گره معاملاتی چیست؟ راهنمای رفع گره معاملاتی در بورس

ممکن است شما هم شنیده باشید که نماد یک شرکت در بازار بورس، مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی شده است. شاید این سؤال برای شما پیش آمده باشد که گره معاملاتی چیست؟ و چگونه میتوان آن را رفع کرد؟. در این مطلب سعی داریم شما را با این مفهوم آشنا کنیم و همچنین توضیحاتی در خصوص اینکه چه زمانی نماد شرکت‌ها در وضعیت گره معاملاتی قرار می‌گیرد یا اینکه گره معاملاتی شامل چه نمادهایی در بازار بورس تهران می‌شود، ارائه دهیم.

ویدئو بررسی رفع گره معاملاتی در بورس

مفهوم گره معاملاتی در بورس چیست؟

در بازار بورس، با توجه به اینکه برای دامنه مجاز نوسان قیمت، محدودیت وجود دارد، احتمال ایجاد صف خرید یا فروش‌های سنگین برای نمادهای معاملاتی با حجم نقدینگی پایین وجود دارد. این امر موجب کند شدن روند معاملات این نمادها می‌شود. در این شرایط با توجه به پایین بودن حجم معاملات و حجم مبنا، قیمت پایانی نسبت به روز قبل تغییر محسوسی نخواهد داشت. در صورتی که شرایط توضیح داده‌شده، در چند جلسه معاملاتی ادامه پیدا کند و نماد روی صف‌های خرید یا فروش قفل باشد، گره معاملاتی اتفاق افتاده است. در این صورت این نماد مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی خواهد شد.

برای درک بهتر مفهوم گره معاملاتی به مثال زیر دقت کنید:

درج ۵ جلسه معاملاتی روی یک عدد ثابت و برای ۵ روز متوالی نشان‌دهنده رخ دادن گره معاملاتی است. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید نماد خکاوه طی ۵ روز متوالی با صف فروش مواجه شده است. تشکیل صف فروش برای ۵ روز متوالی به معنای ایجاد گره معاملاتی است. در روز ششم، نماد خکاوه شامل دستورالعمل رفع گره معاملاتی شده است اما بازگشت شرایط نماد به حالت قبلی در روز هفتم، بیان‌کننده این موضوع است که تلاش برای رفع گره بی‌ثمر بوده است.

مزایای گره معاملاتی

موارد زیر از جمله مهم‌ترین مزایای گره معاملاتی هستند:

• روان شدن معاملات سهام
• افزایش نقدینگی
• جلوگیری از قفل شدن سهم
• جلوگیری از دستکاری در قیمت‌ها

معایب رفع گره معاملاتی

رفع گره معاملاتی در کنار مزایای خود، معایبی نیز به همراه دارد. مهم‌ترین مشکلی که در اثر رفع گره معاملاتی ایجاد می‌شود، افت شدید قیمت است. این افت قیمت به دلیل فشار فروشی است که پس از تشکیل صف فروش ایجاد می‌شود.

دستورالعمل و قوانین گره معاملاتی

با توجه به دستورالعمل سازمان در خصوص ایجاد وضعیت گره معاملاتی، نمادی که شرایط زیر را داشته باشد مشمول گره معاملاتی است. در نظر داشته باشید موارد زیر عیناً دستورالعمل سازمان است.

•  یک نماد معاملاتی به‌رغم برخورداری از صف خرید یا صف فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با ۳ میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها، به علت عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت ۵ جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به استثنای معاملات در بازار معاملات عمده)، کمتر از ۵ درصد حجم مبنا باشد.
• تمام معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در سقف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.
• تمام معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در کف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.

چه شرکت‌های مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می‌شوند؟

فهرست شرکت‌های مشمول گره معاملاتی توسط بورس استخراج و حداکثر تا پیش از شروع روز معاملاتی از طریق سامانه معاملات و همچنین سایت رسمیTSETMC.COM  (بخش پیام‌های ناظر بازار) به اطلاع عموم می‌رسد. مقررات گره معاملاتی در مورد سهام برخی شرکت‌ها به تشخیص مدیرعامل بورس می‌تواند حداکثر تا ۵ روز کاری اعمال نشود. در نظر داشته باشید که برخی از شرکت‌ها ممکن است برخلاف قوانین بالا، مشمول رفع گره معاملاتی نشوند. در این شرایط ناظر بازار با توجه به نسبت P/E سهم، در نظر گرفتن معاملات مشکوک و حجم صف ساختگی سهم، ممکن است از مشمول کردن نماد جلوگیری کند.

ماده واحده: در صورت قرار گرفتن شرکت‌هایی با سرمایه کمتر از ۱۵۰ (یک‌صد و پنجاه) میلیارد ریال در گره معاملاتی، رفع گره و عدم اعمال حجم مبنا با پیشنهاد مدیریت بازار بورس تهران همراه با ذکر دلایل مربوطه و تایید مدیرعامل شرکت بورس صورت می‌پذیرد.

دامنه نوسان در رفع گره معاملاتی

نمادهای معاملاتی که بر اساس اعلام سازمان بورس مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می‌شوند، در ابتدای روز معاملاتی بعد و در مرحله گشایش با دو برابر دامنه نوسان روزانه قیمت عادی آن نماد بازگشایی شده و سپس در حراج پیوسته، معاملات در دامنه نوسان روزانه قیمت انجام می‌شوند. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف‌شده از طریق حراج ناپیوسته است. برای درک بهتر این موضوع به مثال زیر توجه کنید:

به‌عنوان‌مثال فرض کنید یک نماد از بازار اول بورس که دارای نوسان قیمت ۵ درصدی است به مدت ۱۰ جلسه معاملاتی متوالی با صف خرید همراه شود. بر اساس شرایط ایجاد گره معاملاتی که در بخش‌های قبلی توضیح داده شد، این نماد مشمول رفع گره معاملاتی است و در روز معاملاتی بعدی، در زمان پیش‌گشایش با نوسان ۱۰ درصدی عرضه می‌شود. در مدت‌زمان ۳۰ دقیقه از زمان پیش‌گشایش تا گشایش کشف قیمت صورت می‎‌گیرد و پس از آن بر اساس قیمت کشف‌شده، معاملات سهم ادامه پیدا می‌کند. لازم به ذکر است که حداکثر به مدت ۵ روز معاملاتی متوالی، حجم مبنا برای محاسبه قیمت پایانی این نماد که مشمول رفع گره معاملاتی شده است در نظر گرفته نمی‌شود؛ بنابراین کوچک‌ترین تغییری در قیمت سهم بدون توجه به حجم معاملات آن، قیمت پایانی را تغییر می‌دهد.

نکته: برای نمادهای معاملاتی که بر اساس اعلام بورس مشمول گره معاملاتی می‌شوند، در ابتدای روز معاملاتی بعد بازگشایی نماد مطابق ترتیبات ماده ۲۲ انجام می‌گیرد.

ماده ۲۲ دستورالعمل اجرایی نحوۀ انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران

بازگشایی نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته در بازه ۳۰ دقیقه‌ای با اعمال یک مرحله پیش‌گشایش، شروع و با اجرای حراج ناپیوسته پایان می‌یابد. پس از این مرحله، معاملات از طریق حراج پیوسته در زمان باقی‌مانده تا پایان جلسه معاملاتی و در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت انجام می‌شود. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف‌شده از طریق حراج ناپیوسته است.

تبصره ۱: در صورتی که در دوره حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نپذیرد یا معاملات انجام‌شده در دوره حراج ناپیوسته توسط بورس تأیید نشود، به تشخیص بورس و پس از اطلاع‌رسانی، حراج ناپیوسته موضوع این ماده برای یک‌بار دیگر در همان جلسه معاملاتی یا در ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد قابل تکرار است. به هر ترتیب در صورت عدم کشف قیمت، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.

تبصره ۲: در خصوص قیمت‌گذاری حق تقدم سهام برای اولین بار پس از افزایش سرمایه سهم و در زمان عرضه حق تقدم استفاده‌نشده در صورت عدم کشف قیمت پس از دو نوبت حراج ناپیوسته، حراج ناپیوسته تا کشف قیمت تکرار می‌شود. در زمان عرضه حق تقدم استفاده‌نشده، مدت‌زمان حراج ناپیوسته از شروع عملیات حراج آغاز و تا پایان جلسه معاملاتی ادامه خواهد داشت.
تبصره ۳: در تمامی مواد این دستورالعمل، حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می‌گیرد، مگر اینکه نوع محدودیت به صورت صریح بیان شده باشد.

سخن آخر

با توجه به مطلب ارائه‌شده با عنوان گره معاملاتی در بورس، با مفهوم گره معاملاتی، شرایط ایجاد آن، دستورالعمل‌های سازمان بورس در خصوص رفع گره معاملاتی و نحوه گشایش سهام پس از رفع آن آشنا شدیم.
با اندکی دقت در می‌یابیم برای آن که سهام خریداری‌شده ما در آینده دچار گره معاملاتی نشود، بهتر است سهام با نقد شوندگی بالا را در بازار شناسایی کنیم و به منظور معاملات روی آن‌ها تمرکز داشته باشیم. هر اندازه نقد شوندگی یک نماد معاملاتی بالا باشد، کمتر درگیر صف خرید و فروش و گره معاملاتی خواهد شد.

سوالات متداول

گره معاملات در بورس چیست؟

زمانی که حجم معاملات برای تغییر قیمت پایانی کافی نباشد یا به عبارت دیگر حجم معاملات در ۵ جلسه معاملاتی متوالی از حجم مبنا بسیار کمتر باشد، گره معاملاتی ایجاد شده است.

گره معاملاتی چطور رفع می‌شود؟

برای رفع گره معاملاتی از روش تغییر دادن دامنه نوسان قیمت استفاده می‌شود.

چه زمانی یک نماد دچار گره معاملاتی می‌شود؟

یک نماد زمانی دچار گره معاملاتی می‌شود که برای چند روز متوالی در صف خرید یا فروش قرار بگیرد و معاملات آن در بازار سرمایه قفل شود.