برای شناخت سازوکار بازار بورس اوراق بهادار، باید با مفاهیم و اصطلاحات اساسی آن آشنا باشیم. EPS و DPS دو مورد از اصطلاحاتی هستند که آشنایی با آن‌ها، پیش از خرید سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس ضروری است. این شاخص‌ها اطلاعات مهمی را درباره میزان سودآوری و روند رشد شرکتها در اختیار شما قرار می‌دهند. به همین علت هم معامله‌گران حرفه‌ای پیش از انتخاب شرکت‌های بورسی، برای سرمایه‌گذاری در سهام شرکتها به میزان EPS و DPS آن‌ها توجه میکنند تا بتوانند از این طریق، سود بیشتری کسب کنند. در این مقاله بررسی کرده‌ایم که مفهوم EPS و DPS چیست، هر کدام چه اطلاعاتی به ما می‌دهند و چه تفاوتی با هم دارند.
EPS چیست؟
EPS مخفف عبارت Earning per Share، به معنی درآمد به ازای هر سهم است. شرکتها در پایان هر سال مالی، پس از کسر مالیات از درامد کل، سود خالص را محاسبه میکنند. اگر سود خالص را بر تعداد کل سهام شرکت تقسیم کنیم، درآمد هر سهم (EPS) به دست میآید. به زبان ساده‌تر، EPS یک شرکت میزان سودی است که شرکت به ازای هر یک سهم به دست می‌آورد. EPS یکی از موضوعات بسیار مهمی است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر قیمت سهام شرکتها در بازار بورس تاثیر می‌گذارد.
- برای مثال فرض کنید که شرکتی در پایان سال مالی خود، ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال سود خالص داشته باشد و تعداد سهام شرکت ۱ میلیون باشد. EPS شرکت برابر است با ۱،۰۰۰ ریال:
۱،۰۰۰ = ۱،۰۰۰،۰۰۰ ÷ ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰
به سودی که شرکت پس از یک سال مالی کسب می‌کند، EPS محقق شده نیز می‌گویند. این سود توسط مدیران و حسابداران شرکت پس از بررسی عملکرد شرکت، محاسبه درآمدها و هزینه‌ها به عنوان سود خالص و سود هر سهم به دست میآید. EPS محقق شده تاثیر خود را در قیمت سهم می‌گذارد.
انواع EPS
سود هر سهم یا EPS به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. به عبارتی سه نوع EPS وجود دارد که هر کدام مفهومی متفاوت دارند. در ادامه انواع EPS را بررسی خواهیم کرد:
۱- EPS تحقق یافته
با پایان سال مالی داده‌ها و اطلاعات کاملی در دسترس مدیران شرکت قرار دارد تا توسط آن‌ها بررسی درستی از وقایع طول سال مالی داشته و بتوانند درآمد، هزینه‌های شرکت و مقدار واقعی سود هر سهم را محاسبه کنند. این سود تحت عنوان EPS تحقق یافته شناخته می‌شود. EPS تحقق یافته اهمیت زیادی برای سرمایه‌گذاران و تحلیلگران دارد و در نسبت P/E معمولا از همین EPS استفاده می‌شود، به این دلیل که نشان‌دهنده چیزی است که در واقعیت اتفاق افتاده است. اثر EPS تحقق یافته در قیمت سهام لحاظ شده و دقیقا به همین دلیل مورد توجه سرمایه‌گذاران است.
۲- EPS تعدیل شده
مقدار EPS باید در صورت‌های سود و زیان شرکت که به صورت دوره‌ای ارائه می‌شود، گزارش شود. شرایط اقتصادی، سیاسی و… می‌تواند سود محقق‌شده دوره را با تغییر مواجه کند. سود هر سهم از شرکت که در هر دوره با تغییرات جدید محاسبه شده است،EPS تعدیل شده نامیده می‌شود. نزدیک شدن به انتهای سال مالی شرکت مقدار EPS تعدیلی را به سود تحققی هر سهم نزدیک می‌کند. در این شرایط داده‌های واقعی بیشتر، برآورد EPS را ساده‌تر می‌کند.
۳- EPS پیش‌بینی شده
در گذشته شرکتها موظف بودند که سود منتهی به پایان سال مالی خود را پیش‌بینی و اعلام کنند. به این سود،EPS پیش‌بینی شده گفته می‌شد. این درآمد پیش‌بینی شده بر اساس عملکرد سال گذشته و نظر مدیران و کارشناسان شرکت محاسبه می‌شد و انتظار می‌رفت که شرکت تا پایان سال مالی بعد به آن دست یابد. با توجه به این موضوع که EPS پیش‌بینی شده واقعی نبود، امکان داشت در طی زمان تغییر کند. با بهتر یا بدتر شدن عملکرد شرکت یا تغییر روند سودآوری آن،EPS پیش‌بینی شده که توسط شرکت محاسبه می‌شد، بیشتر یا کمتر می‌شد. شرکتها پس از پایان هر فصل مالی، باید EPS پیش‌بینی شده برای ادامه سال مالی را اعلام می‌کردند. EPS پیش‌بینی شده جدید می‌توانست با EPS گذشته برابر یا متفاوت از آن باشد. پیش‌بینی سود شرکتها در هر سال مالی در گزارشات و صورت های مالی درج می‌شد. این گزارش‌ها در سایت کدال به آدرس codal.ir وجود داشت. اما از اواخر سال ۱۳۹۷، با انتشار و اجرایی شدن دستورالعمل افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مقرر شد اعلام سود (زیان) خالص هر سهم (EPS) بر اساس آخرین سود (زیان) محقق شده شرکتها باشد و EPS پیش‌بینی شده در ابتدای دوره حذف شد.
با وجود این که اعلام سود پیش‌بینی شده، باعث سادگی محاسبات برای سرمایه‌گذاران بود، ولی به دلیل دخیل بودن سهامداران شرکت در محاسبات آن، باعث گمراهی هم می‌شد. در گذشته یکی از دلایل عمده متوقف ماندن طولانی نمادهای بورسی، تفاوت بسیار زیاد بین سود محقق شده و EPS پیش‌بینی شده بود. با توجه به این موضوعات، بحث انتشار گزارش در رابطه با پیش‌بینی سود حذف شد. شرکتها به‌جای پیش‌بینی سود، گزارش تفسیری مدیریت ارائه می‌دهند که شامل گزارشی از صورت‌های مالی و دیگر داده‌های آماری از همه موارد تولید، فروش، نرخ‌ها و سایر متغیرهای مهم است که این گزارش در سایت کدال منتشر می‌شود. این تغییر سبب خواهد شد که سهامداران و تحلیلگران با تحلیل دقیق‌تری اقدام به معامله و خرید و فروش سهام کنند و به ارزش‌های اساسی یک شرکت توجه کنند. تا پیش از اجرایی شدن این قانون، EPS اعلام‌شده در سایت www.tsetmc.com، سود پیش‌بینی شده بود اما پس از اجرای این تغییر، شرکتها باید از یکی از روش‌های جهانی برای گزارش EPS استفاده کنند. این روش به نام دوازده ماه گذشته یا (TTM) معروف است که در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم.
TTM چیست؟
TTM مخفف عبارت Trailing Twelve Months به معنی دوازده ماه گذشته است. در این روش، سهامداران و تحلیلگران می‌توانند بر اساس EPS دوازده ماه گذشته (۴ دوره ۳ ماهه) به ارزیابی یک شرکت بپردازند. طبق الزامات سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکتها باید صورت‌های مالی سه‌ماهه خود را منتشر کنند، بنابراین سود هر سهم در دوره‌های سه‌ماهه، در دسترس سرمایه‌گذاران خواهد بود. مزیت روش TTM این است که قیمت سهم بر اساس قیمت واقعی آن تعیین می‌شود. در واقع ارزش‌گذاری سهم توسط سود پیش‌بینی شده شرکت انجام نمی‌شود و سرمایه‌گذاران با استفاده از اطلاعات واقعی، می‌توانند عملکرد شرکت را ارزیابی کنند و نتایج بهتری به دست آورند. به عبارت بهتر، می‌توان گفت EPS یک سهم بر اساس درآمد خالص کل ۱۲ ماه گذشته محاسبه می‌شود. درصورتی‌که در پایان سال مالی یک شرکت گزارش تفسیری آن را بررسی کنیم، سود (زیان) خالص کل در پایان آن سال تقسیم‌بر تعداد کل سهام شرکت،EPS سهم می‌شود اما در صورتی که در میان سال مالی باشیم با توجه به آخرین گزارش ارائه‌شده توسط شرکت می‌توان EPS را به دست آورد.
- برای مثال، اگر در نیمه دوم سال ۱۳۹۸ باشیم،EPS یک شرکت برابر با مجموع سود (زیان) خالص ۶ ماهه اول سال به اضافه ۶ ماهه سال گذشته تقسیم بر تعداد کل سهام شرکت است. برای نمونه اطلاعات زیر را درباره سهمی خاص در نظر بگیرید. با استفاده از گزارش تفسیری می‌توان EPS سهم را (در بازه زمانی مذکور) این گونه به دست آورد. مقدار EPS شرکت در صفحه سهم مربوطه در سایت tsetmc.com قابل مشاهده است.
۱- سود خالص به ازای هر سهم در پایان سال مالی ۱۳۹۷: ۶،۰۰۰ ریال
۲- سود خالص به ازای هر سهم در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۷: ۴،۰۰۰ ریال
۳- سود خالص به ازای هر سهم در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۸: ۳،۰۰۰ ریال
۴- سود خالص به ازای هر سهم در ۶ ماهه دوم سال ۱۳۹۷: ریال ۲،۰۰۰ = ۴،۰۰۰ – ۶،۰۰۰
EPS = ریال ۵،۰۰۰ = ۳،۰۰۰ + ۲،۰۰۰
نحوه مشاهده Eps سهام شرکتها
نحوه محاسبه و فرمول eps را با هم بررسی کردیم اما به سادگی و در وبسایتtsetmc.com می‌توانید eps شرکتها را ببینید. کافی است نماد مورد نظر خود را جستجو و مانند تصویر زیر،eps شرکت مورد نظر خود را مشاهده کنید.
برای بررسی دقیق‌تر، می‌توانید به وبسایت کدال مراجعه کنید. کافی است نماد مورد نظرتان را جستجو کنید و صورت‌های مالی سالانه را ببینید.
EPS بالا خوب است یا پایین؟
همان طور که اشاره کردیم،EPS یک شرکت نشان می‌دهد که شرکت مذکور به ازای هر سهم، چه میزان درآمد داشته است. از آن جا که این مفهوم یکی از شاخص‌های مهم برای تخمین ارزش شرکت است، عدد EPS باید برای سرمایه‌گذاران اهمیت زیادی داشته باشد. EPS بالاتر به معنی ارزش بیشتر شرکت خواهد بود. به عبارتی اگر شرکتی سودآوری بیشتری نسبت به ارزش سهام خود داشته باشد، علاوه بر این که نشان از فعالیت درست و موفق آن است، نشان می‌دهد که سرمایه‌گذار حاضر به پرداخت پول بیشتری برای سهام آن شرکت است. به این ترتیب، یک شرکت با عدد EPS بالاتر بین اهالی بازار محبوبیت ویژه‌ای خواهد داشت. به هر میزان که جذابیت سهم برای خریداران بیشتر باشد، باید در انتظار تقاضای بیشتر برای آن و به تبع، افزایش قیمت هر سهم باشیم. بنابراین این مسئله می‌تواند ارزش بیشتری برای سهام ایجاد و مالکان سهام را منتفع کند. همچنین مقدار عددی بیشتر برای EPS نشان دهنده نقدینگی بیشتر شرکت خواهد بود. نقدینگی بیشتر می‌تواند به گسترش فعالیت‌های شرکت کمک کند یا منجر به پرداخت سود بیشتری به سهامداران شرکت شود. هر دو مورد افزایش سود سهامداران و گسترش فعالیت‌های شرکت، برای افرادی که سهمی در شرکت دارند مزیت بزرگی محسوب می‌شود.
مفهوم DPSچیست؟
DPS مخفف عبارت Dividend per Share و به معنی سود تقسیمی یا سود نقدی به ازای هر سهم است. معمولا شرکتها EPS را به صورت کامل بین سهامداران تقسیم نمی‌کنند و بخشی از آن را برای سرمایه‌گذاری‌های آتی شرکت، نزد خود نگاه می‌دارند. مدیران و سهامداران شرکت در پایان سال مالی و در جلسه مجمع عادی سالیانه شرکت میکنند و تصمیم می‌گیرند که چه میزان از EPS به سهامداران تعلق بگیرد. بنابراین میزان DPS در هر شرکت متفاوت خواهد بود.
DPS به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
همان طور که عنوان کردیم DPS بخشی از سود شرکت است و شرکتها باید سالانه مبلغی را تحت این عنوان به سهامداران خود اختصاص دهند. تمام سود شرکت تحت عنوان dps بین سهامداران تقسیم نمی‌شود و مقداری از سود شناسایی شده برای موارد مشخصی در شرکت نگهداری می‌شود. اما سوال بسیاری از سهامداران این است که در چه صورت DPS به آن‌ها تعلق می‌گیرد؟
هر سهامداری که در تاریخ برگزاری مجمع سالانه شرکت، سهام شرکت را در پرتفوی سرمایه‌گذاری خود داشته باشد، می‌تواند برای دریافت سود نقدی یا DPS اقدام کند. شرط اصلی برای دریافت سود نقدی، سهامداری در تاریخ برگزاری مجمع است. حتی اگر بعد از برگزاری مجمع و بازگشایی سهم، موجودی سهام خود را بفروشید، هنوز هم می‌توانيد dps را از شرکت دریافت کنید. طبق قانون، شرکتها برای پرداخت سود نقدی تا ۸ ماه زمان دارند. بنابراین مشخص نیست پس از گذشت چند روز از تاریخ مجمع و بازگشایی سهم، این سود به سهامداران پرداخت می‌شود. برای اطلاع از dps شرکت مورد نظرتان، نماد آن را در سامانه کدال جستجو و گزارش مجمع عمومی سالانه را بررسی کنید
تفاوت EPS و DPS چیست؟
برای این که تفاوت EPS و DPS را بشناسیم، باید ابتدا با مفهوم DPS آشنا باشیم. مقداری از سود شرکت که به ازای هر سهم بین سهامداران شرکت تقسیم می‌شود را DPS یا همان سود تقسیمی هر سهم می‌گویند. از آن جایی که سود تقسیم شده به ازای هر سهم، بخشی از سود کلی شرکت است، اگر شرکتی در یک سال مالی سودآوری داشته باشد، باید حداقل میزان ۱۰% از سود هر سهم را به سهامداران خود پرداخت کند. در حقیقت DPS بخشی از EPS است که به هر سهامدار پرداخت می‌شود. مبلغ باقی‌مانده از سود، باید به حساب اندوخته شرکت برای افزایش سرمایه احتمالی شرکت واریز شود. مبلغ DPS بالاتر، سهامداران بیشتری را به سهم جذب می‌کند. در این شرایط، محبوبیت سهم در بازار بالا می‌رود و باعث افزایش قیمت سهم می‌شود. بنابراین سهامداران علاوه بر دریافت سود نقدی، از راه تغییر مثبت قیمت سهم نیز منتفع خواهند شد. در نهایت باید بدانید که EPS با DPS ارتباط مستقیم دارد و برابر با تفاضل DPS و مجموع اندوخته قانونی و سود انباشته است.
تفاوت Eps و DPS از نظر نحوه محاسبه
در ادامه روش محاسبه EPS و DPS را برای شما توضیح می‌دهیم تا با تفاوت‌های این دو، از نظر نحوه محاسبه آشنا شوید.
فرمول محاسبه EPS
همان طور که اشاره کردیم ارزش سود هر سهم یا eps با تقسیم درآمد خالص یا سود سهام بر تعداد سهام شرکت به دست میآید. برای محاسبه دقیق باید به ترتیب زیر عمل کنیم:
برای محاسبه سود هر سهم از برگه ترازنامه و گزارش درآمد شرکت استفاده می‌کند. با استفاده از این اطلاعات تعداد سهام پایان دوره، سود سهام پرداختی به سهام‌دارانی که سهام ممتاز در دست دارند، درآمد و سود خالص محاسبه می‌شود. تعداد سهام در طول زمان متغییر خواهد بود که به همین دلیل استفاده از میانگین وزنی تعداد سهام تحت مالکیت سهامداران پیشنهاد می‌شود. در این شرایط، تقسیم سود سهام باید در محاسبات مربوط به میانگین وزنی در نظر گرفته شود. البته برای ساده شدن محاسبات می‌توان از تعداد سهام موجود در انتهای دوره نیز استفاده کرد. سود هر سهم یکی از مهمترین شاخص‌ها برای تعیین قیمت هر سهم شرکت است. در صورت محاسبه درست،EPS می‌تواند یکی از چندین شاخص کاربردی برای خرید سهام باشد.
DPS چگونه محاسبه می‌شود؟
همان طور که قبلا اشاره کردیم، میزان DPS با توجه به تصمیم مدیران هر شرکت مشخص می‌شود. بعضی از شرکتها ممکن است درصد زیادی از EPS را به عنوان DPS بین سهامداران تقسیم کنند و برخی دیگر ممکن است درصد بیشتری از EPS را به سود انباشته و دیگر بخش‌های شرکت اختصاص دهند، بنابراین مقدار DPS معمولا از EPS کمتر است. در بعضی مواقع که به ندرت اتفاق می‌افتد، شرکت تصمیم می‌گیرد علاوه بر سود ساخته‌شده در سال جاری، بخشی از سود انباشته طی سالیان گذشته را هم بین سهامداران تقسیم کند، در این حالت مقدار DPS از EPS بیشتر خواهد شد. میزان، زمان و روش پرداخت سود تقسیمی یا سود نقدی، به سیاست‌های هر شرکت بستگی دارد. شرکتها (بر اساس قانون) ۸ ماه فرصت دارند تا سود نقدی را بین سهامداران تقسیم کنند. هر شخصی که در زمان برگزاری مجمع عادی سالیانه، سهام شرکت را داشته باشد، می‌تواند DPS اعلامی شرکت را بر اساس میزان دارایی خود دریافت کند.
- به طور مثال، فرض کنید یک شرکت به ازای هر سهم ۷،۰۰۰ ریال درآمد داشته باشد و تصمیم بگیرد از این میزان، ۵،۰۰۰ ریال را بین سهامداران به صورت سود نقدی تقسیم کند. حال اگر فردی ۱،۰۰۰ سهم از این شرکت را داشته باشد، کل سود نقدی که دریافت می‌کند، ۵،۰۰۰،۰۰۰ ریال است.
۵،۰۰۰،۰۰۰ = ۱،۰۰۰ × ۵،۰۰۰
نکته: توجه به این نکته ضروری است که پس از تقسیم سود نقدی و بازگشایی سهم، به میزان سود نقدی هر سهم از قیمت سهم کاسته می‌شود.اگر در مثال قبل، قیمت سهم شرکت مورد نظر قبل از برگزاری مجمع ۱۵،۰۰۰ ریال باشد، پس از بازگشایی نماد و تقسیم سود، قیمت سهم ۱۰،۰۰۰ ریال می‌شود.
۱۰،۰۰۰ = ۵،۰۰۰ – ۱۵،۰۰۰
تفاوت Eps و Dps بر اساس کاربرد و نحوه استفاده
EPS یکی از معیارهای مهمی است که باید پیش از سرمایه‌گذاری توسط معامله‌گران بررسی شود. بسیاری از تحلیلگران حرفه‌ای برای بررسی عملکرد مالی شرکتها از این شاخص استفاده میکنند. بالا بودن میزان EPS در یک سهم نشان می‌دهد که شرکت مربوط به آن، سودآوری قابل قبولی دارد و به تبع، سهام این شرکت هم سهام ارزنده‌ای است. این در حالی است که با استفاده از DPS، سود پرداختی و تقسیم سود بین سهامداران را بررسی می کنند.
نکته: معمولا EPS توسط سهامداران و DPS توسط مدیران شرکتها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
Eps و Dps با توجه به قابلیت تغییر
هر دو شاخص EPS و DPS متغیر هستند. به عنوان مثال، ایجاد هرگونه تغییر در سود خالص و تعداد سهام عادی شرکت می‌تواند باعث تغییر در میزان EPS آن باشد. از سوی دیگر، سود قابل پرداخت به سهامداران و تعداد سهام عادی شرکت، دو عاملی هستند که باعث ایجاد تغییر در میزان DPS می‌شوند.
آیا امکان دارد که DPS از EPS بیشتر باشد؟
بسیاری از افراد تصور میکنند که میزان DPS همواره از میزان EPS کمتر است اما همان طور که قبلا توضیح داده‌ایم، در صورتی که شرکت علاوه بر سود ساخته‌شده در سال جاری، بخشی از سود انباشته در سال‌های گذشته را هم بین سهامداران تقسیم کند، مقدار DPS از EPS بیشتر می‌شود.
سخن آخر
در این مقاله درباره EPS وDPS و تفاوت آن‌ها صحبت کردیم. حال که با مفهوم EPS و DPS آشنا شدید، برای تحلیل سهام شرکتها و بررسی قیمت‌ها، به این دو پارامتر نیز دقت کنید. هر دوی این اصطلاحات، نکات مهمی را درباره عملکرد، میزان سودآوری و روند رشد شرکت نشان می‌دهد، بنابراین قبل از سرمایه‌گذاری در یک سهم باید بتوانید بر اساس این اطلاعات، ارزیابی درستی از آینده شرکت داشته باشید.
سوالات متداول
۱- EPS چیست؟
در پایان هر سال مالی، شرکتها با کسر مالیات از درامد کل، سود خالص را محاسبه میکنند. اگر این سود خالص را بر تعداد کل سهام شرکت تقسیم کنیم، درآمد هر سهم (EPS) به دست میآید.
۲- DPS چیست؟
DPS (Dividend per Share) به معنای سود تقسیمی یا سود نقدی به ازای هر سهم است که میان سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود.
۳- تفاوت EPS و DPS در بورس چیست؟
در حالت کلی، DPS بخشی از EPS است که به سهامداران شرکت تعلق می‌گیرد. طبق قانون سازمان بورس، شرکتها باید حداقل ۱۰ درصد از EPS سالیانه شرکت را به صورت سود انباشته ذخیره و حداقل۱۰ درصد آن را به صورت سود نقدی بین سهامداران خود تقسیم کنند.
سلام خیلی ساده و کاربردی بیان کردید بسیار عالی
سلام خیلی خیلی عالی بود
عالی بود . سپاس
سلام
خسته نباشید
خیلی عالی و کاربردی
سلام.مطالب مفیدی بود.
بسیار مفید بود ممنونم