سود روزشمار چیست و چگونه محاسبه میشود؟
- ۱۶ اسفند ۱۴۰۱
- ۴۰ نظر
- ۲۹۲۱ مشاهده
یکی از اصلی‌ترین جنبه‌های انگیزشی نگهداری سرمایه در سپرده‌های بانک، کسب سود از آن است. سپرده‌گذاری در بانک که در دسته سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک قرار می‌گیرد از رویکردهای مختلفی برای پرداخت سود به کاربران استفاده می‌کند. پیش از این سود حساب‌های بانکی به دو روش سود روزشمار و سود ماه‌شمار محاسبه می‌شد و تا اواخر سال ۱۳۹۷ استفاده از هر دو این روش‌ها برای تمامی بانک‌ها مجاز بود اما طبق تحقیقات و بررسی‌ها، پرداخت سود روزشمار تاثیر مثبتی بر بازار نداشت و منجر به رشد تورم می‌شد. به همین علت در دی ماه سال ۱۳۹۷، پرداخت سود روزشمار ممنوع و تمامی سودهای بانکی به صورت بلندمدت و ماه‌شمار محاسبه و پرداخت شد. اگر چه هم‌اکنون پرداخت سود به صورت روزشمار در تعدادی از بانکهای خصوصی و تحت شرایط خاصی صورت می‌گیرد اما در حالت کلی این سیستم مورد تایید بانک مرکزی ایران نیست. در ادامه به بررسی چگونگی محاسبه سود روزشمار، ماه‌شمار و جزئیات آن‌ها می‌پردازیم.
سود روزشمار چیست و چگونه محاسبه میشود؟
هما‌طور که بالاتر هم اشاره کردیم، پرداخت سودهای بانکی به دو روش روزشمار و ماه‌شمار انجام میشود. سودهای روزشمار، حداقل مانده حساب یک روز را مبنایی برای محاسبه سود در پایان ماه در نظر می‌گیرند. فرمول سود بانکی روزشمار را بانک مرکزی تعیین می‌کند و بانکهای مختلف امکان شخصی‌سازی آن را ندارند. ساختار کلی این فرمول به شرح زیر است:
۳۶۵۰۰ / (نرخ * تعداد روز * مبلغ سپرده‌گذاری) = سود سپرده‌گذاری کوتاه‌مدت روزشمار
تمامی بانکهای کشور اعم از خصوصی و دولتی موظف به پیروی از این قانون و انجام محاسبات طبق فرمول مذکور هستند و تنها پارامتر «نرخ»، توسط بانک مربوطه تعیین میشود، همچنین این پارامتر در یک بانک می‌تواند برای حساب‌های مختلف، متفاوت باشد.
به عنوان مثال، محاسبه سود برای مبلغ سپرده‌گذاری ۵۰۰.۰۰۰ تومان در ۲۰ روز و با نرخ ۱۵درصد به روش زیر انجام میشود:
تومان ۴۱۰۹ = ۳۶۵۰۰ / (۱۵ * ۲۰ * ۵۰۰.۰۰۰) = سود روزشمار
همچنین دقت کنید نحوه محاسبه سود بانکی روز شماردر یک روز با حداقل مبلغ سپرده‌گذاری همان روز محاسبه میشود. در نظر بگیرید مبلغ سپرده‌گذاری شما در ابتدای روز ۱.۰۰۰.۰۰۰ تومان است و در اواسط روز ۷۰۰.۰۰۰ تومان آن را برداشت می‌کنید، سود آن روز با مبلغ باقیمانده یعنی ۳۰۰.۰۰۰ تومان محاسبه میشود، همچنین برعکس این حالت نیز صدق می‌کند.
چرا پرداخت سود روزشمار ممنوع است؟
معمولا پرداخت سود سپرده‌های بانکی در بازه‌های زمانی مختلف روز، ماه و سال‌شمار انجام می‌شده است. این مسئله باعث شد در نظر مردم بانک مزیتی علاوه بر تامین امنیت مالی کسب کند. با این وجود تاثیر این پرداخت‌ها در اقتصاد و تغییرات سیاست‌های کلان کشور منجر به اتخاذ تصمیمات جدیدی در این زمینه شد. روند تغییرات ایجاد شده را در ادامه بررسی می‌کنیم. گام برداشتن به سمت خصوصی‌سازی، ابعاد مختلف کشور را تحت تاثیر قرار داد و در این بین صنعت بانکی هم از این تغییرات بی‌بهره نماند. دولت در راستای برنامه‌های خصوصی‌سازی، طرح‌های بسیاری را تایید و اجرا کرد و کم‌کم پروژه‌های مختلفی در این مسیر آغاز به کار کردند که یکی از آن‌ها تاسیس بانکهای خصوصی بود. این بانک‌ها در اوایل دهه ۸۰ معرفی شدند و فعالیت خود را آغاز کردند. از آن جایی که مردم تا آن زمان، بانک‌ها را به عنوان نهادی دولتی می‌شناختند، اعتماد به بانکهای نوپای خصوصی برای آن‌ها دشوار بود، لذا این بانک‌ها شروع به ارائه طرح‌های جدید با سود و شرایط خوب با هدف جذب منابع پرداختند که از جمله این طرح‌ها، ارائه سودهای روزشمار بود که مورد استقبال گسترده‌ای قرار گرفت. کم‌کم سرمایه‌گذاران، مبالغ سپرده‌گذاری خود را از بانکهای دولتی خارج کردند و به سرمایه‌گذاری در بانکهای خصوصی پرداختند، در نتیجه این امر بانکهای دولتی نیز برای جلوگیری از روند مذکور، مجبور به ارائه طرح‌هایی با سود روزشمار شدند. گسترده شدن ارائه سود روزشمار برای سپرده‌گذاران، موجب سوء استفاده تعدادی از افراد و برهم خوردن تعادل بازار، نوسان بالای قیمت ارز و سکه و همچنین هزینه هنگفت برای بانک‌ها شد.
آسیب‌های پرداخت سود روزشمار
افراد مختلف برای بهره‌مندی از این فرصت کسب سود ابتدا با سرمایه‌های هنگفت، مبلغ زیادی از سرمایه خود را از حساب خارج می‌کردند و به معاملات لحظه‌ای سکه، طلا، ارز و… می‌پرداختند و پس از کسب سود، تا آخر روز مبلغ اصلی به علاوه سود کسب شده را در به حساب بانکی‌خود واریز می‌کردند و مجددا از سود روزشمار بانک نیز بهره می‌بردند. در این حالت بانک بدون استفاده از منابع جذب شده، مجبور به پرداخت سود آن روز بود، چرا که طبق قانون سپرده‌گذاری روزشمار، سود هر روز با آخرین موجودی حساب در همان روز محاسبه می‌شد. این روند کم‌کم گسترش یافت و تعدادی زیادی از افراد حتی با سرمایه ناچیز از همین روش استفاده می‌کردند و تراکنش‌های بانکی در زمان کوتاهی افزایش چشمگیری یافت، بنابراین سود پرداختی بدون در اختیار داشتن منابع از یک طرف، بر عهده گرفتن هزینه تراکنش‌ها از طرف دیگر، بانک‌ها را تحت فشار قرار داد. در این بین خروج بخش زیادی سرمایه از بانک‌ها، باعث بالا رفتن حجم نقدینگی، افزایش غیر منطقی تعداد معاملات در بازارهایی چون ارز و سکه برای چند ساعت مشخص در روز و نوسان شدید در این بازارها و در نهایت برهم خوردن تعادل بازار می‌شد. تمامی این دلایل دست به دست هم داد و دولت ارائه سود روزشمار را در دی ماه ۱۳۹۷ پس از گذشت ۱۰ سال ممنوع کرد. اگرچه به موجب همین ممنوعیت، بسیاری از سپرده‌گذاران از سودهای بانکی صرف نظر کردند و به سرمایه‌گذاری در بازارهای دیگر پرداختند. با این وجود در نهایت این تصمیم دولت توانست تا حد زیادی از سفته‌بازی و ایجاد قیمت‌های کاذب توسط دلالان در بازار جلوگیری کند. دقت داشته باشید که سپرده‌گذاری در بانک تنها یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری کم‌ریسک است. برای آشنایی با روش‌های بیشتر و کسب اطلاعات جزئی‌تر، مطالعه مقاله «سرمایه گذاری کم ریسک با سود مطمئن» را توصیه می‌کنیم.
سود ماه‌شمار چیست؟
طبق قوانین جدید وضع شده در سال ۱۳۹۷، پرداخت سود برای تمامی بانکهای دولتی و خصوصی از حالت روزشمار به ماه‌شمار تغییر کرد. در قانون سود ماه‌شمار پرداخت سود به سپرده‌های کمتر از یک ماه ممنوع است و فرمول آن به شکل همان سود روزشمار با یک تغییر جزئی است. در محاسبه سود روزشمار، سه پارامتر مبلغ سپرده‌گذاری، تعداد روز و نرخ سود در یکدیگر ضرب می‌شدند، که تعداد روز می‌توانست کمتر از یک ماه باشد و مبلغ سپرده‌گذاری برای هر روز، حداقل همان روز در نظر گرفته می‌شد. اما در محاسبه سود ماه‌شمار، تعداد روز بر حسب ماه جاری محاسبه میشود، که برای نیمه اول سال ۳۱ روز و برای نیمه دوم سال ۳۰ روز و ۲۹ روز است و زمان کمتر از این مدت مشمول سود نخواهد شد. همچنین به جای در نظر گرفتن حداقل مبلغ موجودی برای هر روز، میانگین حداقل مانده حساب در روزهای یک ماه، مورد محاسبه قرار می‌گیرد.
فرمول محاسبه سود ماه‌شمار به شکل زیر است:
۳۶۵۰۰ / (نرخ * تعداد روزهای ماه * کمترین مانده حساب طی ماه) = سود سپرده‌گذاری ماه‌شمار
بنابراین طبق این فرمول، تنها زمانی سود به سپرده‌گذار پرداخت میشود که حداقل یک ماه کامل سرمایه شخص در اختیار بانک قرار بگیرد.
مزایا و معایب سود روزشمار
ارائه سود روز شمار در بورس برای سرمایه‌گذاران، بانک‌ها و همچنین بازار دارای مزایا و معایبی است:
مزایا پرداخت روزشمار سود:
- ارائه سود روزشمار باعث جذب سرمایه به سمت بانک میشود و منابع بانکی را افزایش می‌دهد.
- این روش برای بانک‌هایی که با کمبود بودجه مواجه هستند، یک روش جذب سرمایه و مزیت به حساب می‌آید.
- این روش مناسب افرادی است که امکان سپرده‌گذاری طولانی مدت را ندارند.
- این روش مناسب افرادی است که ریسک‌پذیری بالایی ندارند و امنیت سرمایه برنامه آن‌ها اولویت بالایی دارد.
معایب پرداخت روزشمار سود:
- بانک‌ها در این روش در هر شرایطی –حتی در زمانی که امکان تامین منابع برای آن‌ها وجود ندارد- ملزم به پرداخت این سود هستند.
- افزایش تعداد تراکنش‌ها در اثر واریز و برداشت‌های مداوم در یک روز کاری، هزینه هنگفتی را برای بانک در پی دارد.
- بانک‌ها گاهی برای جذب سرمایه‌گذاران، نرخ سود بالایی را تعیین می‌کنند که توان پرداخت آن را برای مدت طولانی ندارند.
- معمولا وجه غالب سپرده‌گذاری‌ها در طول روز در اختیار بانک نیست، به همین دلیل امکان برنامه‌ریزی طولانی مدت و ارائه طرح‌های جدید طبق سرمایه موجود، برای بانک وجود ندارد.
- با افزایش نقدینگی و تعداد معاملات در بازارهای مختلف، نوسانات شدیدی در سپرده‌های بانکی و در بازار به وجود می‌آید که تعادل سیستم بانکی و بازار را بر هم می‌زند.
- کسب درآمد از راه سفته‌بازی، ایجاد قیمت‌های کاذب و اختلال در بازار افزایش می‌یابد.
- پرداخت سود روزشمار به راحتی می‌تواند نرخ تورم در کشور را افزایش دهد.
صندوق درآمد ثابت، بهترین جایگزین پرداخت سودهای روزشمار
با این که معایب پرداخت سود روزشمار بانکی بر اقتصاد کشورها اثرات منفی می‌گذارد، اما معمولا سرمایه‌گذاران از دریافت سود به دارایی پایان روز خود استقبال می‌کنند. راهکاری که برای بهره‌مندی بیشتر از مزایای این روش و در عین حال کمترین آسیب به توازن بازار اندیشیده شده است، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت است. تفاوت رویکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بانک‌ها در این مسئله آن است که صندوق‌ها میزان سود را به ارزش واحدهای سرمایه‌گذاری‌شده اضافه می‌کنند. علاوه بر این سود پرداخت‌شده در صندوق‌های درآمد ثابت معمولا بیشتر از سود سپرده‌های بانکی است. از پربازده‌ترین صندوق‌های درآمد ثابت بازار سرمایه می‌توانیم به صندوق همای آگاه اشاره کنیم. سرمایه‌گذاری در این صندوق مناسب افرادی است که امنیت سرمایه برایشان اولویت بالایی دارد. همای در مدت زمان کوتاه فعالیت خود با استقبال سرمایه‌گذاران مواجه شد و تاکنون دو بار سقف واحدهایش را افزایش داده است. این صندوق ریسک سرمایه‌گذاری را حذف کرده است و ماهانه سودی مطمئن و بیش از سپرده‌گذاری در بانک به سرمایه‌گذاران خود پرداخت می‌کند. لازم به ذکر است که حداقل ۹۰ درصد از دارایی صندوق همای به خرید اوراق بهادار درآمد ثابت اختصاص یافته است.
سخن آخر
محاسبه سود روزشمار توسط سیستم بانکی، اگر چه می‌تواند برای اقشار پایین‌تر جامعه و افرادی که امکان ذخیره سرمایه برای مدت طولانی را ندارند، مفید باشد اما سواستفاده افراد سودجو از این سیستم و تورمی که در نتیجه آن ایجاد میشود، اولین ضربه را به همان قشر کم درآمد خواهد زد. این مورد حتی برای سرمایه‌گذاران هنگفت نیز تاثیرات منفی بیشتری نسبت به تاثیرات مثبت دارد. با این که سود روزشمار برای سرمایه‌های بیشتر، رقم قابل توجهی است اما نوسانات ایجاد شده در پی آن می‌تواند منجر به آسیب بیشتری به سرمایه این افراد شود. بنابراین ضرری که در پی ایجاد قیمت‌های کاذب در بازار به سرمایه افراد وارد میشود، بیشتر از سود روزشماری است که دریافت می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با سیستم‌های بانکی، مطالعه مقاله «انواع بانکداری در جهان و ایران» را توصیه می‌کنیم.
با سلام
افراد سودجو هرگز اجازه منتفع شدن افراد ضعیف جامعه را نمیدهند.
سود روز شمار یعنی حداقل مانده موجودی در روز که در طول یک ماه پرداخت میشود نامیده میشود
ممنونم از مطالب خوبتون
عالی بود ممنون
عالی بود