که در ادامه به بیان آن خواهیم پرداخت:

مالکان حق تقدم سهام در قیمت فروش دارایی خود نقشی ندارند، ولی سعی شرکت در آن است که در تعیین قیمت فروش این حق ‌‌تقدم ها به‌صورت منصفانه عمل کند.

• از زمان پایان مهلت پذیره‌نویسی تا زمانی که شرکت بخواهد وجه حاصل از فروش حق‌تقدم‌های استفاده ‌نشده را به سهام‌دار پرداخت کند، دارایی مذکور فاقد قابلیت نقد شوندگی خواهد بود.
• چنان چه سرمایه‌گذار برای مدت طولانی از وضعیت دارایی خود بی‌خبر باشد، برای دسترسی به اطلاعات مرتبط با مطالبات ناشی از فروش حق ‌تقدم های استفاده ‌نشده، باید با امور سهام شرکت تماس بگیرد.

چگونه حق تقدم‌ استفاده نشده بخریم؟

بعد از اتمام دوره ۶۰ روزه پذیره‌نویسی، با اعلام قبلی توسط شرکت، یک روز برای خرید و فروش حق‌ تقدم‌های استفاده ‌نشده تعیین می‌شود. سهام‌دارانی که قصد خرید حق‌ تقدم‌های استفاده‌ نشده را دارند، باید علاوه بر مبلغ خرید حق‌ تقدم ها، مبلغ اسمی به ازای هر سهم را در سامانه آنلاین خود واریز کنند. در این شرایط اگر حق تقدم سهام خریداری ‌شده از نوع استفاده ‌نشده باشد، قابلیت فروش در بازار را ندارند. در این حالت کارگزار بابت هر سهم خریداری ‌شده، مبلغ اسمی را از حساب سهام‌دار برداشت می‌کند، در واقع فرد سهام‌دار لازم است به ‌اندازه مبلغ اسمی هر سهم خریداری‌شده، در حساب کارگزاری خود وجه کافی داشته باشد.

نکته‌های مربوط به‌ معاملات حق تقدم سهام

در این میان ممکن است برخی از سهام‌داران تمایلی به شرکت در افزایش سرمایه شرکت نداشته باشند. برای این افراد شرایطی در نظر گرفته شده است که بعد از فرایند مجمع، می‌توانند به راحتی حق تقدم سهام مورد نظر را به فروش برسانند. برای همین نماد جدیدی برای این حق تقدم تعریف می‌شود و فرایند نام‌گذاری آن با اضافه کردن حرف «ح» به انتهای نماد اصلی انجام می‌شود. به عنوان مثال حق تقدم سهام «فولاد» در بازار بورس با نماد «فولادح» نمایش داده می‌شود. در ضمن، معاملات حق تقدم سهام شرکت‌های بورسی از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری‌های بورس امکان‌پذیر است.

سخن آخر

شرکت‌هایی که در بازار بورس فعالیت می‌کنند، می‌توانند با استفاده از ابزارهای مختلف به منابع مالی جدید برای پرداخت بدهی‌ها، رشد خط تولید و … دست پیدا کنند. یکی از این روش‌ها، افزایش سرمایه توسط شرکت‌های بورسی است. افزایش سرمایه به ۴ روش مختلف انجام می‌شود. یکی از این روش‌ها، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهام‌داران است که در نهایت منجر به ارائه سهام حق تقدم به سهام‌داران می‌شود. سهام‌داران می‌توانند حق تقدم سهام مورد نظر را نگه‌داری کنند تا به سهام عادی تبدیل شود یا این حق تقدم ها را در بازار بورس به فروش برسانند. در این مقاله به صورت کامل به روش‌های نگه‌داری و تبدیل حق تقدم به سهام عادی یا فروش آن در بازار بورس اشاره کردیم.

سوالات متداول

حق تقدم در بورس چیست؟

زمانی که یک شرکت قصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران داشته باشد، اولویت شرکت در افزایش سرمایه با سهامداران فعلی شرکت است. به همین دلیل در این روش افزایش سرمایه، شرکت اوراقی را با نام «حق تقدم خرید سهام» منتشر می‌کند.

حق تقدم استفاده نشده چیست؟

اگر سهام‌دار در بازه زمانی ۶۰ روزه، برای پذیره‌نویسی اقدام نکند یا در بازه تعیین‌ شده، حق تقدم سهام خود را نفروشد، به حق تقدمی که باقی می‌ماند، حق تقدم استفاده ‌نشده می‌گویند.

زمان مورد نیاز برای تبدیل حق تقدم سهام چقدر است؟

پس از پرداخت مبلغ اسمی و بعد از ثبت افزایش سرمایه شرکت در سازمان بورس و اداره ثبت شرکت‌ها، فرایند تبدیل گواهی حق تقدم به سهم، حدود ۴ الی ۶ ماه زمان می‌برد.