وجه تضمین آپشن چیست و چگونه حساب می‌شود؟
- تاریخ درج ۹ شهریور ۱۴۰۱
- تاریخ ویرایش ۱۹ دی ۱۴۰۲
- ۰ نظر
- ۹۷۲ مشاهده
قراردادهای اختیار معامله یکی از زیرمجموعه های بازار مشتقه هستند که از ابزارهای نوپا در بازار سرمایه ایران محسوب می‌شوند. هر قرارداد اختیار معامله، بوسیله ویژگی‌هایی از قبیل نوع معامله، قیمت اعمال و تاریخ سررسید تعریف می‌شود.
قبل از توضیح ویژگی‌های قرارداد اختیار معامله، لازم است تا معامله‌گران با مفهوم و کاربرد وجه تضمین آپشن در این قرارداد آشنا شوند. به همین دلیل در این مطلب، ضمن تعریف وجه تضمین، به کاربرد و نحوه محاسبه انواع وجه تضمین پرداخته می‌شود.
ویدئو بررسی وجه تضمین آپشن
تعریف قرارداد اختیار معامله یا قرارداد آپشن
قرارداد اختیار معامله یا آپشن، قراردادی است که به دارنده آن حق (نه تعهد) انجام معامله را، به قیمتی که از قبل تعیین شده است، در زمان مشخصی در آینده می‌دهد. به عبارت بهتر، شخصی که قرارداد اختیار را می‌خرد، می‌تواند در زمان سررسید، بنا به تغییرات قیمت و صلاحدید شخصی، موقعیت خود را اعمال کند. در این شرایط، فروشنده در صورت درخواست خریدار، موظف به انجام معامله است.
انواع قراردادهای اختیار معامله
بطور مثال قراردادی با مشخصات زیر را در نظر بگیرید:
| قرارداد اختیار معامله خرید سکه طلا | |
| قیمت اعمال | ۱۱۰۰۰۰۰۰ تومان |
| زمان سررسید | سه ماه آینده |
در مثال فوق، مشخصات قرارداد بیانگر آن است که خریدار، حق خرید سکه طلا با قیمت ۱۱ میلیون تومان را برای ۳ ماه آینده از فروشنده خریداری کرده است. طبق این قرارداد، در صورتی که قیمت سکه طلا در بازار نقدی بیش از قیمت اعمال باشد، خریدار می‌تواند، اقدام به خرید سکه با قیمت مشخص ۱۱ میلیون از فروشنده کند. همچنین فروشنده موظف است هر سکه را با قیمت ۱۱ میلیون به خریدار بفروشد.
فرض کنید در زمان سررسید قیمت بازار نقدی سکه به شرح زیر است:
| قیمت اعمال | ۱۱۰۰۰۰۰۰ تومان |
| قیمت بازار نقدی | ۱۱۲۰۰۰۰۰ تومان |
در مثال فوق در روز سررسید، قیمت نقدی بیشتر از قیمت اعمال است. در نتیجه خریدار تمایل دارد به جای خرید سکه با قیمت بالاتر از بازار نقدی، اقدام به اعمال قرارداد اختیار خود با قیمت ۱۱ میلیون تومان کند. خریدار با اعمال قرارداد اختیار خود، هر سکه را ۲۰۰ هزار تومان ارزان‌تر از بازار خریداری می‌کند. در این مثال فروشنده می‌تواند سکه طلای خود را در بازار نقدی با قیمت ۱۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان به فروش برساند، اما در صورت درخواست اعمال خریدار، فروشنده باید سکه طلای خود را ۲۰۰ هزار تومان ارزان‌تر بفروشد. در این شرایط فروشنده انگیزه نکول و عدم انجام معامله با خریدار را دارد. با توجه به مثال فوق، هنگام رشد قیمت‌ها، فروشنده اختیار خرید، در صورت اعمال قرارداد متحمل زیان می‌شود. در نتیجه فروشنده تمایل به عدم انجام معامله با خریدار دارد. به همین علت، هنگام تعریف قرارداد اختیار معامله، این موضوع مد نظر قرار می‌گیرد و به منظور جلوگیری از نکول فروشنده، مبلغی تحت عنوان وجه تضمین آپشن تعیین می‌شود تا اطمینان حاصل شود که فروشنده تحت هر شرایطی به تعهد و معامله توافق شده، عمل خواهد نمود.
انواع وجه تضمین آپشن
در قرارداد اختیار معامله، سه نوع وجه تضمین تعریف شده است. هر یک از این وجوه تضمین کاربرد مشخصی دارند که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.
۱- وجه تضمین اولیه در قرارداد آپشن
هر معامله‌گر برای اخذ یک موقعیت تعهدی فروش، لازم است مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین اولیه به حساب در اختیار خود واریز کند. در واقع وجه تضمین اولیه، تنها هنگام اخذ موقعیت فروش کاربرد دارد. لازم به ذکر است، معامله‌گر در صورت عدم واریز مبلغ وجه تضمین اولیه، قادر به اخذ موقعیت فروش نخواهد بود. البته باید تاکید کرد که معامله‌گران در بازار آپشن، جهت اخذ موقعیت خرید، نیاز به پرداخت وجه تضمین ندارند.
آیا وجه تضمین اولیه در قرارداد اختیار معامله مقدار ثابتی دارد؟
میزان وجه تضمین در قراردادهای اختیار معامله، مقدار ثابتی ندارد و بر اساس تغییرات قیمت طی جلسه معاملاتی تغییر می‌کند. در واقع مقدار وجه تضمین اولیه، پس از اتمام جلسه معاملاتی هر روز از طریق فرمول زیر محاسبه و اعلام می‌شود.
IM=(مقدار در زیان بودن قرارداد –قیمت نقدی سکه طلا*A) یا (قیمت اعمال*B) هرکدام که بزرگتر بودند.
A=20%
B=10%
C=10000
۲- وجه تضمین لازم در قرارداد آپشن
پس از دریافت وجه تضمین اولیه و اخذ موقعیت فروش، بورس کالا جهت اطمینان از کافی بودن موجودی حساب، میزان وجه تضمین برای انجام تعهد فروشنده، یک وجه تضمین تحت عنوان «وجه تضمین لازم» مشخص می‌کند. این وجه تضمین مبنای تعیین وضعیت حساب به صورت نرمال، کال مارجین(call margin) و در خطر (at risk) است. اگر موجودی حساب فروشنده برابر یا بیشتر از وجه تضمین لازم باشد، وضعیت حساب نرمال است. اگر موجودی حساب کمتر از ۷۰ درصد وجه تضمین لازم باشد، وضعیت حساب در حالت کال مارجین (call margin) قرار دارد. اگر موجودی حساب از ۷۰ درصد وجه تضمین لازم بیشتر اما از وجه تضمین لازم کمتر باشد، حساب در حالت در خطر (At Risk) قرار دارد.
آیا وجه تضمین لازم در قرارداد اختیار معامله مقدار ثابتی دارد؟
خیر. وجه تضمین لازم، بر اساس تغییرات قیمت طی جلسه معاملاتی تغییر می‌کند. مقدار وجه تضمین لازم، هر روز از طریق یکی از روابط زیر محاسبه و روی تابلو معاملاتی نمایش داده می‌شود.
- مقدار در زیان بودن قرارداد – (قیمت نقدی سکه طلا*A) + قیمت پایانی
یا
- (قیمت اعمال*B) + قیمت پایانی
مقدار ۱ یا ۲ هرکدام که بزرگتر است، معیار محاسبه وجه تضمین لازم خواهد بود.
۳- حداقل وجه تضمین در قرارداد آپشن
حداقل موجودی حساب فروشنده باید ۷۰ درصد وجه تضمین لازم باشد. به این ۷۰ درصد وجه تضمین لازم، حداقل وجه تضمین گفته می‌شود. معامله‌گر باید توجه داشته باشد که موجودی حسابش کمتر از حداقل وجه تضمین نباشد. چنانچه موجودی حساب او کمتر از این مقدار شود، وضعیت حساب، کال مارجین می‌شود. فروشنده باید برای خروج از وضعیت کال مارجین، موجودی حساب خود را به میزان وجه تضمین لازم افزایش دهد. توجه داشته باشید که فرمول محاسبه وجوه تضمین در هر یک از قراردادهای اختیار در مشخصات قرارداد همان نماد در سایت بورس کالا قابل مشاهده است.
مثال:
فرض کنید وضعیت تابلو بصورت زیر است:
فرض کنید قیمت تسویه ۲۹۳۰۰۰۰ تومان است. وجه تضمین اولیه برای روز بعد به صورت زیر محاسبه خواهد شد:
مقدارIM طبق فرمول محاسبه مبلغ وجه تضمین اولیه و با توجه به اینکه رقم کدام بزرگتر باشد، یکی از مقادیر زیر خواهد بود:
۱۳۲۰۰۰۰۰*۲۰%=۲۶۴۰۰۰۰ مقدار در زیان بودن قرارداد –قیمت نقدی سکه طلا*A
۱۳۰۰۰۰۰۰*۱۰%=۱۳۰۰۰۰۰ قیمت اعمال*B
مقدارIM برابر ۲۶۴۰۰۰۰ تومان خواهد شد (چرا که رقم حاصل از مورد ۲ کمی بزرگتر است.)
مبلغ وجه تضمین اولیه برای روز بعد برابر:
است. بنابراین چنانچه شخصی قصد اخذ موقعیت فروش اختیار فروش ۱۳۰۰۰۰۰۰ را داشته باشد، باید حساب در اختیار بورس خود را به میزان ۲۶۵۰۰۰۰ تومان شارژ کند. همچنین وجه تضمین لازم برای این قرارداد برابر یکی از مقادیر
خواهد بود. مبلغ ۵۵۷۰۰۰۰ تومان به دلیل بزرگتر بودن به عنوان وجه تضمین لازم در نظر گرفته می‌شود. حداقل وجه تضمین در این رابطه برابر ۳۸۹۹۰۰۰ تومان (۷۰%*۵۵۷۰۰۰۰) خواهد بود. در صورتی که دارنده موقعیت تعهدی فروش مارجین کال شود (یعنی موجودی کمتر از ۳۸۹۹۰۰۰ تومان شود)، باید موجودی حساب خود را مجدداً به ۵۵۷۰۰۰۰ تومان برساند.
سخن آخر
طبق توضیحات فوق، فروشنده اختیار جهت اطمینان از ایفای تعهد، باید مبلغی تحت عنوان وجه تضمین آپشن به حساب در اختیار بورس خود واریز کند. در قراردادهای آتی جهت اخذ موقعیت خرید یا فروش نیاز به شارژ حساب در اختیار بورس به میزان وجه تضمین اولیه است. اما در زمان اخذ موقعیت اختیار فروش در قراردادهای اختیار، شارژ حساب به میزان وجه تضمین اولیه انجام می‌شود. توجه داشته باشید که معیار مارجین کال شدن و میزان افزایش موجودی حساب پس از مارجین کال، در قراردادهای آتی و اختیار متفاوت است. به این ترتیب که در قرارداد آتی موجودی کمتر از ۷۰ درصد از وجه تضمین اولیه، مارجین کال محسوب می‌شود و باید به اندازه وجه تضمین اولیه موجودی حساب خود را افزایش دهد. اما در قرارداد اختیار، موجودی کمتر از ۷۰ درصد از وجه تضمین لازم، مارجین کال محسوب می‌شود و باید به اندازه وجه تضمین لازم موجودی حساب خویش را افزایش دهد.
