بازار بورس، در طی سال‌های اخیر به یکی از بازارهای پرطرفدار برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است اما این بازار پیچیدگی‌های خودش را دارد و بدون داشتن علم و دانش کافی فعالیت در آن دشوار به نظر می‌رسد. گاهی به دلیل هیجان‌های موجود در بازار، صفهای خرید و فروش بدون هیچ مبنای اقتصادی به وجود می‌آید و فرآیند معاملات را دچار مشکل می‌کند. در چنین حالتی وجود یک بازارگردان ضروری است. در این مقاله به تعریف بازارگردانی می‌پردازیم و با روند فعالیت بازارگردان‌ها در بورس آشنا می‌شویم.
منظور از بازارگردانی چیست؟
در بورس قیمت اوراق بر اساس قانون عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. با توجه به این مقدمه، بازارگردان شخص یا کارگزاری است که با هدف تنظیم عرضه و تقاضا، به خرید و فروش اوراق می‌پردازد. کار بازارگردان تنها به تنظیم عرضه و تقاضا محدود نمی‌شود زیرا در این میان دامنه مظنه نیز دارای اهمیت است. توجه به تحدید دامنه نوسان قیمت نیز از وظایف دیگر یک بازارگردان است.
در تعریفی جامع‌تر می‌توان گفت بازارگردان، به کارگزار یا معامله‌گری گفته می‌شود که با کسب مجوز لازم و با تعهد به افزایش نقدشوندگی و عرضه و تقاضای اوراق بهادار و تحدید دامنه نوسان قیمت، به خرید و فروش آن اوراق می‌پردازد. در حقیقت این افراد با تکیه بر دانش و تخصصی که دارند عرضه و تقاضا را کنترل می‌کنند و به اعتقاد عده‌ای، آنها نجات‌دهندگان مسلط بر بازار هستند. پس طبق آن چه که گفتیم، وظایف بازارگردان‌ها به شرح زیر است:
- تضمین افزایش نقدشوندگی اوراق
- تنظیم عرضه و تقاضا در بازار
- کنترل قیمت اوراق بهادار در محدوده مشخص به منظور جلوگیری از نوسانات شدید
- کاهش هزینه‌های معامله
- حفظ نقدینگی در بازار
همان طور که گفتیم رویدادهایی چون هیجان‌های ناشی از اخبار سیاسی و اقتصادی، می‌تواند تعادل بازار را بر هم بزند. بازارگردان‌ها اغلب در مقابل حجم معاملات سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرند و به حفظ تعادل بازار کمک می‌کنند. در واقع آنها در شرایط کسادی بازار، خریدار سهام فروشندگان و در زمان تقاضای بالا، فروشنده سهم هستند تا با تنظیم عرضه و تقاضا از نوسان‌های شدید و کاذب در بازار جلوگیری شود. بازارگردانی یعنی تعهد در مقابل خرید یا فروش و برای این کار داشتن منابع وسیع مالی از نیازهای اصلی یک بازار گردان است.
بازار گردانی در بورس چگونه اجرا می‌شود؟
در روند ثبت بازارگردانی، شرکت‌های کارگزاری و متقاضیانی که صلاحیت انجام این فعالیت را دارند تقاضای خود را به سازمان بورس ارائه می‌کنند. سازمان بورس ظرف حداکثر ۱۵ روز پس از دریافت درخواست متقاضی، نظر خود را به متقاضیان اعلام می‌کند. در صورت موافقت تاریخ آغاز و پایان فعالیت در مجوزی به آنها اعطا می‌شود. مجوز فعالیت بازارگردانی حداکثر برای یک سال قابل تمدید است. البته درصورتی‌که وظایف و اختیارات بازارگردان تعیین و تعریف شده باشد.
طبق ماده ۶ قانون سازمان بورس بازارگردان‌ها موظفند فعالیت بازارگردانی اوراق بهادار را در کد بازارگردانی انجام دهند. برای انتقال اوراق به کد بازارگردانی، باید فرمی را که به تائید مالک یا مالکان ورقه بهادار رسیده تکمیل کنند و به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بدهند تا تعداد اوراق به کد منتقل شود. پس از آن باید به بازارگردان برای انجام معاملات، ایستگاه معاملاتی اختصاص یابد. بازارگردان‌ها موظفند در مقاطع سه ماهه تمامی معاملات ورقه بهادار، دریافت‌ها، پرداخت‌ها، هزینه‌ها و درآمدهای مرتبط با بازارگردانی را در سرفصل حساب‌های جداگانه ثبت کنند و به سازمان بورس و اوراق بهادار اطلاع دهند.
سؤالی که مطرح می‌شود این است که بازارگردان‌ها چگونه سود می‌کنند؟ باید گفت فعالیت بازارگردانی به دلیل تعهد خرید و فروش سهام و نگهداری دارایی، ریسک بالایی دارد. بازارگردان‌ها دائما با ریسک از دست دادن ارزش یک اوراق بهادار پس از خرید آن مواجه هستند. با این حال، از شکاف قیمتی بین سفارش‌های خرید و فروش کسب سود می‌کنند. به عنوان مثال؛ سهمی را در قیمت ۱۱۰۰ تومان می‌خرند و در قیمت ۱۱۰۵ تومان می‌فروشند. هرچند هدف از بازار گردانی کسب سود نیست اما این شکاف‌های قیمتی در حجم معاملات بالا، سود روزانه خوبی به همراه دارند. علاوه بر این، مزایایی برای صندوق‌های بازارگردانی و به طور کلی بازارگردان‌های بورس در نظر گرفته شده است. یکی از این موارد معافیت از پرداخت مالیات مقطوع نیم درصد است.
عوامل تاثیرگذار بر فعالیت بازارگردان‌ها چیست؟
در ادامه به عواملی که بر فعالیت یک بازارگردان تاثیر می‌گذارد می‌پردازیم:
عمق بازار: عمق بازار زمانی پدید می‌آید که جریانی پیوسته از سفارش‌های خرید و فروش در قیمت‌های بالاتر و پایین‌تر از قیمت تعادلی وجود داشته باشد. در این شرایط، ممکن است با بروز مسائلی قیمت‌ها کمی تغییر کنند اما شرایط تعادلی دوباره ایجاد خواهد شد.
عرض بازار: به جریان دائمی دو طرفه سفارش‌های خرید و فروش سهام عرض بازار می‌گویند. به تعبیر دیگر، وجود تعداد زیادی خریدار و فروشنده در قیمت تعادلی عرض بازار را شکل می‌دهد. در این حالت با نقدشوندگی بالایی روبه‌رو هستیم.
نسبت سرمایه‌گذار اطلاعاتمدار به سرمایه‌گذار نقدینه‌مدار: افرادی که سرمایه اضافی خود را به بازار وارد می‌کنند و باعث افزایش نقدینگی میشوند سرمایه‌گذاران نقدینه‌مدار هستند و در مقابل افرادی که بر اساس اطلاعات خود دست به معامله می‌زنند سرمایه‌گذاران اطلاعاتمدار هستند.
صندوق بازارگردانی چیست و چه وظایفی دارد؟
بازارگردانی می‌توانند به شکل‌های مختلف انجام گیرد. به شکل شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری که به آنها صندوق بازارگردانی می‌گویند. در واقع صندوق‌های بازارگردانی از انواع بازارگردان‌ها هستند که به صورت صندوق فعالیت می‌کنند. این صندوق‌ها عمده سهام یک شرکت را در اختیار دارند تا در مواقعی که در مورد سهام شرکت صف خرید یا صف فروش پدید آمد، با خرید یا فروش سهم قفل معاملات را باز کنند. این صندوق‌ها نیز در روند متعادل‌سازی عرضه و تقاضا نقش به سزایی دارند.
مزایای بازارگردانی و صندوق‌های بازارگردانی چیست؟
وجود صندوق‌های بازارگردانی به سود همه مخصوصا سهامداران خرد و حقیقی است. با وجود این سهامداران حقوقی صندوق‌های بازارگردانی نیز، از شکاف قیمتی بین قیمت خرید و قیمت فروش کسب سود می‌کنند. بعضی از مزیت‌های صندوق‌های بازار گردانی عبارتند از:
- کارمزد و هزینه‌های معاملات صندوق کمتر است زیرا معافیت‌هایی برای صندوق‌های بازار گردانی وجود دارد.
- محدودیت‌های اعطای اعتباردهی و تسهیلات به صندوق کمتر است.
- ایستگاه معاملاتی متعدد برای انجام معاملات را در اختیار دارند.
- از نوسانات شدید در بازار جلوگیری کرده و بازار را به حالت تعادل نزدیک می‌کنند.
- باعث از بین رفتن صفهای قفل‌شده خرید و فروش میشوند.
- باعث افزایش نقدشوندگی سهم میشوند.
سخن آخر
در شرایطی که در بازار بورس ایران دائماً با صفهای خرید و فروش مواجه بودیم و جای خالی بازارگردان‌ها احساس می‌شد ورود صندوق‌های بازار گردانی باعث حمایت و حفظ تعادل در بازار شد. در حال حاضر در کشور ۳۸ صندوق بازار گردانی اختصاصی فعال هستند و طبق مصوبه‌ای که به تازگی ارائه شده است، از این پس هر شرکتی که در بورس فعالیت می‌کند ملزم به داشتن بازارگردان اختصاصی است. بازارگردان‌ها اجازه نمی‌دهند که عرضه و تقاضا به صورت رها شده در بازار جریان داشته باشد و به حفظ تعادل بازار کمک شایانی می‌کنند.
بازارگرداني در دو مفهوم مطرح است. در يك معني، بازارگرداني يعني مديريت بازار كه شامل برنامه‌ريزي، اجرا و كنترل امور گوناگون بازار و ابعاد مختلف بازاريابي است. در معني ديگر بازارگرداني به معني واسطه شدن در معاملات و خريد كالايي به نام خود و فروش آن است. آنچه مورد نظر ما در اين بحث است معني دوم بازارگرداني است.
در تعریف بازارگردانی باید گفت فعالیت‌های بازارگردان طبق دستورالعمل این است که با هدف تنظیم عرضه و تقاضا، تحدید دامنه نوسان قیمت و افزایش نقدشوندگی ورقه بهادار انجام می‌شود و بازارگردان نیز شخص موضوع بند ۱۵ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار بوده که با مجوز سازمان بورس، اوراق بهادار معینی را بازارگردانی می‌کند. در این میان دامنه مظنه نیز دارای اهمیت بوده که به معنای حداکثر اختلاف بین قیمت سفارش خرید و سفارش فروش هر ورق بهادار به درصد است، بازارگردان آن ورقه بهادار را در سامانه معاملات بورس وارد می‌کند. این درصد نسبت به قیمت سفارش خرید محاسبه می‌شود
به نظر می رسد در شرایط کنونی بازار که نماد ها یکپارچه قرمزند ، دانش بورسی دردی از مردم دوا نکند. دانش زمانی به در د می خورد که شما حق انتخاب داشته باشید
تا الان که بازارگردان هیچ منفعتی نداشته و همش تحمیل ضرر کرده
سلام، دوستان عزیز کاملا باهاتون موافقم، به نظر میرسه به جای واژه ی نا زیبای
«گردان» ، بهتر است واژه ی با مسمای «چرخان» به کار برده بشه. این «بازار چرخان» ها بازار را به سمتی که خودشون و اذنابشون دوست دارند می چرخونن تا دار و دسته ی باندبازیهاشون به سود برسن. علی الخصوص که امکانات بیشتری دارند و از انواع معافیتها و تسهیلات استفاده می کنند و به سرمنشا قدرت و سرمایه وصلن و اصولا طبق مقررات یا حقوقی اصلی شرکتن یا وابسته و غلام حلقه به گوش اون، چرا که شرکتها من بعد بدون بازار چرخون نه پذیره نویسی میشن، نه امکان عرضه ی اولیه دارن؛ سهامدار جزء حقیقی کیلو چند؟! کسی سهامدار جزء رو علی القاعده به حساب نمیاره! البته سهامدار جزء خود جزیی از بازار است که باید دوشیده شود و زیر پا له شده و سپس پوشیده شود. روحش شاد و مسیرش پر رهرو باد، تا حقوقی ها به نان و نوایی برسند و....
این داستان ادامه دارد.
«کلید اسرار»
امروز بپیوند بازارگردانیش فعال شد میشه خوراک نوسانگیر ها
ما هر چی می کشیم از همین بازار گردان هاست که توسط حقوقی ها رهبری میشوند و بازار رو به هر سمتی که می خواهند می برند تا سود بیشتری کسب کنند
بخش اخر حرفاتون درسته ولی میتونه این نوسانات ناشی از هیجان رو کنترل کنه و اجازه رشد به سهم ها بده