آشنایی با انواع صندوقهای سرمایهگذاری بخشی
- تاریخ درج ۵ دی ۱۴۰۱
- تاریخ ویرایش ۹ بهمن ۱۴۰۲
- ۵۱ نظر
- ۱۸۹۲ مشاهده
در سالهای اخیر صندوقها تبدیل به یکی از کارآمدترین ابزارها برای سرمایهگذاری در بورس شدهاند. سادهسازی فرایند سرمایهگذاری در صندوقها باعث شده افراد بیشتری بتوانند پول در دسترس خود را به جریان بازار سرمایه وارد کنند. به علاوه افراد با هر هدفی که در بازار فعالیت میکنند، میتوانند یک گزینه مناسب از انواع مختلف صندوقها برای سرمایهگذاری بیابند و از مزایای بازارهای موازی چون طلا و دلار بهرهمند شوند.
در راستای تنوع بخشیدن به گزینههای سرمایهگذاری در بازار و با رویکرد سرمایهگذاریهای تخصصیتر، سازمان بورس و اوراق بهادار در تابستان سال ۱۴۰۱ خبر از فراهم کردن بستر فعالیت صندوقهای بخشی داد و مجوز تاسیس این صندوقها در آذر ماه ۱۴۰۱ صادر شد. این صندوقها مسیری تخصصی در سرمایهگذاری را طی میکنند و فرصتی مناسب برای سرمایهگذاری متمرکز هستند. در ادامه این مقاله به سازوکار صندوقهای بخشی و سهم صنایع مختلف از بازار سرمایه آن میپردازیم.
صندوق بخشی چیست؟
برای تعریف صندوقهای بخشی لازم است با رویکردی کلانتر به صندوق سرمایهگذاری بپردازیم. تمامی صندوقهای بازار از منظر نوع خرید و فروش واحدها به دو دسته کلی «صدور و ابطالی» و «قابل معامله در بورس» (ETF) تقسیم میشوند. استراتژی هر صندوق برای سرمایهگذاری متفاوت است و معمولا سبد صندوقها از داراییهای مختلفی چون سهام شرکتهای کوچک و بزرگ، اوراق بهادار، گواهی خرید سکه و طلا و… تشکیل میشود. نسبت این داراییها در اساسنامه صندوق ذکر میشود.
صندوق بخشی (sector funds)، صندوقی است که بخش قابل توجهی از داراییهای خود را به یک صنعت خاص (مانند خودروسازی، فلزات اساسی، پتروشیمی، بانک و…) اختصاص میدهد و قسمت کمتری از آن را در سایر صنایع یا سایر داراییها نظیر طلا، سرمایهگذاری میکند. صندوقهای بخشی معمولا در بورس معامله میشوند و از نوع صندوق قابل معامله در بورس (ETF) هستند اما در بورسهای جهانی میتوان چندین صندوق بخشی صدور و ابطالی هم مشاهده کرد. نحوه انتخاب سبد دارایی در این نوع صندوقها فرصتی برای سرمایهگذاران فراهم میکند که دارایی خود را به صورت متمرکز در صنعتی خاص سرمایهگذاری کنند.
صندوقهای بخشی را میتوان از دسته صندوقهای شاخصی دانست اما این تقسیمبندی کاملا دقیق نیست و بین این دو صندوق، تفاوتهایی در رابطه با تخصیص سرمایه صندوقها وجود دارد. صندوقهای شاخصی که در بازار سرمایه فعالیت میکنند، شاخص کل، شاخص هموزن یا شاخص تعدادی از شرکتهای بزرگ را دنبال میکنند این در حالی است که صندوق بخشی فقط در یک بخش مشخص از اقتصاد تمرکز میکند.
صندوق بخشی مناسب سرمایهگذارانی است که به صنایع مشخصی علاقه دارند و میخواهند از فرصتهای رشد آن استفاده کنند. این افراد (تا پیش از تاسیس صندوقهای بخشی) باید سهام شرکتهای فعال در این صنایع را خریداری و مدیریت میکردند اما فعالیت این صندوقها، کار سرمایهگذاری در صنایع را بسیار ساده کرده است.
به این ترتیب وظیفه مدیریت سرمایه افراد، به مدیران متخصص صندوقهای بخشی واگذار میشود و بهینهترین گزینهها از سهام شرکتهای مختلف به سبد سهام صندوق راه مییابد. با توجه به فعالیت مدیران مجرب و آشنایی آنها با صنعت، پیشبینی میشود سرمایهگذاران صندوقهای بخشی بازدهی بالایی را تجربه کنند. با این حال نمیتوان گفت که این صندوقها ریسک کمی دارند. صندوقهای بخشی ریسک و بازدهی بالا را در کنار هم دارند. تمرکز تخصیص دارایی در این صندوق به یک صنعت، با پذیرش ریسک آن میتواند فرصتی درخشان برای استفاده از پتانسیلهای صنعت مذکور باشد. صندوقهای بخشی به عنوان یک ابزار سرمایهگذاری در حوزههای گسترده اقتصاد کشور فعالیت میکنند. از صنایع خودروسازی، فلزی، معدنی تا مالی و فناوری میتوانند حضوری متمرکز در بازار سرمایه داشته باشند و به علاقهمندان خود سود دهند.
نقش صندوقهای بخشی در بازارهای جهانی
در حال حاضر صندوقهای بخشی در بازار بورس جهانی فعالیتی قابل توجه دارند. طبق آخرین آمار تنها در کشور آمریکا تعداد ۷۴۷ صندوق سرمایهگذاری بخشی در حال فعالیت هستند. جالب است بدانید ارزش داراییهای تحت مدیریت این صندوقها نزدیک به ۷۶۲ میلیارد دلار تخمین زده شده است و تمام صندوقهای مذکور از نوع ETF هستند.
دارایی صندوقهای بخشی چگونه تقسیمبندی میشود؟
به علت فعالیت تخصصی صندوقهای بخشی در صنایع مختلف، میتوان آنها را به عنوان یک دارایی تخصصی بررسی کرد. به دلیل نوع سبد سهام صندوقهای بخشی، نباید انتظار تنوع بالایی از آن در هر صنعت داشت با این حال، سرمایهگذارانی که صندوقهای بخشی را برای تخصیص سرمایه خود انتخاب میکنند، در حال استفاده از بیشترین پتانسیل آن صنعت برای رشد هستند. همانطور که اشاره کردیم مادامی که سرمایهگذاران انتخابی آگاهانه و با پذیرش ریسک داشته باشند، فرصت بهرهگیری از سود صنایع در این صندوقها برای آنها فراهم است.
هر صندوقی که در بازار سرمایه فعال است، باید در امیدنامه و اساسنامه خود شرح تقسیم دارایی صندوق را ذکر کند. تقسیم دارایی در صندوقهای بخشی چارچوبی محدودتر نسبت به دیگر صندوقهای بازار سرمایه دارد. یک صندوق بخشی باید دست کم ۷۰ درصد از دارایی خود را به سهام و حق تقدم سهام صنعت مربوطه اختصاص دهد. سایر داراییهای صندوق را میتوان به سهام و حق تقدم سایر صنایع، سپرده بانکی، اوراق با درآمد ثابت و اخذ موقعیت خرید در قرارداد اختیار معامله سهام اختصاص داد.
حد نصاب ترکیب داراییهای صندوقهای سرمایهگذاری بخشی
ردیف | موضوع سرمایهگذاری | توضیحات |
۱ | سهم پذیرفته شده در بورس تهران یا بازار اول و دوم فرابورس ایران، سهام قابل معامله در بازار پایه فرابورس ایران و حق تقدم سهام و قرارداد اختیار معامله آنها در صنعت | حداقل ۷۰% از کل داراییهای صندوق |
۲ | سهام و حق تقدم سهام منتشره از طرف یک ناشر و قرارداد اختیار معامله همان سهام در صنعت | حداکثر ۳۰% از کل داراییهای صندوق |
۳ | سهام و حق تقدم سهام قابل معامله در بازار پایه فرابورس ایران و قرارداد اختیار معامله سهام مربوطه | حداکثر ۱۰% از کل داراییهای صندوق |
۴ | سهام و حق تقدم سهام منتشره از طرف یک ناشر | حداکثر ۵% از اوراق منتشره ناشر |
۵ | سهام و حق تقدم سهام منتشره از طرف یک ناشر و قرارداد اختیار معامله همان سهام در سایر صنایع | حداکثر ۱۰% از کل داراییهای صندوق |
۶ | اخذ موقعیت خرید در قرارداد اختیار معامله سهام | حداکثر ۱۰% از ارزش روز سهام و حق تقدم سهام صندوق |
۷ | اخذ موقعیت فروش در قرارداد اختیار معامله سهام | حداکثر به تعداد سهام پایه موجود در پرتفوی مجاز سرمایهگذاری صندوق در سهام |
۸ | واحدهای سرمایهگذاری (صندوقهای سرمایهگذاری غیر از اوراق بهادار) | حداکثر ۵% از کل داراییهای صندوق و تا سقف ۳۰% از تعداد واحدهای صندوق سرمایهپذیر که نزد سرمایهگذاران است |
۹ | گواهی سپرده کالایی پذیرفته شده نزد یکی از بورسها | حداکثر ۵% از کل داراییهای صندوق |
۱۰ | گواهی سپرده بانکی و سپرده بانکی | حداکثر ۱۵% از کل داراییهای صندوق |
۱۱ | اوراق بهادار با درآمد ثابت بدون ضامن و با رتبه اعتباری قابل قبول | حداکثر ۱۵% از ارزش کل داراییهای صندوق و مشروط بر این که حداکثر ۵% از کل داراییهای صندوق در اوراق بهادار منتشره از طرف یک ناشر سرمایهگذاری شود |
سرمایهگذاری در صندوقهای بخشی مناسب چه کسانی است؟
مزایای فعالیت صندوقهای بخشی در بازار سرمایه زیاد است اما یکی از مهمترین آنها ایجاد فرصتی دو طرفه برای سرمایهگذاران و صنایع است. عملکرد این صندوقهای میتواند از یک سو برای صنایع، نقدینگی لازم پروژههای جدید و برنامههای توسعه را جذب کند و از سوی دیگر برای سرمایهگذاران سود تولید کند. این یک معامله دو سر برد است!
این صندوقها با تمرکز بر یک صنعت مشخص برای سرمایهگذاری، سرمایه افراد را متمرکزتر تخصیص میدهند. به همین علت فرصت کسب سود چند برابری در رشد صنعت را برای سرمایهگذاران فراهم میکنند. اگر به یک صنعت خاص علاقه دارید، آینده بخشی از نظام اقتصادی را خوشبینانه پیشبینی میکنید، سرمایهگذاری تخصصی مسیر دلخواه شما است و ریسک این انتخاب را میپذیرید، صندوق بخشی یک گزینه ایدهآل برای شما است.
طبقهبندی صنایع در بورس ایران
با اینکه معمولا سهام صنایع خاص در بازار شناختهشدهتر هستند و اثر بیشتری در شاخصها دارند، اما بازار بورس از سهام شرکتهای کوچک و بزرگ با ضریب اهمیت متفاوت تشکیل شده است. این شرکتها را میتوان با رویکردهای متفاوتی دستهبندی کرد. مهمترین صنایعی که در بورس ایران فعالیت میکنند، به شرح زیر هستند:
تا به امروز صنایع مختلف در قالب شرکتها و سازمانهای کوچک و بزرگ، نمادهای خود را در بازار سرمایه عرضه کردهاند. همچنین بیش از ۶۳۰ شرکت در بازار سرمایه ایران پذیرفته شدهاند. از بزرگترین و مهمترین شرکتهایی که در بورس ایران نماد خود را ارائه میکنند میتوان به هلدینگ خلیجفارس، فولاد مبارکه، پالایشگاه نفت بندرعباس، سرمایهگذاری توسعه معادن فلزات، سرمایهگذاری غدیر، پتروشیمی مارون، معدنی گلگهر، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، شرکت ارتباطات سیار، پتروشیمی پارس، سرمایهگذاری نفتوگاز پتروشیمی تامین، پتروشیمی جم، ملی مس ایران، چادرملو، بانک ملت، ایرانخودرو، خدمات انفورماتیک و… اشاره کرد.
جایگاه صنعت شیمیایی در بازار سرمایه ایران
در حال حاضر صنعت مواد و محصولات شیمیایی کشور ۶۶ نماد فعال در بازار سرمایه دارد. این تعداد تقریبا ۱۰ درصد از شرکتهای بازار سرمایه و بیش از ۲۵ درصد از ارزش کل بازار بورس و فرابورس را تشکیل میدهد. این مورد نشاندهنده اهمیت صنعت شیمیایی در کشور است. لازم به ذکر است که سودآورترین شرکتهای بازار سرمایه نیز در صنعت مواد و محصولات شیمیایی فعالیت میکنند. همچنین از ده شرکت با بیشترین ارزش بازار، ۳ شرکت صنایع پتروشیمی خلیجفارس، سرمایهگذاری نفت و گاز پارسیان و پتروشیمی مارون متعلق به این صنعت هستند. در جدول زیر ده شرکت با بیشترین ارزش بازار در بازار سرمایه ایران را مشاهده میکنید.
رتبه | نماد | ارزش بازار (میلیارد تومان) |
۱ | فارس | ۳۹۶,۴۹۵ |
۲ | فولاد | ۲۸۵,۶۷۰ |
۳ | فملی | ۲۷۵,۲۰۰ |
۴ | میدکو | ۱۵۹,۷۴۰ |
۵ | کگل | ۱۵۱,۲۰۰ |
۶ | پارسان | ۱۵۰,۰۵۳ |
۷ | شستا | ۱۴۵,۶۰۵ |
۸ | مارون | ۱۴۲,۸۴۰ |
۹ | شپنا | ۱۳۷,۷۵۰ |
۱۰ | کچاد | ۱۳۰,۶۶۲ |
جایگاه صنعت خودرو و قطعات در بازار سرمایه ایران
صنعت خودرو و قطعات حدود ۳.۵ درصد از ارزش کل بازار سرمایه را به خود اختصاص داده است. در میان نمادهای مربوط به شرکتها و صنایع مختلف در بازار بورس ایران، ۳۸ نماد مربوط به صنعت خودرو است. متوسط رشد سالانه این صنعت در ۵ سال اخیر در مقایسه با بازدهی دیگر شاخصهای بورسی (همچون شاخص کل، شاخص بانک، شاخص فلزات و …) بهتر بوده است. شناوری گروه خودرویی در بازار سرمایه، نسبت به سایر صنایع بیشتر است و سرمایهگذاران حقیقی نقشی پررنگ در این صنعت ایفا میکنند.
با توجه به تاثیرگذاری بالای این صنعت در روند رشد بازار، این بخش از اقتصاد کشور نیز فرصت مناسبی برای فعالیت صندوقهای بخشی و امکان سرمایهگذاری متمرکز به شمار میرود. به علاوه، علاقه سرمایهگذاران (به خصوص سرمایهگذاران حقیقی) میتواند زمینهای مناسب برای استقبال چشمگیر از فعالیت یک صندوق بخشی با تمرکز بر صنعت خودرو باشد. در جدول زیر، ۱۰ نماد برتر صنعت خودرو و ارزش روز معاملات آنها را مشاهده میکنید.
ردیف | نماد | ارزش روز (هزار ریال) | سهم از ارزش گروه خودرو |
۱ | خودرو | ۷۰۱,۶۵۲,۰۱۴,۱۶۸ | ۲۶.۶% |
۲ | خساپا | ۴۲۰,۳۴۷,۶۸۲,۵۰۰ | ۱۵.۹% |
۳ | خاور | ۲۵۸,۶۵۰,۷۴۲,۷۵۵ | ۹.۸% |
۴ | خبهمن | ۲۰۹,۳۶۲,۰۳۸,۶۸۵ | ۷.۹% |
۵ | خگستر | ۱۵۰,۳۰۱,۴۹۴,۹۱۵ | ۵.۷% |
۶ | خدیزل | ۱۳۱,۱۶۷,۹۷۲,۵۰۰ | ۵% |
۷ | خزامیا | ۱۲۹,۹۰۵,۸۳۰,۳۴۰ | ۴.۹% |
۸ | خپارس | ۱۲۷,۴۲۳,۶۱۱,۲۸۲ | ۴.۸% |
۹ | خاهن | ۱۰۲,۹۷۹,۱۹۳,۰۲۰ | ۳.۹% |
۱۰ | خلیبل | ۶۳,۶۹۴,۹۷۸,۶۵۰ | ۲.۴% |
اولین صندوق بخشی در بازار بورس ایران
نخستین صندوق بخشی کشور در صنعت شیمیایی توسط کارگزاری آگاه تاسیس شده است. با سرمایهگذاری در این صندوق میتوانید از مدیریت حرفهای سرمایه با تمرکز بر این صنعت بهرهمند شوید. صنایع شیمیایی در جغرافیای استراتژیک ایران اهمیت زیادی در تولیدات داخلی و کسب درآمد کشور دارند. تنوع و ارزش بالای محصولات آن باعث شده این صنعت سهم قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص دهد. از سوی دیگر وابستگی بالای درآمد کشور به این صنعت، اهمیت آن را بیش از پیش نشان میدهد. با توجه به عوامل یاد شده، پیشبینی میشود صندوقهای بخشی مربوط به صنعت شیمیایی در میان سرمایهگذاران محبوبیت بالایی به دست آورند. سهم بازار بالای این صنعت، پتانسیل تقسیم سود آن را افزایش میدهد و به جذابیت صندوقهای بخشی شیمیایی میافزاید. پیشبینی میشود که سرمایهگذاران افق روشنی از سرمایهگذاری در این صنعت را پیش روی خود مشاهده کنند. با وجود فرصتها و چالشهای این صنعت، نتایج بررسی روند بلندمدت بازدهی آن با بازدهی شاخص کل و شاخص سایر صنایع بورسی و همچنین مقایسه بازدهی آن با بازدهی دلار و سکه نشاندهنده برتری صنعت مواد و محصولات شیمیایی است. در سالهای اخیر ارزش افزوده بالای این صنعت در کنار تنوع محصولات تولیدی و تقاضای روزافزون جهانی آنها، شرایط مناسبی را برای سرمایهگذاران فراهم کرده است.
شاخص | بازدهی پنج ساله | بازدهی سه ساله | بازدهی یک ساله |
شاخص محصولات شیمیایی | ۲۰۵۴% | ۴۷۰% | ۱۹% |
شاخص فلزات اساسی | ۱۷۴۶% | ۳۹۵% | ۳%- |
شاخص کل | ۱۴۷۹% | ۳۲۸% | ۱۴% |
شاخص گروه خودرو | ۱۴۱۴% | ۳۹۶% | ۴۲% |
سکه تمام بهار آزادی | ۱۲۵۰% | ۳۱۷% | ۴۶% |
شاخص گروه دارویی | ۱۲۰۵% | ۱۵۰% | ۱۸% |
دلار | ۸۲۲% | ۲۰۲% | ۴۱% |
صندوق بخشی خودرو، فرصتی جدید برای کسب سود از بازار خودرو
کارگزاری آگاه به زودی دومین صندوق بخشی خود را پذیرهنویسی خواهد کرد. این صندوق با تمرکز بر صنعت خودرو و قطعات و زیر نظر تیم حرفهای مدیریت دارایی آگاه فعالیت خواهد کرد. بازدهی این بازار، فرصتهای متعدد برای سرمایهگذاران حقیقی و سهم بالای آن از معاملات بازار سرمایه، عواملی هستند که سرمایهگذاری در صندوق بخشی خودرویی آگاه را بیش از پیش جذاب خواهند کرد. با فعالیت این صندوق، فرصتی برای کسب سود متمرکز از رشد بازار خودرو و قطعات برای سرمایهگذاران فراهم خواهد شد.
کلام آخر
صندوقهای بخشی امکان سرمایهگذاری متمرکز در صنایع خاص را برای فعالان بازار سرمایه فراهم میکنند. با گسترش فعالیت این صندوقها، افراد میتوانند به جای بررسی تمامی نمادهای یک صنعت، صندوق بخشی مربوط به آن صنعت را خریداری کنند و کار تحلیل بازار را به مدیران حرفهای بسپارند. شرکت سبدگردان آگاه در پاییز ۱۴۰۱ موفق شد مجوز تاسیس صندوقهای بخشی را برای نخستین بار در بازار سرمایه ایران دریافت کند. اولین صندوق بخشی آگاه در سال ۱۴۰۱ و با نماد پتروآگاه پذیرهنویسی شد که در صنعت پتروشیمی فعالیت میکند. فعالیت دومین صندوق بخشی آگاه نیز به زودی آغاز میشود. این صندوق که با نماد اتوآگاه به بازار آمده است، بر صنعت خودرو و قطعات تمرکز دارد.
حداقل مبلغ مورد نیاز برای خرید واحد های صندوق به ریال چقدر هست ؟