کارمزدها و نرخ خدمات در بازار سرمایه ایران

(بروزرسانی: فروردین ۹۸) معاملات بورس اوراق بهادار و بازار سرمایه مانند هر مکانیزم پولی و مالی دیگر در ازای ارائه خدمات وجهی را به عنوان کارمزد دریافت می‌کند. شاید در ذهن همه ما این سوال پیش آید که در هنگام خرید و فروش اوراق بهادار در بازار سرمایه دقیقا چه مقدار کارمزد و یا مالیات بابت معاملات خود پرداخت می‌کنیم؟

• نحوه محاسبه این ارقام به چه صورت است؟
• این کارمزد به یک شرکت تعلق می‌گیرد یا بخش‌های مختلف این بازار نیز در آن سهیم هستند؟
• سهم هر یک از ارکان متولی این بازار از کارمزد پرداخت شده چه مقدار خواهد بود؟

برای پاسخ به این سوال سعی کردیم  با شرح چندین مثال و رسم جداول مربوطه، نمونه هایی کامل از خرید و فروش سهام و اوراق مشارکت در بورس اوراق بهادار تهران و نحوه محاسبه انواع کارمزدهای آن را توضیح دهیم تا جزئیات کامل نحوه محاسبات کارمزد روشن شود.

در این مطلب با هم پنج مثال از معاملات متداول بازار سرمایه و نحوه محاسبات کارمزد آنها را مرور خواهیم کرد:

1. معاملات سهام و حق تقدم سهام در بورس اوراق بهادار تهران
2. معاملات اوراق مشارکت در بورس اوراق بهادار تهران
3. معاملات سهام و حق تقدم سهام در فرابورس ایران
4. معاملات اوراق بهادار در بازار پایه
5. معاملات اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن ( تسه )

پیش از آنکه به بررسی کارمزد در ۵ عنوان مذکور بپردازیم، لازم است توضیح دهیم که معاملات بازارسرمایه بسیار متنوع‌تر از موارد ذکر شده است و ما ۵ معامله که جزو رایج‌ترین نوع معاملات است برای شما مثال خواهیم زد. کارمزد صندوق‌های قابل معامله در بورس، کارمزد معاملات مختلف بازار بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی به تفکیک نوع معامله و بازار مورد نظر به‌صورت کامل در سایت سازمان بورس و اوراق بهادار برای استفاده عموم قرارداده شده است.

اکنون به بررسی نحوه محاسبه کارمزد برای متداولترین معاملات بازار بورس اوراق بهادار می‌پردازیم.

1. معاملات سهام و حق تقدم سهام در بورس اوراق بهادار تهران

جدول کارمزدهای مربوط به خرید و فروش سهام و حق تقدم در بورس اوراق بهادار تهران به صورت زیر است:

مثال اول را با خرید یک سهم و سپس فروش آن در بورس اوراق بهادار تهران شروع می‌کنیم:

فرض کنید آقای حسینی روز شنبه  ۱,۰۰۰ سهم شرکت ایران خودرو را با قیمت ۱,۶۰۰ ریال خریداری کرده‌است. کل مبلغ کسر شده از حساب ایشان برای این معامله ۱,۶۰۷,۴۲۴ ریال بوده‌است. همانطور که مشاهده می‌کنید خرید ۱۰۰۰سهم با قیمت ۱۶۰۰ریال کارمزدی ۷,۴۲۴ریالی را برای خریدار در پی داشته است. آقای حسینی روز سه شنبه تصمیم می‌گیرد ۱,۰۰۰ سهم ایران خودروی خود را به قیمت ۱,۷۰۰ ریال بفروشد. مبلغ حاصل از  فروش ۱,۰۰۰ سهم ایران خودرو که ۱,۶۸۳,۴۲۵ریال است به حساب معاملاتی ایشان منظور می‌شود. در زمان فروش هم مبلغ ۱۶,۵۷۵ ریال به عنوان کارمزد از ایشان کم شده است. از آنجا که اعداد ذکر شده با احتساب مبلغ کارمزد محاسبه شده است، جمع سود خالص آقای حسینی از این خرید و فروش ۷۶,۰۰۱ ریال است.

سود = (کارمزد خرید+(قیمت هر واحد خرید*تعداد))-( کارمزد فروش-(قیمت هر واحد فروش*تعداد))

 ۷۶,۰۰۱=۱,۶۰۷,۴۲۴ – ۱,۶۸۳,۴۲۵

حال برای محاسبه کارمزدها و نحوه بدست آوردن کافی است به روش زیر عمل کنیم:

محاسبه کارمزد خرید: با توجه به مجموع ستون خرید در جدول شماره ۱، کارمزد خرید سهام و حق تقدم آن در بورس اوراق بهادار برابر است با ۰٫۰۰۴۶۴ مبلغ کل خرید مشتری. یعنی:

این به این معناست که شما برای خرید ۱۰۰۰ سهم شرکت ایران خودرو به قیمت ۱۶۰۰ ریال نیاز به ۱,۶۰۷,۴۲۴ ریال وجه نقد دارید.

حال اگر بخواهید بدانید از ۷,۴۲۴ ریال کارمزدی که بابت خرید سهام ایران خودرو پرداخت می‌کنید، سهم هر متولی چقدر خواهد بود کافیست محاسبات زیر را مشاهده کنید.

محاسبه کارمزد فروش: با توجه به مجموع ستون فروش در جدول شماره ۱، کارمزد فروش سهام و حق تقدم آن در بورس اوراق بهادار برابر است با ۰٫۰۰۹۷۵ مبلغ کل فروش مشتری. یعنی: 

این به این معناست که شما با فروش ۱,۰۰۰ سهم شرکت ایران خودرو به قیمت ۱,۷۰۰ ریال، ۱,۶۸۳,۴۲۵ ریال وجه نقد به حساب معاملاتی شما واریز می‌شود.

حال اگر بخواهید بدانید از ۱۶,۵۷۵ ریال کارمزدی که بابت فروش سهام ایران خودرو پرداخت می‌کنید، سهم هر متولی چقدر است، طبق جدول شماه ۱ خواهیم داشت:

شایان ذکر است سرمایه‌گذاران محترمی که از سامانه معاملات برخط آسا استفاده می‌کنند، این امکان را دارند تا با انتخاب گزینه محاسبه کارمزد در زمان سفارش خرید یا فروش مربوط به سهام یا حق تقدم آن در بازار بورس و فرابورس، از مبلغ کارمزد خود مطلع شوند.

 

2. معاملات و پذیره‌نویسی اوراق بدهی و گواهی سپرده‌گذاری در بورس اوراق بهادار تهران

جدول کارمزدهای مربوط به خرید و فروش اوراق بدهی و گواهی سپرده‌گذاری در بورس اوراق بهادار تهران به صورت زیر است:

مثال دوم مربوط به آقای حیدری است که ۵۰ عدد اوراق مشارکت شهرداری شیراز را به قیمت هر برگه ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال (یک میلیون ریال) خرید کرده است. دو هفته بعد آقای حیدری ۵۰ ورقه خریداری شده خود را به قیمت ۱,۰۰۶,۰۰۰ ریال می‌فروشد.

محاسبه کارمزد خرید: با توجه به جمع کل ستون خرید در جدول شماره ۲، کارمزد خرید اوراق مشارکت  در بورس اوراق بهادار برابر است با ۰٫۰۰۰۷۲۶ مبلغ کل خرید مشتری. بنابراین:

 

این به این معناست که شما برای خرید ۵۰ عدد اوراق مشارکت شهرداری شیراز به قیمت هر برگه ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال نیاز به ۵۰,۰۳۶,۲۵۰ ریال وجه نقد دارید. (همانند مثال قبل می‌توان دریافت که از ۳۶,۲۵۰ ریال کارمزد پرداختی، ۳۰,۰۰۰ریال (۰٫۰۰۰۶×۵۰×۱,۰۰۰,۰۰۰) مربوط به کارمزد کارگزار و ۵,۰۰۰ ریال (۰٫۰۰۰۱×۵۰×۱,۰۰۰,۰۰۰) مربوط به کارمزد بورس است)

محاسبه کارمزد فروش با توجه به مجموع ستون فروش در جدول شماره ۲، کارمزد فزوش اوراق مشارکت در بورس اوراق بهادار برابر است با ۰٫۰۰۰۷۲۵ مبلغ کل فروش مشتری. بنابراین کارمزد فروش اوراق خریداری شده به روش زیر محاسبه می‌شود:

ریال ۳۶,۴۶۷=۰٫۰۰۰۷۲۵×۵۰×۱,۰۰۶,۰۰۰

3. معاملات سهام و حق تقدم سهام در فرابورس ایران

جدول کارمزدهای مربوط به خرید و فروش سهام و حق تقدم سهام در فرابورس ایران به صورت زیر است:

 

مثال سوم مربوط به خرید ۱۰,۰۰۰ برگه سهم حق تقدم سهام وگردش به قیمت ۶۰۰ ریال توسط آقای کاظمی است. ایشان برای خرید این ۱۰,۰۰۰ سهم باید ۶,۰۲۷,۲۴۰ ریال وجه نقد موجودی داشته باشد. برای محاسبه کارمزد و نحوه بدست آوردن این عدد کافیست طبق اعداد و ارقام جدول فوق محاسبات زیر را انجام دهیم.

محاسبه کارمزد خرید: در جدول شماره ۳ بیان کردیم که مجموع ستون کارمزد خرید ۰,۰۰۴۵۴ قیمت خرید سهام یا حق تقدم آن در بازار فرابورس ایران است.

 حال برای آنکه  بدانیم از ۲۷,۲۴۰ ریال کارمزدی که بابت خرید ۱۰,۰۰۰ برگه سهم حق تقدم سهام وگردش به قیمت ۶۰۰ ریال پرداخت می‌شود، سهم هر متولی چقدر می‌توانیم به جدول محاسبات زیر مراجعه کنیم.

 

محاسبه کارمزد فروش برای  همین تعداد حق تقدم با قیمت ۷۰۰ ریال نیز در جدول زیر آمده است:

4. معاملات اوراق بهادار در بازار پایه فرابورس ایران

جدول کارمزدهای مربوط به خرید و فروش اوراق بهادار در بازار پایه به صورت زیر است:

در مثال چهارم آقای یوسفی  با  فروش ۱۰,۰۰۰ سهم  نماد وقوام به قیمت واحد ۹۰۰ ریال، مبلغ ۸,۹۵۹,۱۴۰ ریال را در حساب معاملاتی خود خواهد  داشت. همچون مثال‌های قبل با مراجعه به جدول مربوط به کارمزد فروش سهام در بازار پایه فرابورس، به راحتی می‌توانیم محاسبات زیر را انجام دهید:

حال اگر بخواهید بدانید از ۸۷,۷۵۰ ریال کارمزدی که بابت فروش ۱۰,۰۰۰ برگه سهم وقوام به قیمت ۹۰۰ ریال پرداخت می‌شود، سهم هر متولی چقدر خواهد بود کافیست محاسبات زیر را مشاهده کنید.

5. معاملات اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن (تسه)

در مطلبی جداگانه در مورد اوراق تسهیلات مسکن و مقدار کارمزد آن توضیحاتی بیان شد. اما جدول ریز کارمزدهای مربوط به خرید و فروش اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن (تسه) به صورت زیر است: