ارزش خالص دارایی یا NAV یکی از معیارهای استاندارد بازار سرمایه است که برای مقایسه عملکرد سهام شرکتها یا صندوقهای سرمایهگذاری مورد استفاده قرار میگیرد. در ادامه این مطلب با NAV، روش محاسبه آن آشنا میشویم و نکاتی را در مورد نحوه استفاده از این معیار مطرح میکنیم.
تعریف ارزش خالص دارایی NAV
NAV مخفف کلمه Net Asset Value و به معنای ارزش خالص دارایی است. در واقع NAV نشاندهنده کل خالص ارزش داراییهای یک شرکت یا یک صندوق سرمایهگذاری است. این شاخص معیاری استانداردشده است که برای مقایسه عملکرد شرکتها و صندوقهای سرمایهگذاری مورد استفاده قرار میگیرد. به عبارت دیگر ارزش داراییهای خالص، شاخصی در بورس اوراق بهادار است که برای ارزیابی و برآورد ارزش ذاتی داراییهای شرکتها و صندوقهای سرمایهگذاری، استفاده میشود.
محاسبه ارزش خالص دارایی یا NAV
همان طور که اشاره کردیم، ارزش خالص دارایی، ارزش خالص یک صندوق یا شرکت را نشان میدهد و بر اساس کل داراییهای مجموعه و کل بدهیهای آن محاسبه میشود. بدین ترتیب که ارزش کل داراییها منهای کل بدهیهای آن مجموعه، برابر با ارزش خالص داراییها یا NAV آن مجموعه است.
NAV= بدهیها – ارزش کل داراییها
محاسبه ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم (NAVPS)
برای ارزشیابی هر واحد صندوق یا سهام شرکت سرمایهگذاری، باید خالص ارزش دارایی به ازای هر سهم (Net Asset Value Per Share) را محاسبه کنیم که برابر است با:
روشهای دیگر محاسبه ارزش خالص دارایی (NAV)
روشهای دیگر محاسبه NAV بیشتر در شرکتهای سرمایهگذاری مورد استفاده قرار میگیرد:
- روش اول:
NAV = ارزش افزوده داراییهای غیرجاری + سرمایه در گردش خالص + ارزش افزوده سرمایهگذاریها
ارزش افزوده سرمایهگذاریها برابر با ارزش روز سرمایهگذاری منهای بهای تمامشده سرمایهگذاریها است.
سرمایه در گردش خالص هم در این فرمول عبارت است از داراییهای جاری منهای بدهیهای جاری، همچنین ارزش افزوده داراییهای غیر جاری، از تفاضل ارزش روز داراییهای غیر جاری و بهای تمامشده دارایی غیر جاری به دست میآید.
- روش دوم:
NAV = ارزش روز بدهیها – (مجموع ارزش روز داراییهای جاری + ارزش روز سرمایهگذاریها + ارزش روز داراییهای جاری)
- روش سوم:
این روش در شرکتهای سرمایهگذاری ایرانی مرسوم است.
NAV = ارزش افزوده سرمایهگذاریها + بهای تمامشده حقوق صاحبان سهام
محاسبه NAV در صندوقهای سرمایهگذاری
صندوق سرمایهگذاری یکی از ابزارهای محبوب سرمایهگذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه است. این روش برای افرادی که وقت یا اطلاعات کافی برای سرمایهگذاری ندارند، راهکاری مطلوب به شمار میرود. آشنایی با ارزش خالص دارایی (NAV) در صندوقهای سرمایهگذاری اهمیت زیادی دارد و میتواند یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد صندوقها در نظر گرفته شود. سرمایهگذاران با خرید واحدهای سرمایهگذاری در داراییهای صندوق سهیم میشوند، پس لازم است ارزش داراییهای خود در صندوق را بدانند. به خصوص اگر ارزش این داراییها با توجه به شرایط بازار همواره در حال تغییر باشد.
همان طور که میدانید بخشی از داراییهای صندوقهای سرمایهگذاری به سهام شرکتها اختصاص یافته است که با نوسان روزانه سهام، افزایش یا کاهش مییابند. علاوه بر این، سود سهام تقسیم شده توسط شرکتها نیز به منابع صندوق اضافه میشود و ارزش داراییهای آن و در نتیجه، ارزش واحدهای خریداریشده را افزایش میدهد.
همان طور که اشاره کردیم اگر بدهیهای صندوق که شامل بدهی به کارگزاریها بابت خرید سهام و بدهی به ارکان صندوق میشود را از داراییهای صندوق کم کنیم، ارزش خالص کل داراییهای صندوق به دست میآید. حال اگر حاصل را بر تعداد کل واحدهای صندوق (واحدهای سرمایهگذاری نزد سرمایهگذاران) تقسیم کنیم، ارزش خالص هر واحد یا NAV هر واحد صندوق به دست میآید. به این ترتیب NAVصندوق، ارزش سهام هر سهم صندوق را نشان میدهد که باعث میشود معاملات در صندوق سهام، آسانتر شود و همچنین معیاری مهم برای تصمیمگیری مناسب در انتخاب صندوق سرمایهگذاری محسوب شود.
NAV صدور چیست؟
به مبلغی که سرمایهگذاران برای خرید واحدهای جدید صندوق پرداخت میکنند،NAV صدور گفته میشود و اندکی بیشتر از ارزش خالص هر واحد یا NAV هر واحد است. این تفاوت به این دلیل است که مدیر صندوق در خرید اوراق بهادار جدید باید هزینهای را بابت کارمزد پرداخت کند و برای این که این کارمزد به سرمایهگذاران قدیمی تحمیل نشود، از سرمایهگذاران جدید دریافت میشود.
NAV ابطال چیست؟
اگر سرمایهگذاری به پول نقد نیاز داشته باشد و اقدام به فروش واحدهای خود کند، قیمت واحدها به صورت NAV ابطال محاسبه میشود. قیمت هر واحد در زمان ابطال با فرض کسر هزینههای مربوط به معاملات از بهای فروش داراییهای سبد، تعیین میشود و مبنای خالص پرداخت به شخص قرار میگیرد. یعنی هزینه کارمزد معاملات فروش، در نظر گرفته و از ارزش خالص هر واحد کسر میشود. به این ترتیب NAV ابطال معمولا کمتر یا مساوی NAV هر واحد است. بنابراین قیمت صدور و ابطال واحدها نیز بر اساس NAV تعیین میشود و همسو با تغییرات آن، نوسان میکند. در نهایت سود یا زیان هر سرمایهگذار از محل تغییر ارزش واحدهای صندوق مشخص میشود.
سه نکته در مورد NAV صندوق های سرمایه گذاری
- ارزش خالص داراییهای هر روز یک صندوق سرمایهگذاری، در پایان روز معاملاتی بعد از آن محاسبه میشود.
- NAV صدور و ابطال یک واحد سرمایهگذاری، بر اساس ارزش خالص داراییهای آن صندوق در روز کاری پس از اعلام درخواست است.
- NAV صدور و ابطال یک واحد سرمایهگذاری از یک صندوق معین در یک روز مشخص با هم برابر نیستند.
استفاده از NAV در شرکت های سرمایه گذاری
با توجه به ساختار فعالیت شرکتهای سرمایهگذاری در ایران که از اهداف اصلی شرکتهای سرمایهگذاری فاصله دارند و همچنین نحوه محاسبه NAV در ایران، نمیتوان مقدار روشنی برای هر سهم به دست آورد.
- بعضی شرکتهای سرمایهگذاری در ایران با توجه به ماهیت آنها که سرمایه – بسته یا ثابت هستند و سرمایه آنها به دلایل مختلف بلوکه شده است، الزامی به محاسبه و ارائه خالص ارزش داراییهای روزانه ندارند (البته صورت وضعیت ماهانه پرتفوی سرمایهگذاری خود را ارائه میدهند).
- اکثر شرکتهای سرمایهگذاری در ایران سهام شرکتهای غیربورسی را هم نگهداری میکنند و بنابراین نمیتوان ارزش روز سهام آنها را بهصورت دقیق برآورد کرد.
- بعضی از شرکتهای سرمایهگذاری در ایران، هلدینگ هستند یعنی سهام کنترلی دو یا چند مجموعه دیگر را دارند، بنابراین محاسبه ارزش دقیق این سهام نیز پیچیده است.
- معمولا شرکتهای سرمایهگذاری به جز داراییهای موجود در پرتفوی سرمایهگذاریهای خود، داراییهای دیگری مثل زمین و ساختمان و مجوزهای متعدد دارند که این مهم میتواند بعضا تاثیر بیشتری از اصل سرمایهگذاریها در ارزش شرکت داشته باشد و این موارد در NAV دیده نمیشود.
- عموم شرکتهای سرمایهگذاری درآمدهای غیرعملیاتی نیز دارند؛ از جمله درآمد ارائه برخی خدمات پیمانکاری، نظارت بر برخی طرحها، پذیرش بعضی سمتها در انتشار اوراق (مثل متعهد پذیرهنویسی) که منجر به ایجاد سود میشود ولی در NAV آنها لحاظ نمیشود.
نکته: در برآوردهای مالی،NAV نمیتواند انعکاس دقیقی از خالص ارزش داراییهای شرکت ارائه دهد.
راهکارهای محاسبه NAV با توجه به تنوع شرکتهای سرمایهگذاری
در نهایت باید گفت که مشکلات و نارساییهایی از این دست، موجب اندکی جدایی میان NAV هر سهم در گزارش صورت وضعیت پرتفوی سرمایهگذاری با قیمت سهام آنها میشود.
- گاهی برای رفع این مشکل باید سرمایهگذاریهای شرکت را ارزشگذاری کنیم، سپس این رقم را با بهای تمامشده درجشده در صورتهای مالی شرکت مقایسه کنیم. در صورتی که ارزش بازار بیشتر از بهای تمامشده باشد، این مازاد ارزش نسبت به بهای تمامشده باید در محاسبه خالص ارزش داراییها در نظر گرفته شود. به این دلیل که در حقیقت، این مازاد ارزش به هنگام ارائه اطلاعات در بخش داراییها در ترازنامه پنهان مانده است.
بنابراين فرمول محاسبه خالص ارزش داراييهاي يك شركت بهصورت زير به دست ميآيد:
حقوق صاحبان سهام + مازاد ارزش سرمايهگذاريها نسبت به بهاي تمامشده = خالص ارزش داراييها
- بديهی است انجام محاسبه بالا در زمانی كه شركت سرمايهگذاری، فعاليتهايی خارج از بورس داشته باشد با مشکلاتی در محاسبه NAV مواجه خواهد شد. علت آن هم فقدان بازار منصفانه برای ارزشگذاری سرمايهگذاریها است. برای رفع این مشکل میتوان ارزش روز پرتفوی خارج از بورس را معادل بهای تمامشده آنها در نظر گرفت.
- با توجه به وجود نسبتهای مالی که علاوه بر بی مقیاس کردن اعداد و اندازهها، منجر به امکان مقایسه میشود، برای ارزیابی منصفانه قیمت سهام شرکتهای سرمایهگذاری، از نسبت قیمت به خالص ارزش داراییها (P/ NAV) استفاده میشود.
این شاخص از دیدگاه علمی از اعتبار بالاتری در مقایسه با نسبت P/ E برخوردار است. چرا که سود (E)، نماینده ارزش شرکت است و طبق فرمول گوردن، ما با استفاده از درآمدهای آتی یک دارایی، قیمت امروز آن را شناسایی میکنیم. در حالی که NAV مستقیما ارزش واقعی دارایی را نشان میدهد. به معنای دیگر نسبت P/ NAV معادل «یک» واحد، نشاندهنده این است که قیمت جاری سهم منطبق با خالص ارزش داراییهای شرکت در حال معامله است.
- در برآورد NAV حاضر، ریز سرمایهگذاریهای بورسی و خارج از بورس شرکتهای سرمایهگذاری از آخرین صورت وضعیت پرتفوی منتشرشده شرکتها در سامانه ناشران بورسی استخراج میشود. به علاوه، برای استخراج حقوق صاحبان سهام از آخرین صورتهای مالی میاندورهای منتشر شده شرکتها استفاده میشود. گاهی ممکن است تاریخ آخرین ترازنامه منتشرشده با آخرین صورت وضعیت پرتفو، یکسان نباشد. در این حالت سودهای تقسیمشده مابین این دو تاریخ، از سوی شرکتها باعث کاهش قیمت سهام آنها شده، در حالی که به سرفصل سود انباشته در ترازنامه اضافه نشده است. به همین دلیل، در محاسبات ریز سودهای تقسیمی محقق شده هم اضافه میشود. نکته قابل توجه، سرفصل ذخایر کاهش ارزش سرمایهگذاریها است. با توجه به این که این ذخیره در ترازنامه کاهنده داراییها به شمار میرود چرا که در محاسبات مربوط به NAV، به محاسبات اضافه میشود.
پس از محاسبه خالص ارزش داراییهای تعدیلشده (با در نظر گرفتن سود نقدی و ذخایر کاهش ارزش) باید رقم فوق، بر تعداد سهام شرکت تقسیم شود تا NAV هر سهم را محاسبه کنیم.
در خصوص شرکتهایی که در حال افزایش سرمایهاند باید به این نکته توجه کرد که تعداد سهام آخرین سرمایه ثبتشده به علاوه تعداد سهامی که در حال انتشار است، به عنوان ملاک تعداد سهام قرار گیرد.
با توجه به مطالب مذکور، خلاصه فرضهای مبنای محاسبه NAV به صورت زیر است:
- دارایی و بدهیهای منظور شده در محاسبه NAV، مربوط به آخرین ترازنامه منتشرشده از سوی شرکتها است.
- اطلاعات مربوط به پرتفوی شرکت، بر اساس آخرین صورت وضعیت پرتفوی ارائهشده در سایت است.
- در محاسبه ارزش روز پرتفوی بورسی، قیمت پایانی روزانه اعمال میشود.
- ارزش بازار پرتفوی غیر بورسی، معادل بهای تمامشده منظور میشود.
- سود نقدی حاصل از سرمایهگذاری در شرکتهای زیرمجموعه که مجمع عمومی عادی آنها مابین فاصله میان تاریخ ترازنامه و تاریخ صورت وضعیت پرتفوی برگزار شده باشد، به عنوان سود نقدی محقق شده در محاسبات منظور میشود. ذخیره کاهش ارزش سرمایهگذاریها هم به محاسبات اضافه خواهد شد.
- سود حاصل از فروش سرمایهگذاریها که مابین تاریخ ترازنامه و تاریخ صورت وضعیت پرتفوی اتفاق افتاده باشد در محاسبات منظور میشود.
سخن آخر
همان طور که گفتیم ارزش خالص دارایی (NAV) که نشاندهنده کل خالص ارزش داراییها است، در دو حوزه صندوقهای سرمایهگذاری و شرکتهای سرمایهگذاری به طور مجزا به کار گرفته میشود و هر یک با روشهای متفاوتی قابل محاسبه است. به این ترتیب NAV در صندوقهای سرمایهگذاری از اهمیت بالایی برخوردار است و ملاک مقایسه صندوقهای سرمایهگذاری، برای انتخاب قرار میگیرد. به همین دلیل NAV را روزانه و با دقتی بالا محاسبه میکنند. با این حال در شرکتهای سرمایهگذاری، به دلیل ساختار فعالیت متفاوت آنها در برآوردهای مالی،NAV نمیتواند انعکاس دقیقی از خالص ارزش داراییهای شرکت ارائه دهد. برای حل این مسئله، راهکارهایی ارائه کردهایم که با به کارگیری آنها میتوان NAV را به طور نسبی محاسبه کرد.
سوالات متداول
ارزش خالص دارایی (NAV) چیست؟
NAV نشاندهنده کل خالص ارزش داراییهای یک شرکت یا یک صندوق سرمایهگذاری است. این شاخص معیاری استانداردشده است که برای مقایسه عملکرد شرکتها و صندوقهای سرمایهگذاری مورد استفاده قرار میگیرد.
نسبت P/NAV چه مفهومی دارد؟
نسبت P/NAV نسبت قیمت به خالص ارزش داراییها است و تفاوت خالص ارزش دارایی یک سهم را با قیمت بازار آن سهم نشان میدهد.
قیمت بازار سهم و ارزش خالص دارایی چه فرقی دارند؟
قیمت بازار یک سهم را میزان عرضه و تقاضا مشخص میکند. در مقابل، ارزش خالص دارایی یا nav به میزان دارایی و بدهیهای شرکت بستگی دارد و ارزش ذاتی سهم را نشان میدهد.
امیدوارم ادامه داشته باشه چنین مطالب اموزشی،خیلی مفید بود
تشکر
ممنون
باتشکر از توضیحاتnav
مختصر و مفید ...
ممنون بابت اطلاعات مفید و کاربردی