شاخص ترس و طمع در بازارهای مالی چیست؟

عوامل متعددی در روند بازارهای مالی تاثیرگذار هستند و این عوامل در کارکرد و بازده این بازارها به صورت مستقیم و غیر مستقیم ایفای نقش می‌کنند.در این میان بعضی از عوامل در قالب پارامترهای کمی ظاهر می‌شوند، مانند انواع شاخص‌های مرتبط با آن بازار، تحرکات و نوسانات قیمتی در روند بازار و بعضی دیگر بیشتر ماهیت کیفی دارند که ما آن‌ها را در قالب احساسات و هیجانات بازار می‌شناسیم. در این مقاله قصد داریم به شاخص ترس و طمع (Fear and Greed Index) در بازارهای مالی اشاره کنیم. با ما همراه باشید.

شاخص ترس و طمع چیست؟

شاخص ترس و طمع یکی از مهمترین شاخص‌های تصمیم‌گیری در بازارهای مالی به شمار می‌آید. این شاخص در بازارهای مالی به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه مورد محاسبه قرار می‌گیرد. در نگاه اول به نظر می‌رسد به راحتی می‌توان از این شاخص در راستای ارزیابی و کشف قیمت سهام یا رمز ارزها استفاده کرد. در اصل، نکته مهم در این نظریه این است که ترس بیش از حد در بازارهای مالی منجر به کاهش قیمت (سهام) می‌شود و در نقطه مقابل طمع بیش از حد هم منجر به بالا رفتن قیمت خواهد شد.

فلسفه استفاده از این شاخص در بازارهای مالی به خصوص بازار سرمایه، از لحاظ روانشناسی بسیار اهمیت دارد. همان‌طور که می‌دانید بسیاری از افراد در بازار بورس با تکرار رفتار دیگران دست به معامله می‌زنند. یعنی زمانی که بازار روند نزولی در پیش دارد سها‌مداران از ترس ضرر بیشتر، دست به فروش دارایی سهام خود می‌زنند و سایر افراد هم با دیدن این رفتار، برای فروش سهام خود اقدام می‌کنند. در روندهای صعودی نیز بسیاری از افراد دست به خرید سهام شرکت‌های مختلف می‌زنند و این بار هم افراد دیگر، دست به تقلید می‌زنند.

این رفتار در نهایت منجر به این می‌شود که افت قیمت سرعت بیشتری پیدا کند و آن بازار با چالش‌های بسیاری مواجه شود یا در نقطه مقابل، افزایش سریع قیمت‌ها در آن بازار منجر به ایجاد حباب قیمتی شود. در هر صورت در دو مورد ذکر شده روند به صورت استاندارد پیشروی نمی‌کند و شما به عنوان یک سرمایه‌گذار باید نسبت به این شرایط آگاهی کامل داشته باشید.

نحوه کارکرد شاخص ترس و طمع چگونه است؟

تا این بخش از مقاله متوجه شدیم که شاخص ترس و طمع بیشتر به عنوان یک ابزار در بازارهای مالی و به خصوص بازار بورس و رمز ارزها به شمار می‌آید؛ که در پی آن ترس بیش از حد سرمایه‌گذاران منجر به افت قیمت می‌شود و سهام یا رمز ارزها پایین‌تر از ارزش واقعی خود در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرند. در نقطه مقابل و در پی طمع بیش از حد سرمایه‌گذاران در این بازارها، سهم یا رمز ارزها بالاتر از ارزش ذاتی خود مورد معامله قرار می‌گیرند که این وضعیت هم ناشی از تزریق هیجانات زیاد در این بستر سرمایه‌گذاری است.

برخی از فعالان بازارهای مالی بر این عقیده‌اند که شاخص ترس و طمع در این بازارها به عنوان یک عامل تعیین‌کننده در استراتژی معاملاتی شناخته شود و افراد با استفاده از آن می‌توانند به معاملات خود رسیدگی کنند اما در نقطه مقابل کارشناسان و فعالان دیگری هم این طرز فکر را قبول ندارند و این شاخص را به عنوان یک استراتژی معاملاتی نمی‌شناسند.

جالب است بدانید که شاخص ترس و طمع CNN هفت پارامتر مختلف را ارزیابی می‌کند تا میزان ترس و طمع موجود در بازارهای مالی را اندازه‌گیری کند. این هفت عامل عبارت‌اند از:

۱. مومنتوم قیمت: این عامل در اصل به عنوان یکی از معیارهای شاخص S&P 500 است که در مقابل میانگین متحرک ۱۲۵ روزه آن قرار می‌گیرد.

۲. قدرت قیمت سهام: تعداد سهم‌هایی که در سقف قیمتی ۵۲ هفته هستند در مقابل سهم‌هایی که در ۵۲ هفته در حالت کف قیمتی قرار دارند.

۳. عرض قیمت سهام: منظور همان ارزیابی و تحلیل معاملات سهم‌های صعودی در بازار در مقابل سهم‌های نزولی است.

۴. قراردادهای اختیار خرید و فروش: مقدار فاصله‌ای که قراردادهای اختیار فروش از قراردادهای اختیار خرید عقب هستند، به عنوان نشانگر طمع استفاده می‌شود و فاصله پیش بودن آن‌ها به عنوان نشانگر ترس.

۵. تقاضا برای اوراق قرضه با ریسک بالا: ارزیابی میزان اشتیاق برای استراتژی‌هایی با ریسک بالاتر با اندازه‌گیری اختلاف بین بازده اوراق قرضه سرمایه‌گذاری و اوراق قرضه ریسک بالا

۶. نوسانات بازار: CNN برای این عامل، شاخص هیئت بازرگانی معاملات قراردادهای اختیار معامله شیکاگو (VIX) را با تمرکز بر میانگین متحرک ۵۰ روزه اندازه‌گیری می‌کند.

۷. تقاضا برای سهام بهشت امن: منظور همان اختلاف بازده سهام و اوراق قرضه خزانه‌داری است.

در نظر داشته باشید که هر کدام از این عوامل تاثیرگذار، با یک چهارچوب محاسباتی مشخص، بین ۰ تا ۱۰۰ قابل اندازه‌گیری هستند و در گام بعدی، شاخص ترس و طمع با در نظر گرفتن شاخص هم‌ وزن هر یک از این پارامترها مورد محاسبه قرار می‌گیرد. جالب است نسبت به نتیجه این فرایند بدانید که در صورت رسیدن به عدد ۵۰ به این نتیجه می‌رسیم که شاخص ترس و طمعی وجود ندارد و وضعیت خنثی است. در صورتی که این عدد بالای ۵۰ باشد، درگیر شاخص طمع هستیم و در صورت پایین‌تر بودن از ۵۰، شاهد وجود شاخص ترس در بازار مالی مد نظر خواهیم بود.

بررسی شاخص ترس و طمع در بازار رمز ارزها

بازار رمز ارزها نیز مانند سایر بازارهای مالی یا شاید بیشتر از سایر آن‌ها، درگیر فرایند شاخص ترس و طمع است. این شاخص در بازار رمز ارزها توسط سایت Alternative.me به صورت مرتب منتشر می‌شود اما باید در نظر داشته باشید که این آمار فقط مربوط به بیت کوین است. معمولا در بازار رمز ارزها زمانی که روند صعودی به وجود می‌آید، سرمایه‌گذاران ترس از دست دادن سود کسب شده را دارند که با عنوان FOMO از آن یاد می‌شود.

بر اساس مشاهدات این نتیجه حاصل شده است که افراد با دیدن اعداد قرمز رنگ در درصدهای رشد و کاهش ارزش رمز ارزها، اقدام به فروش دارایی خود در این بازار می‌کنند که همین مورد از ترس شدید حاصل می‌شود. به این نکته توجه داشته باشید که اگر این شاخص نشان دهد که سرمایه‌گذاران «طمع بیش از حد» دارند، معنایش این است که بازار در آستانه اصلاح است.

مزایا و معایب استفاده از شاخص ترس و طمع در بازارهای مالی

دو عامل ترس و طمع به عنوان محرک‌های قدرتمندی در تصمیم‌گیری‌های انسان به شمار می‌آید. حال ترکیب این دو پارامتر در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی بسیار قابل ‌توجه است. همان‌طور که در اطرافیان خود دیده‌اید؛ بسیاری از افراد در فرآیند سرمایه‌گذاری به صورت هیجانی و احساسی برخورد می‌کنند و تصمیمات منطقی و بر اساس استراتژی از پیش تعیین‌شده نمی‌گیرند. از این رو اندازه‌گیری شاخص ترس و طمع در بازارهای مالی یک داده مهم محسوب می‌شود.

طبق نتایجی که از گذشته تا به حال کسب شده است، کارشناسان معتقدند که با استفاده از شاخص ترس و طمع اغلب می‌توان چرخش بازارهای مالی، به خصوص بازار سهام را، تشخیص داد. با این تفاسیر سرمایه‌گذاران به راحتی می‌توانند نقاط ورود و خروج مناسب بازار را کشف و در روند معاملات بازار، سودهای قابل ‌توجهی کسب کنند.

در نهایت باید توجه داشته باشید که بسیاری از صاحب‌ نظران بر این عقیده‌اند که شاخص ترس و طمع یک شاخص مفید در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری است اما به شرطی که این شاخص تنها معیار تصمیم‌گیری شما در روند سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی نباشد. در نقطه مقابل بسیاری از فعالان بازارهای مالی نسبت به شاخص ترس و طمع بدبین هستند و این شاخص را عامل معتبری در تصمیم‌گیری‌های مالی نمی‌دانند. از نظر آن‌ها این شاخص بیشتر مانند یک نشانگر برای زمان‌بندی بازار است.

سخن آخر

عوامل متعددی در بازارهای مالی وجود دارند که به صورت مستقیم و غیر مستقیم در روند این بازارها تاثیرگذارند. بعضی از این عوامل در نهایت ماهیت کمی دارند و بعضی دیگر هم ماهیت کیفی. تاثیر این عوامل را با معیارهای مختلفی می‌توان سنجید. یکی از این معیارها شاخص ترس و طمع در بازارهای مالی است. این شاخص به نوعی بیان‌گر میزان ترس و طمع در بازار است و بسیاری از سرمایه‌گذاران با استفاده از این شاخص، معاملات خود را برنامه‌ریزی می‌کنند. همان‌طور که در مقاله‌های قبلی هم اشاره کردیم، در بررسی و تحلیل بازارهای مالی، استفاده از یک ابزار نتیجه قطعی را برای شما در پی ندارد و نمی‌توان تصمیمات نهایی را فقط با تکیه‌ بر شاخص ترس و طمع اتخاذ کرد.