آربیتراژ زعفران در بازار آتی کالا چگونه است؟

در مطالب پیشین با “قراردادهای آتی زعفران در بورس کالای ایران”  آشنا شدیم و دانستیم که “چگونه در بازار آتی زعفران معامله کنیم و به سود برسیم؟“. اما یکی از مفاهیم مهم بازار آتی کالا آربیتراژ است. لذا در مقاله پیش رو قصد داریم با موضوعات مرتبط با آربیتراژ آشنا شویم. از جمله این که:

آربیتراژ چیست؟

تعریف آربیتراژ (Arbitrage) در ادبیات مالی، به معنای کسب سود بدون ریسک، از تفاوت قیمت بین دو یا چند بازار است. آربیتراژ به زبان ساده این است که هرگاه قیمت کالایی در دو بازار ( دو مکان مختلف و یا دو سررسید زمانی مختلف) متفاوت باشد، انگیزه خرید از بازار ارزان و فروش در بازار گران‌تر برای معامله گران ایجاد می‌شود. در این شرایط معامله گران اقدام به محاسبه سود حاصل از آربیتراژ نموده و در صورت به‌صرفه بودن، اقدام به آربیتراژ می‌نمایند.

نکته ۱: دقت کنید که هزینه فرصت مبلغ سرمایه‌گذاری شده برای انجام آربیتراژ می‌بایست از سود آربیتراژ کسر شود تا سود خالص آربیتراژ به دست آید.

آربیتراژ زعفران چگونه است؟

برای اینکه یاد بگیرید چطور در بازار زعفران آربیتراژ کنید، باید در نظر داشته باشید که برای آربیتراژ کردن در بازار زعفران معامله‌گر می‌بایست در یک بازار موقعیت خرید و در بازار دیگر موقعیت فروش بگیرد؛ به‌طوری‌که از تفاوت قیمت بین آن دو بازار سود کسب نماید.

انواع ابزار مالی برای آربیتراز زعفران

در حال حاضر دو نوع ابزار مالی برای آربیتراژ در بازار زعفران وجود دارد:

1. گواهی سپرده
2. قراردادهای آتی

با توجه به اینکه معمولاً قیمت گواهی سپرده زعفران (به‌عنوان زعفران نقدی) پایین‌تر از قیمت قرارداد آتی است، معامله گران برای انجام آربیتراژ می‌بایست اقدام به خرید گواهی سپرده زعفران از سامانه سهام و هم‌زمان اخذ موقعیت تعهدی فروش در قرارداد (آبان یا دی) بازار آتی زعفران نمایند.

نکته ۲: معامله‌گر می‌بایست کد معاملاتی آتی و کد معاملات بورس، هر دو را داشته باشد.

نکته ۳: گواهی سپرده زعفران نگین ملاک تسویه قراردادهای آتی نگین و گواهی سپرده زعفران پوشال ملاک تسویه قراردادهای آتی پوشال است.

مراحل آربیتراژ زعفران

• معامله‌گر در بازار آتی زعفران برای اخذ ۱ موقعیت فروش می‌بایست به‌اندازه ۱ وجه تضمین اولیه، در حساب عملیاتی خود موجودی داشته باشد. علاوه بر این لازم است به میزان قیمت هر گرم زعفران ضرب‌در ۱۰۰ (به‌علاوه کارمزد خرید) حساب معاملات آنلاین سهام خود را شارژ کند.
• معامله‌گر پس از خرید گواهی سپرده در بورس و اخذ موقعیت فروش در بازار آتی می‌بایست تا سررسید قرارداد آتی صبر نماید.
• در آخرین روز معاملاتی سررسید آبان یا دی (در صورت عدم نکول طرف خریدار آتی زعفران) گواهی‌ های سپرده از پرتفوی سهام وی به پرتفوی سهام خریدار آتی منتقل می‌شود. این عمل به‌صورت اتوماتیک توسط اتاق پایاپای صورت می‌گیرد.
• از سوی دیگر ارزش قرارداد (بر اساس قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی) از حساب عملیاتی خریدار آتی برداشت‌شده و به‌حساب معامله‌گر آربیتراژ کننده (یا همان فروشنده آتی) منتقل می‌شود.

نکته ۴: آربیتراژ کننده حماً لازم است گواهی آمادگی تحویل را تا یک ربع پس از اتمام جلسه آخرین روز معاملاتی (از طریق سامانه آنلاین معاملات آتی آسا) برای کارگزاری ارسال نماید.

نحوه محاسبه سود آربیتراژ چگونه است؟

برای محاسبه سود آربیتراژ کافی است تفاوت بین قیمت خریدوفروش را به دست آورده و تقسیم‌بر کل مبلغ سرمایه‌گذاری (با احتساب هزینه‌ فرصت‌ها) نمود.

به‌بیان‌دیگر:

یک مثال برای محاسبه سود ساده آربیتراز زعفران

معامله‌گری در روز ۱۸ مهر درحالی‌که قیمت‌های آتی زعفران نگین و گواهی سپرده زعفران نگین زرین ۹۷۰۸ را چک می‌کند متوجه تفاوت قیمت قابل‌توجهی بین قیمت گواهی سپرده زعفران نگین ۹۷۰۸ و قرارداد آتی آبان ماه می‌شود. برای اینکه ببیند آیا خرید از بازار ارزان‌تر و فروش در بازار گران‌تر چه میزان سود می‌دهد اقدام به محاسبات زیر می‌نماید.

• مفروضات:

برای اینکه معامله‌گر بتواند ۱۰ قرارداد آتی آبان بفروشد می‌بایست به همین میزان (۱,۰۰۰ گرم یا ۱,۰۰۰ برگه سهم) گواهی سپرده از سامانه سهام خریداری نماید.

با توجه به اینکه هر واحد گواهی سپرده زعفران نگین زرین برابر با یک گرم است. لذا معامله‌گر اقدام به خرید ۱,۰۰۰ واحد (گرم) گواهی سپرده زعفران نگین از بازار سامانه سهام می‌نماید. با توجه به مفروضات مثال، قیمت هر گرم گواهی سپرده زعفران برابر با ۱۳,۰۰۰ تومان است. لذا وی می‌بایست ۱۳ میلیون تومان برای خرید ۱,۰۰۰ واحد گواهی سپرده زعفران هزینه نماید. علاوه بر این کارمزد معاملات نیز ۰٫۰۰۲۴ ارزش خرید گواهی سپرده زعفران نگین می‌باشد که ۳۱,۲۰۰ تومان می شود. از سوی دیگر برای اخذ ۱۰ موقعیت فروش در سررسید آبان ماه می‌بایست به‌اندازه ۱۰ تا وجه تضمین به‌حساب عملیاتی خود واریز نماید.

این میزان سود ساده آربیتراژ هست که طی ۲۶ روز (فاصله ۱۸ مهر تا ۱۴ آبان) نصیب آربیتراژ گر می‌شود. که می‌توان با سود بانکی مقایسه نمود و در صورت بالاتر بودن (به میزان مناسب) اقدام به آربیتراژ نمود.

محاسبه سود آربیتراژ با در نظر گرفتن هزینه خواب سرمایه

برای درک مطلب، در مثال بالا ما هزینه فرصت پول را در نظر نگرفتیم. درحالی‌که می‌بایست هزینه فرصت پولی که سرمایه‌گذاری شده است نیز محاسبه شود. برای محاسبه هزینه خواب سرمایه می‌بایست هم هزینه خواب وجه تضمین بلوکه‌شده را حساب نماییم و هم هزینه خواب سرمایه‌ای که صرف خرید گواهی سپرده نموده‌ایم. برای محاسبه خواب سرمایه می‌بایست نرخ بهره بدون ریسک (سود بانکی) و تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید را داشته باشیم. درواقع باید ببینیم اگر این مبلغ را طی این مدت در بانک سپرده می‌کردیم چه میزان سود می‌گرفتیم که در حال حاضر نمی‌توانیم آن سود را بگیریم. این میزان سود نگرفته را نیز به‌کل مبلغ سرمایه‌گذاری اضافه نماییم.

بهای تمام‌شده خرید ۱۰۰۰ واحد گواهی سپرده (با در نظر گرفتن هزینه خواب سرمایه)

^{(۳۶۵÷تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید)}(۱+ نرخ بهره بدون ریسک) × مبلغ خرید گواهی سپرده

نرخ بهره بدون ریسک را میتوان معادل سود بانکی و یا سود اوراق مشارکت و … در نظر گرفت.

بهای تمام‌شده وجه تضمین برای فروش ۱۰ قرارداد آتی

^{(۳۶۵÷تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید)}(۱۰%-(۱+نرخ بهره بدون ریسک))× وجه تضمین برای اخذ۱۰ موقعیت فروش

نکته: به مانده حساب عملیاتی سود روز شمار ۱۰ درصدی تعلق می گیرد که می بایست از هزینه خواب سرمایه کسر شود.

درواقع در مثال بالا در مخرج کسر مجموع بهای تمام‌شده خرید گواهی سپرده وبهای تمام‌شده وجه تضمین در نظر گرفته می‌شود. به دلیل افزایش مخرج کسر سود آربیتراژ در این حالت کمتر از حالت محاسبه ساده خواهد شد.

نکات مهم در هنگام آربیتراژ

هنگام آربیتراژ کردن بین دو بازار سهام (نقد) و بازار آتی حتماً به چند نکته توجه کنید:

• اگر قیمت‌ها در بازار افزایشی باشد، احتمال کال مارجین شدن فروشندگان وجود دارد. لذا آربیتراژ کننده می‌بایست مبلغی را جهت جلوگیری از کال مارجین شدن در حساب خود داشته باشد. دقت نمایید شارژ کردن حساب به‌منظور جلوگیری از کال مارجین شدن میزان مبلغ سرمایه‌گذاری شده را افزایش می‌دهد (هزینه خواب سرمایه افزایش می‌یابد) این موضوع منجر به کاهش سود حاصل از اربیتراژ می‌گردد.
• اگر طی دوره باقیمانده تا سررسید، بورس کالا اقدام به افزایش وجه تضمین اضافی بگیرد و یا وجه تضمین افزایش یابد، آربیتراژ کننده می‌بایست مبلغ کافی جهت کسری حساب خود در نظر بگیرد. این موضوع نیز می‌تواند هزینه خواب سرمایه را افزایش و به‌تبع سود آربیتراژ را کاهش دهد.
• اگر در زمان سررسید، خریدار آتی به تعهد خود عمل ننماید (نکول نماید) آربیتراژ کامل نمی‌شود. درنتیجه سود آربیتراژ نصیب آربیتراژ کننده نمی‌شود.

نحوه دریافت کد مشتقه کالا

مثالی از نحوه آربیتراژ کردن و نکول طرف مقابل

آقای احمدی در روز ۱۸ مهرماه ۱,۰۰۰ واحد گواهی سپرده زعفران نگین (۹۷۰۸) از بازار بورس باقیمت هر گرم ۱۳۰۰۰ تومان می‌خرد. و در بازار آتی، ۱۰ موقعیت فروش آبان باقیمت ۱۵,۶۰۰ تومان می‌نماید. فرض کنید تا روز ۱۴ آبان قیمت‌ها با افزایش همراه شوند. در روز ۱۴ آبان قیمت پایانی گواهی سپرده برابر با ۱۵,۷۰۰ تومان و قیمت تسویه آتی آبان برابر با ۱۶,۰۰۰ تومان بشود. چنانچه در تاریخ سررسید طرف مقابل آقای احمدی نکول کند، میزان واریز و برداشت‌های حساب آقای احمدی به شرح ذیل خواهد بود. اگر شخص خریدار نکول نمی‌کرد در آخرین روز معاملاتی وجهی برابر با (۱۶,۰۰۰,۰۰۰=۱۶,۰۰۰×۱۰۰×۱۰) به‌حساب آقای احمدی واریز می‌شد. با توجه به اینکه آقای احمدی موقعیت‌های فروش خود را باقیمت ۱۵۷۰۰ فروخته بود درواقع می‌بایست مبلغ ۱۵,۷۰۰,۰۰۰ تومان به‌حساب وی واریز می‌شد اما با توجه به قیمت تسویه روز آخر ۳۰۰,۰۰۰ تومان بیشتر به‌حساب وی واریزشده است. این ۳۰۰,۰۰۰ اضافی درواقع میزان زیان‌هایی است طی روزهای قبل (با توجه به رشد قیمت‌ها) از حساب آقای احمدی به‌عنوان فروشنده کسر شده است. پس پول‌های برداشته‌شده، در روز آخر اگر قرارداد وارد مرحله تحویل بشود، برگشت داده می‌شود. در این شرایط گواهی سپرده به‌صورت اتوماتیک و از طریق اتاق پایاپای به کد بورسی (سهام) خریدار منتقل می‌شود.

در صورت نکول خریدار:

با توجه به نکول طرف خریدار ۱ درصد ارزش قرارداد (با توجه به قیمت تسویه روز آخر) از حساب خریدار به‌حساب آقای احمدی واریز خواهد شد.

۱۶۰,۰۰۰=(۰٫۰۱×۱۶,۰۰۰×۱,۰۰۰)

علاوه بر این، با توجه به بالاتر بودن قیمت تسویه از قیمت گواهی سپرده نگین زرین در آخرین روز معاملاتی تفاوت بین قیمت تسویه و قیمت گواهی سپرده به ازای هر گرم زعفران به‌حساب آقای احمدی واریز خواهد شد.

۳۰۰,۰۰۰=۱,۰۰۰×(۱۶,۰۰۰-۱۵,۷۰۰)

پس بابت جریمه نکول مبلغ ۴۶۰,۰۰۰ =(۳۰۰,۰۰۰+۱۶۰,۰۰۰) تومان به‌حساب آقای احمدی واریز می‌شود.

در صورت نکول آقای احمدی می‌تواند گواهی سپرده را در سامانه سهام به فروش برساند. هر چه آقای احمدی بتواند گواهی سپرده را باقیمت بالاتر بفروشد می‌تواند سود خود را بیشتر نماید (زیان خود را کمتر نماید)

چنانچه آقای احمدی گواهی سپرده‌ها را در ۱۵ آبان باقیمت ۱۴٫۹۰۰ تومان به فروش برساند از فروش گواهی سپرده‌ها می‌تواند سودی معادل ۱,۹۰۰,۰۰۰=۱,۰۰۰×(۱,۳۰۰-۱۴,۹۰۰) تومان دریافت کند.

اگر طرف مقابل آقای احمدی نکول نمی‌کرد سود آربیتراژ وی ۲,۶۰۰,۰۰۰=۱,۰۰۰×(۱۳,۰۰۰-۱۵,۶۰۰)  بود.

درحالی‌که در شرایط نکول و با مفروضات ذکرشده سودی معادل ۲۳۶۰,۰۰۰=۱,۹۰۰,۰۰۰+۴۶۰,۰۰۰ کسب خواهد نمود.

با احتساب زیان‌های کسر شده طی دوره، سود آقای احمدی در حالت نکول برابر ۲,۰۶۰,۰۰۰ تومان خواهد شد.

۲,۰۶۰,۰۰۰ = ۲,۳۶۰,۰۰۰-۳۰۰٫۰۰۰

درواقع قیمت تسویه روز آخر، قیمت گواهی سپرده در روز آخر و همچنین قیمت فروش گواهی سپرده زعفران ۳ پارامتری است که میزان سود آربیتراژگر هنگام نکول را مشخص می‌نماید.

در پایان یادآور می شویم که معامله ای منجر به سود خواهد شد که پیش از آن دانش و مهارت کافی کسب شده باشد. امیدواریم این مطلب در درک مفهوم آربیتراژ و نحوه محاسبه آربیتراژ زعفران کمک شایانی‌ به علاقه‌مندان بازار آتی کالا نماید.

ثبت نام و دریافت کد آتی کالا

برای دریافت کد آتی کالا و شروع سرمایه‌گذاری در این بازار روی دکمه زیر کلیک کنید:

مطالب مرتبط

وجه تضمین آپشن چیست و چگونه حساب می‌شود؟ نحوه آربیتراژ صندوق طلا در بازار آتی چگونه بازار نقره را تحلیل کنیم؟