هیچوقت برای آشنایی با سواد مالی و مولفه‌های آن دیر نیست اما با هر روزی که این فرایند زودتر آغاز شود، احتمال موفقیت و رسیدن به ثبات و امنیت مالی افزایش پیدا می‌کند و افراد یک روز به اهداف خود در زندگی نزدیک‌تر می‌شوند. پس آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان اصلا زود نیست و اتفاقا با توجه به این که میزان یادگیری و توجه در بچه‌ها بیشتر از سنین بزرگسالی است، به راحتی میتوان مفاهیم مهمی مانند پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری را در ذهن آن‌ها نهادینه کرد. در این مطلب شما را کمی بیشتر با این مفهوم آشنا می‌کنیم و به لزوم آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان می‌پردازیم.
منظور از سواد مالی چیست؟
سواد مالی به طور کلی به معنای داشتن درک درست از مفاهیم مالی و استفاده از این دانش در مدیریت دارایی‌ها و برنامه‌ریزی برای مسائل مالی در زندگی روزمره است. داشتن سواد مالی کافی به شما کمک می‌کند تا برآورد دقیقی از درآمد و هزینه‌های خود داشته باشید، برای مخارج خود برنامه‌ریزی کنید، مقداری از درآمدتان را پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری کنید و در نهایت به امنیت مالی برسید.
در زندگی پیچیده امروز داشتن سواد مالی به یک ضرورت تبدیل شده است و افراد برای رسیدن به ثبات و امنیت مالی و مدیریت بهتر دارایی‌ها باید به این مفهوم مسلط شوند و سواد مالی را در زندگی روزمره خود به صورت عملی به کار بگیرند.
در این میان آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا کرده است و بسیاری از کارشناسان علوم تربیتی و علم اقتصاد معتقدند بهتر است از همان دوران کودکی، بچه‌ها را با مفاهیم مهم مالی آشنا کرد. همچنین والدین می‌توانند از همان سنین کودکی از فرزندان‌شان بخواهند که به صورت عملی نیز مدیریت مسائل مالی خود را در سطح کوچک تمرین کنند.
آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان
کودکان مدیریت مسائل مالی و مفاهیم مهم این حوزه مانند بودجه‌بندی، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و … را تا حد زیادی از همان دوران کودکی و با نگاه کردن به رفتارهای والدین خود می‌آموزند و آن چه در این دوران یاد می‌گیرند احتمالا تا همیشه همراه‌شان است و تاثیر بسیار زیادی در شکل‌گیری رفتار آن‌ها در حوزه مسائل مالی و اقتصادی در آینده دارد.
بنابراین بهتر است از همان دوران کودکی فرزندان‌مان را با مفاهیم مهم مالی آشنا کنیم؛ مفاهیمی که می‌توانند در آینده به آن‌ها کمک کنند تا موفقیت مالی بیشتری به دست آورند. البته این به معنای ترساندن کودکان از مسائل مالی آینده نیست بلکه در آموزش سواد مالی برای کودکان و نوجوانان باید کودکان را با مفاهیم مهم این حوزه مانند بدهی، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، وام، بیمه، اعتبار و … آشنا کنیم تا بتوانند این مفاهیم را در آینده و در زندگی واقعی به گونه‌ای موثر به کار بگیرند. در زیر به برخی از عواملی که اهمیت آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان را نشان‌می‌دهند، اشاره می‌کنیم.
ورود مباحث تازه به حوزه مسائل مالی و اقتصادی
این روزها مسائل مالی به راحتی گذشته نیست و تنها با رفع نیازهای روزمره نمی‌توان مباحث اقتصادی و مالی را مدیریت کرد. امروزه مسائلی مانند وام، بیمه، اعتبار و … به زندگی افراد وارد شده‌اند و برای مدیریت هر چه بهتر این مباحث، نیاز است افراد دانش مالی مناسبی داشته باشند.
این پیچیدگی مطمئنا در آینده بیشتر هم می‌شود و موضوعات تازه‌ای به این حوزه قدم می‌گذارند، بنابراین بهتر است کودکان را از همان دوران بچگی با مهارت مدیریت مسائل مالی آشنا کرد.
تاثیر در موفقیت شغلی و مالی در آینده
رهاورد آموزش مسائل مالی از دوران کودکی، رسیدن به امنیت مالی و موفقیت بیشتر در زمینه شغلی و مدیریت درآمد در آینده است. آموزش سواد مالی برای کودکان و نوجوانان به آن‌ها کمک می‌کند، در آینده مدیریت بهتری بر درآمد و مخارج خود داشته باشند، از همان بچگی یاد بگیرند مقداری از پول‌شان را پیش از هر چیزی پس‌انداز کنند و خود را از نظر مالی برای آینده آماده کنند.
آشنایی با مفهوم سرمایه‌گذاری
پس‌انداز با سرمایه‌گذاری متفاوت است و بهتر است از همان دوران کودکی بچه‌ها را با تفاوت این مفاهیم آشنا کنیم.
همه ما باید پس‌انداز کردن را یاد بگیریم و مقداری از درآمد خود را برای موارد ضروری پس‌انداز کنیم اما برای این که ارزش پول‌مان در برابر تورم حفظ شود و در بلندمدت بتوانیم سرمایه‌مان را افزایش دهیم، بهتر است سرمایه‌گذاری و روش‌های مختلف آن نیز به کودکان آموزش داده شود. برای آموزش سرمایه‌گذاری به کودکان می‌توانید مقاله «آموزش سرمایه‌گذاری به کودکان» را نیز مطالعه کنید.
سواد مالی را از چه سنی به کودکان آموزش دهیم؟
در کنار همه توصیه‌های اخلاقی، رفتاری، تحصیلی و … باید از همان سنین کودکی که بهترین زمان برای یادگیری و نهادینه کردن عادات در ذهن کودکان است، در مورد مسائل مالی با آن‌ها صحبت کنید و بدون اینکه آن‌ها را بترسانید به کودکتان نشان دهید که چگونه و بر مبنای چه اصولی باید درآمد و منابع مالی خود را در آینده مدیریت کنند.
آغاز آموزش سواد مالی از خانواده‌ها امروزه یک ضرورت است و والدین می‌توانند با مطالعه منابع مختلفی که در این زمینه به وجود آمده‌اند، ابتدا خود به درک درستی از مفاهیم مختلف مالی برسند و آن‌ها را در زندگی واقعی نیز به کار ببندند و سپس این مفاهیم را به کودکان خود منتقل کنند.
شما می‌توانید آموزش مسائل مالی را در سطحی کوچک و با کمک گرفتن از متخصصان و با استفاده از ابزارهای مرد علاقه کودکان مانند بازی، قصه و … از حدود دو یا سه سالگی آغاز کنید. برخی کارشناسان علم اقتصاد معتقدند بچه‌ها از ۳ سالگی می‌توانند مفاهیمی مانند درآمد و پس‌انداز را درک کنند و سن خوبی برای آغاز آموزش سواد مالی به آن‌ها محسوب می‌شود.
۵ تا ۸ سالگی مهمترین سنین برای آموزش این مفاهیم به کودکان به شمار می‌رود و احتمالا عادت‌های مالی که در این بازه سنی به کودکان آموزش می‌دهید، تا همیشه با آن‌ها همراه می‌شود و اثرگذاری بسیار زیادی بر تصمیم‌گیری‌های مالی آن‌ها در زندگی دارد.
راهکارهای آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان
راهکارهای مختلفی برای آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان وجود دارد و می‌توانید از ابزارهای متنوعی برای آگاهی دادن به کودکان خود در مورد مسائل پولی و مالی استفاده کنید. مهم این است که این کار را با شناخت راه‌حل‌های مختلف و در نظر گرفتن توانایی‌ها و محدودیت‌های کودکان خود انجام دهید.
در آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان، پیش از هر چیزی آن‌ها را با مفهوم پول و ارزش آن آشنا کنید. همچنین ارزش کار کردن را نیز به کودکتان بیاموزید، کودک شما باید بفهمد اگر کار نکند پولی هم در کار نخواهد بود.
بچه‌ها عاشق جایزه گرفتن هستند. پس برای تمرین مهارت‌های مالی آن‌ها را تشویق کنید و به کودکان‌تان جایزه بدهید. تمرین سواد مالی را برای کودکتان به فعالیتی جذاب تبدیل کنید تا خسته نشود.
می‌توانید از ابزارهای کمکی هم استفاده کنید. مثل قلک‌های رنگارنگ و زیبا یا وسایلی از این قبیل که آموزش مهارت‌های سواد مالی را به فعالیتی جذاب‌تر برای کودکان تبدیل می‌کنند. در این زمینه سعی کنید خوب فکر کنید و ایده داشته باشید، این ایده‌ها فرزندان شما را نیز خلاق‌تر و توانمندتر خواهند کرد.
در زیر به برخی نکات مهم درباره آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان اشاره می‌کنیم.
در مورد برخی تصمیمات مالی خود با کودکان صحبت کنید
صحبت کردن درباره مسائل مالی با کودکان می‌تواند به شما کمک کند تا برخی مفاهیم مهم در حوزه سواد مالی را به آن‌ها انتقال دهید. به ویژه اینکه می‌توانید در مواردی که تشخیص می‌دهید، امکان‌پذیر است و موجب اضطراب کودک شما نمی‌شود، در مورد بعضی تصمیمات مالی خود نیز با آن‌ها صحبت کنید.
با استفاده از قصه، بازی و … سواد مالی را به کودکان آموزش دهید
به کار بردن زبان کودکانه و ورود به دنیای آن‌ها برای آموزش مسائل مالی به کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد. اگر نتوانید با دنیای کودکانه آن‌ها همراه شوید، توفیق زیادی در آموزش سواد مالی به آن‌ها نیز به دست نمی‌آورید.
بنابراین بهترین روش برای آموزش مفاهیم تقریبا پیچیده مالی به کودکان استفاده از قصه، بازی، اسباب بازی‌های مختلف و دیگر ابزارهایی است که کودکان ارتباط بهتری با آن‌ها برقرار می‌کنند.
از منابع مختلف مانند کتاب‌ها استفاده کنید
منابع بسیاری زیادی این روزها در بازار وجود دارد که می‌توانند به والدین برای آموزش هر چه بهتر سواد مالی به کودکان کمک کنند. از جمله این منابع میتوان به کتاب‌های متعددی اشاره کرد که با این موضوع نوشته شده‌اند.
مجموعه ۱۷ جلدی داستان‌های سواد مالی از جمله این کتاب‌ها است که با طرح داستان‌هایی با عناوینی چون «از من کلاه بخرید»، «به اندازه پولم خرید می‌کنم»، «کلبه‌ام را ساده می‌سازم»،«چه روزی قلکم را بشکنم» و … به روایت ماجراهایی می‌پردازد که در آن‌ها سعی شده درباره موضوعات مختلف حوزه سواد مالی با کودکان صحبت شود.
اطلاعات خود را ازمفاهیم مالی افزایش دهید
تا زمانی که والدین اطلاعات خوبی از مسائل مالی نداشته باشند و به سمت ارتقای سواد مالی خود پیش نروند، آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان نیز به آسانی انجام نمی‌شود. والدین باید شناخت خوبی از مسائل مالی و مدیریت آن داشته باشند، برای پول‌شان ارزش قائل شوند و این دانش مالی را در زندگی روزمره خود به کار ببندند.
اگر شما در مورد مسائل مالی و مدیریت پول برای بچه‌ها ساعت‌ها سخنرانی کنید اما آن‌ها بازتاب این صحبت‌ها را در رفتار شما نبینند، برنامه آموزشی شما آن گونه که انتظار دارید اثر گذار نمی‌شود.
نکته مهم در فرآیند آموزش سواد مالی برای کودکان و نوجوانان این است که در انتقال مفاهیم مرتبط با سواد مالی به کودکان مراقب باشید، آن‌ها را از مسائل مالی آینده نترسانید.
همچنین به کودکان خود بیاموزید که در برابر تامین خواسته‌هاشان صبر پیشه کنند و به صورت آنی به دنبال تامین نیازهای مالی نباشد. بچه‌ها باید یاد بگیرند که پول نامحدود نیست و برای خرج کردن پول‌شان اولویت‌بندی داشته باشند.
آموزش مهارت هزینه کردن و مفهوم پول توجیبی به کودکان
مهارت‌های مختلفی وجود دارند که در آموزش سواد مالی به کودکان باید مدنظر قرار بگیرند، یکی از مهمترین این مهارت‌ها نحوه هزینه کردن پول است.
مهمترین ابزاری که ما برای آموزش این مهارت به کودکان در اختیار داریم، پول توجیبی است که به آن‌ها می‌دهیم و به وسیله آن می‌توانیم مهارت هزینه کردن را با کودکان خود تمرین کنیم.
شما می‌توانید به وسیله مبلغی که تحت این عنوان در اختیار بچه‌ها قرار می‌دهید، از آن‌ها بخواهید آرام آرام مدیریت برخی هزینه‌هاشان را برعهده بگیرند و میان نیازها و خواسته‌هایشان و پولی که در اختیار دارند، تعادل برقرار کنند.
احتمالا این را زیاد به خودتان گفته باشید که من که چیزی نخریدم پس چرا پولم تمام شد؟ از کودکتان بخواهید حساب دخل و خرج خود را با استفاده از پول توجیبی که به او می‌دهید، داشته باشد و بداند دقیقا با این مبلغ چه کرده و آن را چگونه تقسیم‌بندی کرده است.
پس‌انداز و سرمایه‌گذاری نیز دو مفهوم بسیار مهمی هستند که با استفاده از پول توجیبی میتوان به بچه‌ها آموزش داد. آن‌ها اگر عادت کنند از کودکی مبلغی از پول توجیبی‌شان را پس‌انداز کنند، در آینده نیز این کار را به احتمال بسیار زیاد انجام خواهند داد که گام مهمی برای رسیدن به امنیت و آسودگی مالی محسوب می‌شود.
شما حتی می‌توانید در سنین بالاتر، مدیریت تامین برخی کالاهای ضروری مانند پوشاک یا اسباب بازی‌ها را نیز بر عهده خود کودکان بگذارید و از آن‌ها بخواهید اولویت‌های خود را برای خرید آن‌ها مشخص کنند.
بچه ها باید با این مسئله مهم مواجه شوند که اگر بی‌رویه و بدون در نظر گرفتن عوامل مختلف پول‌شان را خرج کنند، زمانی می‌رسد که دیگر پولی برای خرج کردن وجود نخواهد داشت. آن‌ها این واقعیت مهم را به خوبی می‌توانند با استفاده از مفهوم پول توجیبی درک کنند.
چقدر به بچه ها پول توجیبی بدهیم؟
یکی از سوالات مهم در بحث پول توجیبی دادن به بچه‌ها میزان پول توجیبی است که به آن‌ها می‌دهید. این مقدار را به نحوی تعیین کنید که نه از میزان مخارج آن‌ها به اضافه پس‌اندازی که قرار است با تمرین کردن آن را یاد بگیرند، کمتر باشد و نه اینقدر زیاد که با مفهوم بودجه‌بندی و اولویت‌بندی پول‌شان روبه‌رو نشوند.
آموزش مهارت صرفه‌جویی و پس انداز کردن به کودکان
صرفه‌جویی و پس‌انداز دو مفهوم مهم دیگری هستند که در آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان باید مورد توجه قرار گیرند.
صرفه‌جویی در خرج کردن پول، اصلا کار آسانی نیست! خودتان احتمالا بارها این تجربه را داشته‌اید. با آموزش این مفهوم از دوران کودکی، این مهارت را در کودکتان نهادینه کرده و به کار بسیار راحت‌تری تبدیل می‌کنید.
یکی از مهمترین ابزارهایی که برای آموزش مهارت صرفه‌جویی و پس‌انداز کردن به کودکان در اختیار دارید، پول توجیبی است که در بالا با نحوه استفاده از آن برای آموزش مفاهیم سواد مالی به کودکان بیشتر آشنا شدیم.
اولویت‌بندی نیازها و خواسته‌ها دیگر مسئله مهمی است که باید به کودکتان آموزش دهید. آن‌ها باید یاد بگیرند برخی نیازها نسبت به سایر خواسته‌هایشان اولویت بیشتری دارند و باید ابتدا سعی در رفع این نیازها داشته باشند.
برای آموزش مهارت صرفه‌جویی به کودکان، به آن‌ها بیاموزید قیمت کالاهای مختلف را با یکدیگر مقایسه کنند و در نهایت کالایی را انتخاب کنند که با صرف هزینه کمتر نیازهای بیشتری از آن‌ها را رفع می‌کند. سپس نوبت به پس‌انداز پولی می‌رسد که با صرفه‌جویی ذخیره کرده‌اند.
آموزش مهارت بخشش به کودکان
بخشش از دیگر مهارت‌هایی است که در زیر عنوان سواد مالی باید کودکان خود را با آن آشنا کنید. در درجه اول بخشندگی مهارتی است که کودکان با نگاه کردن به شما با آن آشنا می‌شوند، پس برای آموزش این مفهوم به فرزندتان ابتدا باید بدون انتظار جبران، به دیگران کمک کنید. مثلا می‌توانید به سازمان‌های خیریه کمک کرده و به کودکتان درباره این کمک کردن و علت آن توضیح دهید یا می‌توانید از کودکتان بخواهید از بین اسباب‌بازی یا کتاب‌هایشان برخی را برای کمک به کودکانی که امکان داشتن این وسایل را ندارند، اهدا کنند.
مدرسه هم مکان مناسبی برای آموزش مهارت بخشش به کودکان محسوب می‌شود، جایی که کودک شما ارتباط بیشتری با همسالانش دارد و می‌توانید مهارت تقسیم برخی اموال به دیگران و کمک به رفع نیاز آن‌ها را به کودکتان بیاموزید.
آموزش سواد مالی از طریق بازی‌های فکری به کودکان
همانگونه که پیش از این هم گفتیم، برای آموزش مفاهیم تقریبا پیچیده سواد مالی به کودکان بهترین راه استفاده از زبان خود آن‌ها است و از آن‌جایی که کودکان عاشق بازی کردن هستند، بازی‌های فکری از بهترین ابزارها برای آموزش سواد مالی به کودکان به شمار می‌روند.
بازی‌هایی که کودکان را با ارزش پول، نحوه شمارش آن و بسیاری مهارت‌های مالی دیگر آشنا می‌کنند و این کار را به گونه‌ای انجام می‌دهند که کودک شما خسته نمی‌شود. بنابراین بازی‌های مختلف از جمله بازی‌های فکری از جمله مهمترین ابزارهایی هستند که می‌توانید از آن‌ها برای آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان استفاده کنید.
معرفی چند کتاب در حوزه آموزش سواد مالی به کودکان
کتاب‌های زیادی در حوزه سواد مالی نوشته شده‌اند که البته بیشتر آن‌ها به زبانی رسمی و با استفاده از مفاهیم علمی به توضیح این مفهوم بسیار مهم در حوزه علم اقتصاد می‌پردازند. مطمئنا با استفاده از این کتاب‌ها نمی‌توان کودکان را به سواد مالی علاقه‌مند کرد.
در سال‌های اخیر و با اهمیت یافتن بیشتر این موضوع، کتاب‌های متعددی برای کودکان در این زمینه نوشته شده‌اند که سعی می‌کنند به زبانی کودکانه و با استفاده از قصه و حکایات مختلف کودکان و نوجوانان را با مباحث و مولفه‌های مهم سواد مالی آشنا کنند. در ادامه بعضی از معروف‌ترین این کتاب‌ها را به شما معرفی می‌کنیم.
مجموعه ۱۷ جلدی «داستان‌های سواد مالی» یکی از این کتاب‌ها است که در آن سعی شده است به شیوه داستانی و با بیان حکایات جذاب، کودکان را با مدیریت بهتر پول آشنا کنند. در این کتاب درباره مسائلی چون نیاز و خواسته، کارآفرینی، همکاری، چگونگی تولید کالا، پول توجیبی و نحوه پس‌انداز کردن، اشتغال و بسیاری مباحث دیگر با کودکان صحبت می‌شود.
مجموعه ۲۷ جلدی «داستان‌های هوش مالی» برای کودکان مقطع دوم دبستان از دیگر کتاب‌هایی است که می‌تواند به آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان کمک کند. در این مجموعه نیز کودکان با مفاهیمی چون پس‌انداز، بدهی، اعتبار، سرمایه‌گذاری، بیمه و … بیشتر آشنا می‌شوند.
در این کتاب‌ها از داستان‌های مختلف برای آموزش سواد مالی به کودکان استفاده شده است و سعی شده مفاهیم تخصصی این حوزه به صورت غیر مستقیم و به شیوه‌ای جذاب‌تر به کودکان آموزش داده شود.
«پری نشان پرواز» کتاب دیگری در حوزه سواد مالی است که برای سنین بالاتر پیشنهاد می‌شود و با مطالعه آن میتوان به صورت کلی سواد مالی را درک کرد و فهمید. این کتاب را هم میتوان به والدین برای آشنایی بیشتر با سواد مالی و مفاهیم آن توصیه کرد.
سخن آخر
سواد مالی به معنای داشتن درک درست از مفاهیم مختلف مالی و به کار بستن این دانش در زندگی روزمره است. سواد مالی در دنیای امروز یک ضرورت محسوب می‌شود و رسیدن به امنیت مالی مهمترین دستاورد آن است. این مسئله لزوم آموزش سواد مالی برای کودکان و نوجوانان را به ما یادآور می‌شود. آشنا کردن بچه‌ها با مدیریت مسائل مالی از سنین پایین‌تر کار ساده‌تری است و به آن‌ها کمک می‌کند تا با مفاهیمی چون بودجه‌بندی، وام، بدهی، سرمایه‌گذاری و پس‌انداز از همان دوران کودکی آشنا شوند و مدیریت مسائل مالی خود را در سطحی کوچک‌تر از جامعه تمرین کنند.
عالی بود
باتوجه به اهمیت سوادمالی میتوان باآموزش صحیح برای بچه هاآینده بهتری رقم زد.بسیارموافقم.
با سلام. درود بر شما. من خیلی وقت است بیشتر مطالعه خود را به سواد مالی اختصاص داده ام. واقعا هیچوقت برای آشنایی با سواد مالی و مولفه‌های آن دیر نیست.
خیلی عالی بود
بسیار عالی