رکود اقتصادی به معنای کاهش رشد تولید ناخالص داخلی است و پیامدهای ناگوار بسیاری برای اقتصاد یک جامعه در پی دارد اما چه شرایط و عواملی موجب ایجاد رکود اقتصادی میشوند و زنگ خطر فرارسیدن رکود را برای یک جامعه به صدا در میآورند؟ در این مطلب، اثرات رکود اقتصادی بر ایران، دلایل و راه حلها را برای شما بازگو میکنیم.
رکود اقتصادی چیست؟
اگر اقتصاد کشوری در دو دوره سه ماهه پیاپی رشد منفی داشته باشد، دچار رکود اقتصادی شده است. رکود مجموعهای از عوامل است که دست به دست هم میدهند و به صورت همزمان رشد منفی اقتصاد یک جامعه را موجب میشوند. رکود اقتصادی بیشتر در کاهش رشد تولید ناخالص داخلی، درآمد، اشتغال، فعالیتهای صنعتی و … قابل مشاهده است.
چرا رکود اقتصادی اتفاق میافتد؟
دلایل ایجاد رکود اقتصادی
رکود اقتصادی نتایج و پیامدهای زیادی دارد که از جمله آنها میتوان به کاهش دستمزدها و افزایش نرخ بیکاری در جامعه اشاره کرد. مجموعهای از عوامل مالی، روانی و اقتصادی در یک جامعه میتوانند رکود اقتصادی را ایجاد کنند. در زیر به سراغ این علتها رفتهایم و به شما میگوییم که ۱۲ علت معمول رکود اقتصادی کدامند؟
۱. عدم توازن در عرضه و تقاضا
یکی از مهمترین علل ایجاد رکود اقتصادی، عدم توازن در عرضه و تقاضا است. زمانی که ارتباط متوازن و متعادلی میان تقاضای مردم در جامعه و تولیدات نباشد، احتمال ایجاد رکود اقتصادی در آن جامعه وجود دارد. در این حالت میان کالاهایی که مردم میخواهند خریداری کنند، کالاها و خدماتی که توسط تولیدکنندگان ارائه میشود و قیمت کالا و خدمات ناسازگاری وجود دارد.
۲. از دست رفتن اعتماد به اقتصاد و سرمایهگذاری
اعتماد مصرفکنندگان عاملی مهم در رونق اقتصادی یک جامعه محسوب میشود. از دست رفتن اعتماد مصرفکننده، پیامدهای گوناگونی دارد که از جمله آنها میتوان به کاهش تقاضا و در نهایت تولید اشاره کرد. وقتی تقاضا پایین میآید، شرکتها بودجه کمتری دارند و کارگران بیشتری را از دست میدهند و نرخ بیکاری هم افزایش پیدا میکند. در واقع میتوان گفت تمامی علل رکود اقتصادی زنجیروار به یکدیگر متصل هستند و هر یک دیگری را به نوعی تقویت میکنند.
۳. وام در دوران رونق اقتصادی
یکی از دلایل مالی وقوع رکود اقتصادی، دریافت وام در دوران رونق است. افزایش بیش از حد اعتبارات و اعطای، وام به ویژه به قرضگیرندگان پرخطر، افزایش ریسک در بخش مالی را در پی دارد. ضمن این که گسترش عرضه پول و اعتبار، موجب تحریک حبابهای قیمت نیز میشود و زمانی که هیجان بازار متوقف شد، عواقب آن به اقتصاد واقعی منتقل خواهد شد. در واقع میتوان گفت زمینه بعضی رکودهای اقتصادی در دوران رونق اقتصادی چیده میشود.
۴. بیاعتمادی به بازار سرمایه و سقوط بازار سهام
بازار سهام، تا حد زیادی بازتاب دهنده وضعیت اقتصادی و سقوط این بازار بیانگر کم شدن اعتماد سرمایهگذاران به اقتصاد کشور است. گاهی اوقات سقوط این بازار و نوسانات بازار سرمایه، میتواند خبر از یک رکود اقتصادی در آینده بدهد.
۵. نوسانات نرخ بهره
نوسانات نرخ بهره از دیگر عوامل ایجاد و گسترش رکود اقتصادی در یک کشور محسوب میشود. نرخ بهره، هزینه دریافت بدهی توسط افراد و شرکتها است و نوسانات آن به اشکال گوناگون میتواند بر رکود اقتصادی جامعه اثرگذار باشد. برای نمونه نرخ بهره بالا هزینههای تولید را افزایش میدهد و در نهایت موجب کند شدن فعالیتهای اقتصادی میشود.
۶. احساس و هیجان
عوامل روانشناختی نیز از سوی اقتصاددانان برای ایجاد رکود اقتصادی بیان میشوند. هیجانی که در زمان رونق اقتصادی توسط سرمایهگذاران بر بازار غالب است و در مقابل بدبینی آنها در زمان سقوط بازار، موجب نوسان و در نهایت تقویت عوامل مالی و اقتصادی در ایجاد رکود میشود. انتظارات ذهنی مصرفکننده، سرمایهگذاران، مشاغل و … نیز در آغاز کردن و گسترش رکود اقتصادی به میزان زیادی دخیل است.
۷. شوک اقتصادی
برخی اقتصاددانان هم رکود را ناشی از یک شوک بزرگ به اقتصاد جامعه میدانند که میتواند بر مشاغل، مصرفکنندگان، بازار سهام و … تاثیرات گستردهای داشته باشد. برای نمونه میتوان به شیوع بیماری کووید ۱۹ و ترس و بیاطمینانی همراه با آن اشاره کرد که بر اقتصاد بسیاری از کشورها اثرات منفی زیادی گذاشت. بلایای طبیعی مانند زلزله یا جنگ نیز میتوانند به اقتصاد کشورها شوک وارد کنند و ایجاد کننده رکود اقتصادی در این جوامع باشند.
۸. سیاستهای جلوگیری از رکود اقتصادی
گاهی اوقات سیاستهایی که برای جلوگیری از رکود طراحی میشوند، خود میتوانند به گسترش رکود اقتصادی کمک کنند. اتکای بیش از حد به محرکهای دولتی و وامها و اعتبارات ارزان و با نرخ بهره کم، میتوانند در طولانی مدت خود عامل ایجاد رکود باشد.
۹. کاهش تولید
یکی دیگر از علل رکود اقتصادی، کاهش تولید و پیامدهای ناشی از آن است. کم شدن تولید دلایل مختلفی دارد که از جمله آنها میتوان به تحریمهای اقتصادی، کم شدن میزان تقاضا در بازار، ضعف مدیریت واحدهای تولیدی و … اشاره کرد. کاهش تولید همانگونه که گفتیم پیامدهای مختلفی دارد و بر بازار سرمایه نیز اثرگذار است.
۱۰. تحریمهای اقتصادی
تحریمهای اقتصادی دیگر عامل اثرگذار بر اقتصاد کشورها و ایجاد رکود محسوب میشوند. این تحریمها به دلایل مختلف از سوی ابرقدرتها بر دیگر کشورهای جهان تحمیل میشوند. در کشور خودمان نیز آثار این تحریمها بر اقتصاد بسیار مشهود است و در سالهایی که کشور دچار رکود اقتصادی شده، تحریمها مهمترین عامل ایجاد آن بودهاند.
۱۱. جهش و بی ثباتی نرخ ارز
نرخ ارز و بیثباتی آن از دیگر دلایل ایجاد رکود اقتصادی در یک جامعه است. جهش نرخ ارز، هزینههای تولید را افزایش میدهد و از این طریق میتواند به ایجاد و گسترش رکود اقتصادی در جامعه منجر شود. ضمن این که بیثبات بودن نرخ ارز هم با از بین بردن اطمینان در بازار، رکود اقتصادی را تشدید میکند. تحریمهای اقتصادی یکی از مهمترین دلایل بیثباتی نرخ ارز است و همانگونه که گفتیم عواملی که رکود اقتصادی را در یک جامعه ایجاد میکنند ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند.
۱۲. متغیرهای اقتصادی جهانی
با جهانی شدن اقتصاد، میتوان گفت متغیرهای اقتصادی جهانی نیز بر رکود اقتصادی اثرگذاری زیادی دارند و میتوانند رکود را تشدید و یا تقویت کند. از جمله این متغیرها میتوان به کاهش قیمت جهانی نفت و مواد خام یا کاهش قیمت اقلام صادراتی کشورها اشاره کرد.
سخن آخر
در این مطلب به ۱۲ علت معمول رکود اقتصادی اشاره کردیم. رکود، رشد منفی اقتصاد یک جامعه است و با کاهش رشد تولید ناخالص ملی همراه است. دلایل مختلفی وجود دارند که موجب رکود اقتصادی در یک جامعه میشوند که از جمله آنها میتوان به عدم توازن در عرضه و تقاضا، متغیرهای اقتصادی جهانی، کاهش تولید، بیثباتی نرخ ارز و … اشاره کرد. نکته مهم اینکه هر رکود اقتصادی دادهها و تجربیات جدیدی را در اختیار کارشناسان اقتصادی قرار میدهد تا بتوانند رکود بعدی را در زمان مناسب پیشبینی کنند و در نهایت پاسخگویی موثرتری در آینده داشته باشند.
با جهانی شدن اقتصاد، میتوان گفت متغیرهای اقتصادی جهانی نیز بر رکود اقتصادی اثرگذاری زیادی دارند و میتوانند رکود را تشدید و یا تقویت کند. از جمله این متغیرها میتوان به کاهش قیمت جهانی نفت و مواد خام یا کاهش قیمت اقلام صادراتی کشورها اشاره کرد.
ایران فقط با انجام دوکار میتواند از رکود حال حاضر خارج شود،از آنجا که اقتصاد ایران بر پایه فعالیت های عمرانی شکل گرفته، در صورتی که بودجه عمران به درستی تقویت شود، کل زنجیره تامین می تواند تحرکاتی را به خود ببیند. و یا اینکه سیاست های پولی (انقباضی و انبساطی) به درستی صورت گیرند و از طرف دیگر شاخص برابری قدرت خرید افزایش پیدا کندبعبارت دیگر قدرت خرید مردم در خصوص کالاهای ارز محور باید افزایش پیدا کند و ریال در مقابل ارزهای دیگر کشور ها که از آن ها کالاهای وارداتی می گیریم قدرت و ثباتی پیدا کند.
با سلام و عرض ادب باتوجه به مطالب گفته شده و عدم مدیریت حرفه ای از جانب عوامل اجرایی و عدم شفاف سازی مسایل در زمانی که لازم به ارایه برنامه است و عملی نموده آن در همان زمان هم می تواند یکی از عوامل مهم رکود باشد ولی متاسفانه اینقدر اسرار به مدیریت غلط ادادمه پیدا می کند که دیگر رمقی برای ان صنعت یا سهام یا .... باقی نمی ماند در هر صورت با آرزوی سلامتی برای همه انسانهای خوب و هموطنان عزیز که بایستی هوای هم را داشته باشند
ممنون از کارگزاری آگاه به خوبی اشاره شد.
موارد عنوان شده بسیار حائز اهمیت هست باید بدان توجه شود و در رفع آن کوشید.بسیار عالی بود.