شرکت های تامین سرمایه چه وظایفی دارند؟

در بازارهای بین‌المللی نهادی به نام بانک سرمایه‌گذاری وجود دارد که به مجموعه‌ای از فعالیت‌های مالی می‌پردازد. در ایران این خدمات توسط سه گروه بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری (Investment Company) و شرکت های تامین سرمایه (Investment Bank) ارائه می‌شود. در ادامه این مقاله قصد داریم به معرفی شرکت های تامین سرمایه، عملکرد و تفاوت آن‌ها با بانک بپردازیم.

نقش شرکت های تامین سرمایه چیست؟

نگاه‌های متفاوتی نسبت به نهاد  بانک سرمایه‌گذاری یا نسخه ایرانی آن  یعنی شرکت تامین سرمایه وجود دارد. تامین سرمایه در زبان فارسی معادل واژه انگلیسی Investment Bank در نظر گرفته شده است و هدف اصلی از به وجود آمدن این شرکت‌ها، واسطه‌گری مالی است. در واقع ظهور واسطه‌های مالی برای برقراری ارتباط میان مازاد وجوه عرضه‌کنندگان وجه و کسری منابع در طرف تقاضاکنندگان وجه، ناشی از نقص‌های ذاتی بازار مالی است. بانک سرمایه‌گذاری یک موسسه مالی است که به شرکت‌ها و دولت‌ها کمک می‌کند از راه تعهد پذیره‌نویسی یا نمایندگی کارفرما در انتشار اوراق بهادار، به گردآوری سرمایه اقدام کنند. برای مشاهده فهرست شرکت های تامین سرمایه فعال در ایران، به وب سایت سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنید.

فعالیت بانک‌های سرمایه‌گذاری (شرکت تامین سرمایه) حوزه وسیعی از خدمات مالی را شامل می‌شود. تعهدپذیره‌نویسی، بازارگردانی و ایفای نقش اساسی در بازار اولیه، خدمات مربوط به اوراق بهادار، خدمات انواع مشاوره، ادغام و تملک، تجدید ساختار شرکت‌ها، تامین مالی شرکت‌های مخاطره‌آمیز، فعالیت در زمینه تامین مالی پروژه، بانکداری اختصاصی، ابداع و نوآوری‌های مالی و مهندسی مالی، مدیریت دارایی‌ها و بدهی‌ها، مدیریت سرمایه‌گذاری‌ها، تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار و خدمات مدیریت ریسک و واگذاری فعالیت‌های اقتصادی دولتی به بخش خصوصی از جمله خدمات قابل ارائه توسط بانک‌های سرمایه‌گذاری است.

علی‌رغم وجود کلمه بانک در نام این موسسات، فعالیت آن‌ها از فعالیت بانک‌ها متمایز است؛ که در ادامه برخی از این تفاوت‌ها را مطالعه می‌کنید:

بانک‌های سرمایه‌گذاری یا همان شرکت های تامین سرمایه برخلاف بانک‌های تجاری سپرده‌پذیر نیستند.

بانک‌های تجاری افراد و شرکت‌ها را تامین مالی می‌کنند؛ در حالی که بانک‌های سرمایه‌گذاری همان‌طور که از نام دیگرشان یعنی «شرکت تامین سرمایه» پیدا است، صرفا در حوزه تامین مالی شرکت‌ها فعالیت می‌کنند.

عمده فعالیت بانک‌های تجاری در «بازار پول» و عمده فعالیت بانک‌های سرمایه‌ گذاری در بورس است.

درآمد اصلی بانک‌های تجاری از محل شکاف نرخ بهره سپرده‌ها و تسهیلات و عمده درآمد شرکت های تامین سرمایه از محل کارمزد مشاوره و خدمات است.

طبقه‌بندی شرکت های تامین سرمایه

شرکت های تامین سرمایه بر اساس نوع فعالیت به سه دسته کلی طبقه‌بندی می‌شوند که در ادامه با وظایف و عملکرد هر کدام آشنا خواهید شد.

شرکت های تامین سرمایه با خدمات کامل

این نوع شرکت‌ها در تمامی فعالیت‌های بازار سرمایه تخصص دارند و خدمات متنوعی ارائه می‌کنند. درآمد این شرکت‌ها از تنوع بسیار بالایی برخوردار است، بنابراین به راحتی تحت تاثیر نوسانات در یک بخش از بازار قرار نمی‌گیرند. گلدمن ساکس، مورگان استتلی و مریل لینچ از بزرگ‌ترین شرکت‌های تامین سرمایه با خدمات کامل هستند. فعالیت‌های اصلی این شرکت‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

تعهد پذیره‌نویسی

مشاوره

معاملات اوراق بهادار و دارایی‌های مختلف

خدمات مرتبط با اوراق بهادار

بانکداری تجاری

مدیریت دارایی‌ها

تحقیقات

بیمه

خدمات بازار سرمایه

خدمات تسویه بین‌المللی

شرکت‌های هلدینگ مالی

این شرکت‌ها علاوه بر ارائه خدمات گروه قبلی، به مشتریان خود اعتبار هم می‌دهند. از شرکت‌های هلدینگ مالی می‌توان به سیتی گروپ، HSBC ، کردیت سوئیس، جی پی مورگان، بانک آمریکا و دویچه بانک اشاره کرد. این هلدینگ‌ها هر دو فعالیت بانک‌های تجاری و شرکت‌های سرمایه‌گذاری را انجام می‌دهند. از فعالیت‌های این نوع شرکت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱. بانکداری شخصی ۲. بانکداری شرکتی (CB) 3. بانکداری نهادی ۴. بانکداری اختصاصی ۵. مدیریت ثروت ۶. مدیریت دارایی‌ها ۷. مدیریت سرمایه‌گذاری‌ها ۸. خدمات مالی ۹. خرده فروشی

شرکت های تامین سرمایه تخصصی

این نوع از شرکت های تامین سرمایه، تنها در یک بخش از بازار متخصص و متمرکز هستند و فعالیت‌های بانکداری و جذب سپرده و تعهد پذیره‌نویسی را انجام نمی‌دهند. این شرکت‌ها، فعالیت‌های مشاوره ادغام و تملیک، مدیریت دارایی‌های تجدید ساختار مالی شرکت‌ها و موسسات را ارائه می‌دهند. از شرکت های تامین سرمایه تخصصی می‌توان به: ساندلر اونیل، گرین هیل و لازارد اشاره کرد.

مزایای شرکت های تامین سرمایه

شرکت های تامین سرمایه مزایای فراوانی را هم برای سرمایه‌گذاران و هم برای شرکت‌های سرمایه‌پذیر فراهم کرده‌اند. در ادامه با بخشی از مزایای شرکت های تامین سرمایه آشنا خواهیم شد.

تسهیل جمع‌آوری سرمایه

شرکت های تامین سرمایه نقش بسزایی در تسهیل جمع‌آوری سرمایه برای افراد حقوقی دارند. ارائه مشاوره در زمینه‌هایی چون عرضه و تعهد پذیره‌نویسی سهام در عرضه‌های عمومی (اولیه و ثانویه)، افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، تأسیس شرکت‌های سهامی عام، پیداکردن خریدار و سرمایه‌گذار با هدف تامین مالی شرکت‌ها و… نمونه آن است.

شرکت های تامین سرمایه هنگامی که در یک پذیره‌نویسی عمومی شرکت می‌کنند، با دانش و تحلیل تخصصی خود و اطمینانی که به بازار ارائه می‌دهند، می‌توانند قیمت اوراق را به بهترین نحو، تعیین کنند؛ به طوری که هم هزینه ناشر کاهش یابد و هم موجب استقبال سرمایه‌گذاران واقع شود.

کاهش ریسک بازار

شرکت های تامین سرمایه با توجه به دو مورد «تخصص و مهارت بالا» و «جمع‌آوری و پردازش سریع اطلاعات» در مقایسه با سایر ارگان‌های بازار سرمایه بهتر عمل می‌کنند. این شرکت‌ها با ارزیابی کامل و تهیه اطلاعات تحلیلی شفاف، در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و به دنبال آن کاهش ریسک بازار نقش مهمی دارند.

افزایش نقدشوندگی بازار

شرکت های تامین سرمایه با فعالیت‌هایی که در بازار انجام می‌دهند به افزایش نقدشوندگی و تسهیل مبادلات در بازارهای مالی کمک می‌کنند.

کاهش هزینه‌ شرکت‌ها

شرکت های تامین سرمایه از طریق مهندسی مالی، طراحی ابزارها و ارائه محصولات جدید، امکاناتی را در بازار سرمایه فراهم می‌کنند که موجب کاهش هزینه شرکت‌ها در زمان جذب منابع می‌شود. به عبارتی روند توسعه شرکت با هزینه کمتر و سرعت بالاتری طی خواهد شد.

از دیگر مزیت‌های شرکت های تامین سرمایه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کمک به جهانی شدن بازارهای مالی از طریق توسعه فعالیت‌های بین‌المللی

کمک به گسترش بخش خصوصی برای حضور در عرصه‌های اقتصادی کشور

کمک به بنگاه‌های اقتصادی مختلف برای استفاده از پتانسیل‌های بازار سرمایه

تامین مالی در بازار سرمایه

تامین مالی یکی از مهم‌ترین وظایف بازارهای سرمایه در سراسر دنیا به حساب می‌آید. در ایران نیز با توجه به محدودیت‌های سیستم بانکی ، بخش زیادی از تامین مالی شرکت‌ها از طریق بازار سرمایه انجام می‌شود. به عبارت دیگر شرکت‌ها و موسسات دولتی به منظور رسیدن به اهداف و اجرای طرح‌های توسعه‌ای خود نیازمند جذب انواع منابع مالی و مشارکت سایر فعالان اقتصادی و بازار سرمایه هستند.

در این بین ابزارهای تامین مالی در بازار سرمایه می‌توانند نقش موثری در اجرای به موقع و مناسب طرح‌ها و نیز رسیدن به اهداف مدیریتی سازمان داشته باشند.

در جدول زیر می‌توانید ارزش منابع جذب شده (به تفکیک سرمایه‌ای و بدهی) در دو سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ را مشاهده کنید:

ارزش منابع جذب شده تا پایان آذر ماه سال ۱۳۹۹ مبلغ ۲،۷۳۸،۲۹۵ میلیارد ریال و بیشتر از میزان جذب در سال ۱۳۹۸ است.

روند ماهانه جذب و تجهیز منابع به تفکیک سرمایه‌ای و بدهی طی ۱۲ ماه اخیر در شکل زیر نمایش داده شده است:

مانده اوراق بدهی منتشره به تفکیک نوع اوراق در پایان آذر ۱۳۹۹ در نمودار زیر ارائه شده است. طبق این تصویر ۴۰ درصد از مانده اوراق بدهی به اوراق مرابحه اختصاص دارد.

مانده اوراق بدهی منتشره به تفکیک ماهیت ناشر در پایان اردیبهشت ۱۳۹۹ طبق نمودار زیر است. همان طور که مشاهده می‌کنید بیش از ۸۱ درصد از مانده اوراق بدهی، به «اوراق بدهی دولتی» تعلق دارد.

سخن آخر

همان طور که طی این مقاله متوجه شده‌اید، شرکت های تامین سرمایه نقش بسزایی در تامین مالی شرکت‌‌ها، کاهش ریسک برای سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر، افزایش نقدشوندگی و در نهایت کاهش هزینه برای توسعه شرکت‌ها دارند. البته تامین سرمایه تنها به موارد بالا محدود نمی‌شود و روش مختلفی برای این منظور وجود دارد. در آینده در مورد انواع روش‌های تامین مالی از طریق بازار سرمایه مطالبی ارائه خواهد شد.