قیمت اعمال آپشن یا اختیار معامله چیست؟

قراردادهای آپشن (اختیار معامله) از ابزارهای بازار مشتقه در بورس کالا هستند. به دلیل پیچیدگی این موضوع، افراد کمی با آن آشنایی دارند. در این مطلب به تشریح قیمت اعمال‌ آپشن می‌پردازیم که یکی از مشخصات قراردادهای آپشن است.

---

 قیمت اعمال در بازار آپشن

قیمت اعمال (Exercise or Strike price) ‌قیمتی است که در روز راه‌اندازی نماد قرارداد آپشن تعیین و در مشخصات قرارداد آپشن ذکر می‌شود. خرید یا فروش دارایی پایه در زمان معینی در آینده بر مبنای این قیمت انجام می‌گیرد. اگر فروشنده و خریدار با یکی از قیمت‌های اعمال ذکر شده در متن قرارداد آپشن، اقدام به معامله کنند؛ طبق این قرارداد فروشنده متعهد می‌شود تا تعدادی مشخص از دارایی پایه تعیین شده را در روز اعمال با قیمت اعمال توافق شده، به خریدار آپشن تحویل داده یا از وی خریداری کند. همچنین خریدار آپشن در زمان اعمال قرارداد، در صورتی‌که معامله به نفع او باشد؛ می‌تواند از اختیار خرید یا فروش خود استفاده کند و دارایی پایه را به قیمت اعمال توافق شده از فروشنده خریداری کرده یا به وی بفروشد.

در قراردادهای آپشن سه وضعیت مالی برای قیمت اعمال وجود دارد:

۱- قرارداد آپشن در سود (In The Money):

قراردادی در سود است که اگر معامله‌گر در هر لحظه تصمیم به اعمال آن بگیرد؛ با توجه به قیمت نقدی دارایی پایه در بازار، کسب سود ‌کند.

۱- قرارداد آپشن خرید در سود:

قیمت اعمال قرارداد آپشن< قیمت دارایی پایه در بازار نقدی

۲- قرارداد آپشن فروش در سود:

قیمت اعمال قرارداد آپشن> قیمت دارایی پایه در بازار نقدی

۲- قرارداد آپشن بی‌تفاوت (At The Money):

قرارداد آپشن بی‌تفاوت، معامله‌ای است که قیمت اعمال آن با قیمت دارایی پایه در بازار نقدی برابر است و معامله‌گر در هر لحظه تصمیم به اعمال آن بگیرد، با توجه به قیمت نقدی دارائی پایه در بازار، سود و زیان ندارد.

قیمت اعمال قرارداد آپشن = قیمت دارایی پایه در بازار نقدی

۳- قرارداد آپشن در زیان (Out of The Money):

قراردادی در زیان است که معامله‌گر در هر لحظه تصمیم به اعمال آن بگیرد، با توجه به قیمت نقدی دارائی پایه در بازار، متحمل زیان شود.

۱- قرارداد آپشن خرید در زیان:

قیمت اعمال قرارداد آپشن> قیمت دارایی پایه در بازار نقدی

۲- قرارداد آپشن فروش در زیان:

قیمت اعمال قرارداد آپشن< قیمت دارایی پایه در بازار نقدی

برای مثال اگر امروز قیمت سکه در بازار نقد برابر ۱۴ میلیون تومان باشد. با توجه به تصویر زیر از تابلو معاملاتی قرارداد سکه‌ی طلا، اختیار خرید با قیمت اعمال ۱۴ میلیون تومان نمایانگر قرارداد بی‌تفاوت است، قراردادهای با قیمت اعمال پایین‌تر (۱۲ و ۱۳ میلیون تومان) قراردادهای در سود و قرارداد با قیمت اعمال بالاتر ( ۱۵ میلیون تومان) در زیان محسوب می‌شوند.به همین صورت در اختیار فروش، قیمت اعمال ۱۴ میلیون تومان نمایانگر قرارداد بی‌تفاوت است، قیمت اعمال ۱۵ میلیون تومان در سود و قیمت‌های اعمال ۱۲ و ۱۳ میلیون تومان در زیان محسوب می‌شوند.

قیمت‌های اعمال تعیین شده برای سکه طلا

مشخصات قراردادهای آپشن

مشخصات قراردادهای آپشن شامل موارد زیر است:

• نوع قرارداد(call/put)
• تاریخ اعمال
• اندازه قرارداد
• قیمت اعمال
• سبک اعمال (اروپایی / آمریکایی)

اهمیت قیمت اعمال

از قراردادهای آپشن می‌توان برای اهدافی چون پوشش ریسک قیمتی، نوسان‌گیری از روند قیمت‌ها و آربیتراژ استفاده کرد. در ادامه به ارائه توضیحاتی در خصوص هر یک از این موارد خواهیم پرداخت.

۱- پوشش ریسک قیمتی (Hedging Price Risk):

تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کالاها برای گریز از ریسک نوسانات قیمت کالا در آینده از معامله آپشن (خرید یا فروش) استفاده می‌کنند.

۲- نوسان‌گیری از روند قیمت‌ها (Speculating):

نوسان‌گیران افرادی هستند که با خرید و فروش قراردادهای آپشن، صرفا به دنبال کسب سود حاصل از نوسانات قیمت‌ها هستند.

۳- آربیتراژ (Arbitrage):

به معنای کسب سود بدون ریسک از تفاوت قیمت بین دو یا چند بازار است. برای مثال تفاوت قیمت نقدی (قیمت گواهی سپرده کالایی) یک کالا با قیمت قرارداد آپشن آن.

با توجه به استراتژی معامله‌گر و برآورد قیمتی وی از دارایی پایه در روز اعمال قرارداد؛ معامله‌گر می‌تواند نسبت به خرید یا فروش قراردادهای آپشن در هریک از قیمت‌های اعمال اقدام کند.

کاربرد قیمت اعمال به منظور پوشش ریسک قیمتی

تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کالاها برای گریز از ریسک نوسانات قیمت کالا در آینده می‌توانند برای تهیه آپشن خرید و فروش اقدام کنند و در زمان اعمال، با توجه به قیمت نقدی، در خصوص اعمال آپشن خود تصمیم‌گیری کنند. به این ترتیب در صورتی که تولیدکننده کالا در قیمت اعمال مدنظر خود، آپشن فروش بخرد؛ اگر در روز اعمال، قیمت بازار کمتر از قیمت اعمال او باشد؛ آپشن خود را اعمال می‌کند و در غیر این‌صورت نسبت به فروش کالا در بازار نقدی اقدام می‌کند. همچنین در صورتی که مصرف‌کننده کالا در قیمت اعمال مد نظر خود، آپشن خرید خریداری کند؛ اگر در روز اعمال، قیمت بازار بیشتر از قیمت اعمال او باشد؛ آپشن خود را اعمال می‌کند و در غیر اینصورت اقدام به خرید کالا در بازار نقدی خواهد کرد. در صورت عدم اعمال قرارداد، زیان خریداران آپشن محدود به قیمت آپشن (پرمیوم) خریداری شده است.

کاربرد قیمت اعمال برای خریداران آپشن

برای فروشنده آپشن در صورتی که پیش‌بینی وی کاهش (افزایش) قیمت نقدی دارایی پایه در بازار نقدی باشد؛ اقدام به فروش آپشن خرید (فروش) در قیمت اعمال بالاتر (پایین‌تر) می‌کند. همچنین در صورت تحقق پیش‌بینی وی در صورتی که قیمت دارایی پایه در زمان اعمال بیشتر (کمتر) یا مساوی قیمت اعمال شود، خریدار، اختیار خود را اعمال نمی‌کند و بنابراین فروشنده سودی معادل با قیمت فروش اختیار به خریدار (پرمیوم) خواهد داد. لازم به ذکر است که سود فروشنده آپشن محدود (حداکثر) به مبلغ پرمیوم است.

 قیمت اعمال توسط چه کسی در بازار تعیین می شود؟

قیمت اعمال با توجه به قیمت نقدی دارایی پایه در روز راه‌اندازی نماد معاملاتی توسط بورس کالای ایران تعیین و در متن مشخصات قرارداد ذکر می‌شود. همچنین با توجه به نوسانات قیمت دارایی پایه، بورس‌کالا نسبت به تعریف قیمت‌های اعمال جدید با نمادهای معاملاتی مجزا اقدام می‌کند. برای مثال اگر امروز قرارداد جدیدی برای سکه طلا توسط بورس اعلام شود و قیمت نقدی سکه در بازار ۱۵ میلیون تومان باشد، بورس کالا با توجه به اینکه فاصله قیمت اعمال سکه را ۱ میلیون تومان در نظر گرفته است؛ قراردادی با حداقل سه قیمت اعمال ۱۴ ، ۱۵ و ۱۶ میلیون تومانی روی تابلوی معاملاتی قرار می‌دهد. در صورتی که نوسانات قیمت سکه بیش از ۱ میلیون تومان باشد، بورس کالا قیمت‌های اعمال بیشتری برای قرارداد آپشن در نظر می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: نحوه خرید و فروش اختیار معامله

ملاک تعیین قیمت‌های اعمال در آپشن چیست؟

ملاک تعیین قیمت‌های اعمال، قیمت نقدی دارایی پایه در بازار نقدی در روز راه‌اندازی نماد معاملاتی است. همچنین باید همواره حداقل یک قرارداد «در سود»، یک قرارداد «بی‌تفاوت» و یک قرارداد «در زیان» روی تابلو وجود داشته باشد. فواصل قیمتی بین قیمت‌های اعمال قراردادهای آپشن کالا در گذشته مانند سهام به صورت قیمت‌های ثابت و از پیش تعیین شده نسبت به قیمت هر سهم تعیین می‌شد. در حال حاضر به سبب نوسانات بالای قیمت دارایی‌های پایه مانند سکه طلا، به منظور پیش‌گیری از ایجاد تعداد زیادی قیمت اعمال با فواصل کم، ملاک تعیین حد فاصله قیمتی قیمت‌های‌اعمال، میزان نوسانات قیمتی دارایی پایه در بازه‌های زمانی ۶ ماه تا یکسال است. برای مثال فواصل قیمتی بین قیمت‌های اعمال سکه طلا درگذشته ۲۰ هزار تومان بود و در حال حاضر به مبلغ ۱ میلیون تومان رسیده است. در صورت افزایش نوسانات قیمت سکه فواصل قیمتی، قیمت اعمال قرادادهای آپشن سکه افزایش پیدا می‌کند. در صورتی که نوسانات قیمتی دارایی پایه بیشتر از قیمت‌های اعمال تعریف شده باشد؛ بورس کالا اقدام به بازگشایی نمادهای مجزا با قیمت اعمال جدید می‌کند.

 سخن آخر

با توجه به نوپایی بازار مشتقه و پیچیدگی مفاهیم بازار آپشن و همین‌طور آشنایی اندک فعالان بازار سرمایه با این بازار نسبت به بازار نقدی، سعی بر آن است طی سلسله مطالبی، به معرفی قرارداد آپشن و مفاهیم اساسی و ویژگی‌های متمایز این نوع قراردادها پرداخته شود. در مطلب قبلی به وجه تضمین قرارداد آتی و در مطلب جاری به تشریح قیمت اعمال آپشن پرداخته شد. در مطالب بعدی سایر ویژگی‌های قراردادهای آپشن از قبیل پرمیوم، فرآیند تسویه و تحویل و مواردی از این دست تشریح خواهد شد.