نهاد مالی چیست و انواع آن کدامند؟

این روزها دیگر سرمایه‌گذاری راهی برای قشر معدودی از جامعه نیست. افراد از هر گروه و با هر توان مالی با هدف حفظ ارزش پول سرمایه‌گذاری می‌کنند. کسب دانش مالی و به‌کارگیری آن در این مسیر می‌تواند سرنوشت سرمایه‌گذاری افراد را تغییر دهد. افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دارند اما دانش کافی برای فعالیت در بازار سرمایه ندارند، نیازمند سازمان یا نهاد مالی هستند که متخصص و راه‌بلد باشد. نهاد مالی به این گروه از افراد کمک می‌کند از فرصت‌های بازار سرمایه به نحو احسن استفاده کنند. در ادامه نهادهای مالی را تعریف می‌کنیم و سازوکار و انواع آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

---

معرفی نهاد مالی و انواع آن در بازار بورس

---

نهاد مالی چیست؟

بنگاه‌ها، سازمان‌ها یا موسسات اقتصادی که نقش واسط مالی را ایفا می‌کنند و به کار سرمایه‌گذاری مشغولند، نهاد مالی هستند. به بیانی ساده‌تر، نهادهای مالی سرمایه‌گذاری می‌کنند و امور مالی افراد بر عهده می‌گیرند. وجود این نهادها باعث می‌شود که سرمایه‌ افراد با سرعت بیشتر و هزینه‌‌ کمتر در گردش باشد. در نتیجه یکی از ارکان مهم در بازارهای مالی به حساب می‌آیند و نقشی اساسی در اکوسیستم اقتصادی دارند. این روزها و با حاکمیت تورم بر اقتصاد، افراد مختلف برای حفظ دارایی خود راهی جز سرمایه‌گذاری ندارند اما همه آن‌ها علم و تخصص کافی برای سرمایه‌گذاری ندارند. نتیجه این شرایط، افزایش احساس نیاز به نهادهای مالی است. حداقل وظیفه نهادهای مالی در چنین شرایطی اتخاذ استراتژی‌های بهینه برای حفظ ارزش دارایی سرمایه‌گذاران و افزایش آن است. پس از پی بردن به این سوال که نهاد مالی چیست؟ حال اگر سوال شما این است که نهادهای مالی چند نوع دارند و وظایف آن‌ها چیست؟ ادامه مطلب را دنبال کنید.

وظایف نهادهای مالی

نهادهای مالی وظایف مختلفی بر عهده دارند اما همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم وظیفه اصلی آن‌ها سرمایه‌گذاری با سرمایه افراد، حفط ارزش و افزایش آن است. وظایف دیگر این موسسات را در ادامه ذکر می‌کنیم.

• نهاد مالی مانند یک پل ارتباطی بین افرادی با مازاد منابع مالی و افرادی با کمبود منابع مالی عمل می‌کند و نقش برقراری ارتباط موثر بین این دو گروه را برعهده دارد.
• نظارت نهادهای مالی بر روند انجام معاملات باعث می‌شود ریسک معاملات تا حد زیادی کاهش پیدا کند.
• ارتباط با دیگر نهادها و انجام مکاتبات لازم با آن‌ها نیز از وظایف یک نهاد مالی است.
• انجام هماهنگی‌های لازم برای تشکیل جلسات در مورد نهادهای مالی و مسائل مرتبط با آن‌ها می‌تواند گامی مهم در راستای اهداف نهادهای مالی باشد.
• تدوین گزارش از اسناد و اطلاعات.
• ارتباط و هماهنگی با دیگر نهادهای برون سازمانی.
• ….

انواع نهادهای مالی

در کشور ما نهادهای مالی مختلفی در حال فعالیت هستند، از جمله:

• شرکت سپرده‌گذاری مرکزی
• بانک‌های تجاری
• صندوق‌های پوششی
• مشاوران سرمایه‌گذاری
• صندوق‌های زمین و ساختمان
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معاملعهETF
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری
• موسسات رتبه‌بندی اعتباری
• شرکت‌های کارگزاری
• شرکت پردازش اطلاعات مالی
• شرکت‌های تامین سرمایه
• شرکت‌های  بیمه
• صندوق‌های بازنشستگی

۱- بانک‌های تجاری

بانک‌ها از نهادهای مهم فعال در اقتصاد یک کشور هستند. بانک واسطه‌ مالی معتبری است که بخش مهمی از فعالیت‌های اقتصادی را به دوش می‌کشد. این نهاد وظایف متعددی مانند انتشار اسکناس، افتتاح حساب جاری، صدور دسته چک، ارائه خدمات مالی مشاوره‌ای، واسطه‌گری اعتباری و … برعهده دارد. بانک‌های تجاری، سپرده‌ها و وجوه نقد افراد را به امانت نگهداری می‌کنند تا در‌صورت نیاز از این وجوه برای دادن اعتبار یا وام به افراد استفاده کنند. قسمت بیشتر این وجوه که به آن‌ها سپرده گفته می‌شود در پروژه‌های مختلف سرمایه‌گذاری یا به خرید اوراق بهادار اختصاص داده می‌شود.

۲- مشاوران سرمایه‌گذاری

مشاوران سرمایه‌گذاری، شخصیت‌های حقوقی هستند که به افراد مختلف کمک می‌کنند سرمایه خود را به سمت نمادهای مناسب هدایت کنند. این افراد با توجه به مجوزهایی که در اختیار دارند، اطلاعاتی در رابطه با تغییرات احتمالی بازار در اختیار سرمایه‌گذاران می‌گذارند. برای این کار قراردادی عقد می‌شود و درصدی از سود حاصله به مشاوران تعلق می‌گیرد.

۳- شرکت‌های سرمایه‌گذاری

شرکت‌های سرمایه‌گذاری نیز از نهادهای فعال در بازار هستند که توانایی سرمایه‌گذاری در سهام، اوراق بهادار، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها، مؤسسات یا صندوق‌های سرمایه‌پذیر را در چارچوب قوانین و مقررات دارند. معمولا موضوع اصلی فعالیت این شرکت‌ها در اساسنامه‌ آن‌ها آمده است. شرکت‌های سپرده‌گذاری منابع مالی و پس‌اندازهای خرد و کلان سرمایه‌گذاران را جمع‌آوری و آن‌ها را در مواردی که نام بردیم سرمایه‌گذاری می‌کنند و بخشی از سود کسب شده را به ‌عنوان کارمزد به خود اختصاص می‌دهند.

۴- صندوق‌های سرمایه‌گذاری

صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز وجوه مشتریان خود را در حوزه‌های مختلفی چون سهام و حق تقدم سهام، پروژه‌های ساختمانی، طلا، ارز، انواع اوراق بهادار و… سرمایه‌گذاری می‌کنند. حوزه سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها نیز در امیدنامه آن‌ها آورده می‌شود. افرادی که در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند در سود و زیان حاصل از فعالیت صندوق به نسبت سرمایه‌ خود، شریک می‌شوند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری را می‌توان بر حسب نوع سرمایه به سه دسته تقسیم کرد:

1. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه ثابت و مشخص
2. صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیرفعال
3. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه باز یا متغیر  

۵- شرکت‌های کارگزاری

شرکت‌های کارگزاری که یکی دیگر از نهادهای مالی محسوب می‌شوند؛ واسطه‌های بازار سرمایه هستند که مهم‌ترین وظیفه‌شان خرید و فروش سهام و همچنین سایر اوراق پذیرفته شده در بورس است. کارگزاران، واسط بین خریداران و فروشندگان هستند و به ازای ارائه خدمات مختلف بورسی مبلغی را به ‌عنوان کارمزد از سهامداران دریافت می‌کنند. این نهاد وظایف دیگری مانند سبدگردانی، ارائه مشاوره در زمینه سرمایه‌گذاری، مدیریت نقدینگی، آموزش و آشنا کردن سهامداران با قوانین و مقررات بازار سرمایه و… را نیز برعهده دارد.

۶- صندوق‌های بازنشستگی

مبالغی که در دوران اشتغال به ‌طور ماهانه از حقوق افراد کم می‌شود در صندوقی به نام صندوق بازنشستگی جمع‌آوری می‌شوند. هدف از جمع‌آوری این مبالغ و سرمایه‌گذاری آن‌ها در کارهای مختلفی چون سرمایه‌گذاری در بورس و اوراق بهادار این است که کارفرما بتواند از طریق آن‌ها، مستمری دوران بازنشستگی کارمندانش را پرداخت کند.

۷- شرکت‌های بیمه

در سرتاسر جهان شرکت‌های بیمه یکی از مهمترین نهادهای سرمایه‌گذاری شناخته می‌شوند و در واقع سرمایه‌گذاری، قلب تپنده شرکت‌های بیمه است. این شرکت‌ها قسمت عمده حق بیمه دریافتی از مشتریان خود را در بازار اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند و تنها بخشی از آن را صرف جبران خسارت‌های ناشی از اتفاقات می‌کنند. گفتنی است که  اگر سرمایه‌گذاری د‌ر بورس با یک رویکرد‌ صحیح و حساب‌شد‌ه صورت گیرد‌، می‌تواند‌ به عنوان یک منبع د‌رآمد‌ مطمئن برای شرکت‌های بیمه محسوب شود.‌

۸- شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی

برای سرمایه‌گذاری لازم است که تصمیم‌ها بر مبنای اطلاعاتی صحیح، جامع، به‌روز و به موقع باشد. بنابراین به یک منبع نیاز داریم تا این اطلاعات را کسب کنیم. برای این منظور شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی به وجود آمدند تا داده‌ها و اطلاعاتی که بر تصمیم‌های سرمایه‌گذاران، مؤثر است را جمع‌آوری و پس از پردازش و طبقه‌بندی به آن‌ها را ارائه کنند.

۹- مؤسسات رتبه‌بندی اعتباری

از دیگر نهادهای مالی، موسسات رتبه‌بندی اعتباری است. کار این موسسات اندازه‌گیری احتمالات است. یعنی احتمال این که‌ شرکت‌ نتواند در آینده به تمام یا بخشی از تعهدات خود عمل کند را اندازه‌ می‌گیرند. با این کار میزان ریسک اعتباری شرکت‌ها و بازدهی آن‌ها را مشخص و سپس اعلام می‌کنند. اعلام رتبه اعتباری شرکت‌ها نکته مهمی است که در تصمیم‌های سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و قانون‌گذاران بسیار تاثیرگذار است.

۱۰- صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله بورسی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله یا ETF نیز در زمره نهاد مالی به حساب می‌آیند. در یک صندوق قابل معامله بورسی ممکن است دارایی‌های متفاوتی وجود داشته باشد. دارایی یک صندوق ای تی اف ممکن است متشکل از سهام، سپرده بانکی، شمش طلا، اوراق خزانه دولتی، مقداری پول نقد، سکه، ارز یا ترکیبی از همه این موارد باشد. قابل ذکر است سهام این صندوق‌‌ها همانند سهام دیگر شرکت‌های فعال در بورس در طول روز مورد معامله قرار می‌گیرند.

۱۱- صندوق‌های زمین و ساختمان

این صندوق‌ها، سرمایه‌های خرد اشخاص حقیقی و حقوقی را جمع می‌کنند و آن‌ها را در پروژه‌های بزرگ ساختمانی، اداری، تجاری و مسکونی شریک سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها توسط افراد حرفه‌ای و متخصصان حوزه بازار ملک اداره می‌شوند.

۱۲- صندوق‌های پوششی

صندوق‌های پوششی نیز توسط افراد متخصص و متبحری اداره می‌شوند که با جمع‌آوری سرمایه‌ قشر بالای جامعه این دارایی‌ها را در حوزه‌های سودآور سرمایه‌گذاری می‌کنند. عضویت در صندوق‌های پوششی نیاز به سرمایه اولیه قابل توجه دارد، پس می‌توان نتیجه گرفت که مخاطب آن قشر توانگر جامعه است. تمام این صندوق‌ها از اهرم‌های مالی وام در سرمایه‌گذاری‌های‌ خود استفاده می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود که ریسک و بازدهی آن‌ها بالا باشد. این نوع صندوق‌ها مناسب افرادی است که روحیه ریسک‌پذیری دارند و به دنبال بازدهی چشمگیر هستند.

۱۳- شرکت سپرده‌گذاری مرکزی

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه با نام اختصاری «سمات» در گروه نهادهای اجرایی قرار می‌گیرد چرا که وظیفه این نهاد، ثبت اموری است که در بازار بورس رخ می‌دهد. در سیستم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، اوراق بهاداری که به نام سرمایه‌گذاران است و تمامی حقوق و عایدی‌های سهامداران مثل سود‌ تقسیمی، سهام جایزه و… ثبت می‌شود.

---

جمع بندی

در این مقاله به بررسی نهادهای مالی و انواع آن پرداختیم. نهادهای مالی متخصصان امور سرمایه‌گذاری هستند که با ارائه خدمات مشاوره‌ای و مشارکتی خود می‌توانند شما را در مسیر یک سرمایه‌گذاری موفق و اصولی به جلو هدایت کنند. آشنایی با این موضوعات افراد را به مسیر تکمیل دانش مالی هدایت می‌کند و راه را برای یک سرمایه‌گذاری موفق‌تر هموار می‌کند.