EPS و DPS چیست و چه تفاوت هایی دارند؟

برای آشنایی با سازوکار بازار بورس اوراق بهادار باید با مفاهیم و اصطلاحات اساسی آن آشنا باشیم. با توجه به اینکه در مطالب گذشته بسیاری از این مفاهیم و اصطلاحات را توضیح دادیم، در این مقاله سعی کرده‌ایم تا به دو موضوع مهم در بازار بورس، EPS و DPS بپردازیم. در ادامه این دو اصطلاح پرکاربرد را تعریف می‌کنیم.

EPS چیست؟

EPS مخفف عبارت Earning per Share، به معنی درآمد به ازای هر سهم است. شرکت‌ها در پایان هر سال مالی، درآمد کل خود را به‌صورت سود خالص پس از کسر مالیات محاسبه می‌کنند. اگر درآمد کل را بر تعداد کل سهام شرکت تقسیم کنیم، درآمد هر سهم، EPS، به دست می‌آید. به‌طور ساده‌تر‌، EPS یک شرکت میزان سودی است که شرکت به ازای هر یک سهم به دست می‌آورد. EPS یکی از موضوعات بسیار مهمی است که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر قیمت سهام شرکت‌ها در بازار بورس تأثیر می‌گذارد.

برای مثال فرض کنید که شرکتی در پایان سال مالی خود، ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال درآمد داشته باشد و تعداد سهام شرکت ۱ میلیون باشد. EPS شرکت برابر است با ۱،۰۰۰ ریال:

۱،۰۰۰ = ۱،۰۰۰،۰۰۰ ÷ ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰

به سودی که شرکت پس از یک سال مالی کسب می‌کند، EPS محقق شده نیز می‌گویند. این سود توسط مدیران و حسابداران شرکت پس از بررسی عملکرد شرکت، محاسبه درآمدها و هزینه‌ها به‌عنوان سود خالص و سود هر سهم به دست می‌آید. EPS محقق شده تأثیر خود را در قیمت سهم می‌گذارد.

تغییر در محاسبه EPS و حذف EPS پیش‌بینی شده

تا سال گذشته شرکت‌ها موظف بودند که سود منتهی به پایان سال مالی خود را پیش‌بینی کرده و اعلام کنند. به این سود، EPS پیش‌بینی شده گفته می‌شد. این درآمد پیش‌بینی شده بر اساس عملکرد سال گذشته و نظر مدیران و کارشناسان شرکت محاسبه می‌شود و انتظار می‌رفت که شرکت تا پایان سال مالی بعد به آن دست یابد. با توجه به این موضوع که EPS پیش‌بینی شده واقعی نبود، امکان داشت در طی زمان تغییر کند.

با بهتر یا بدتر شدن عملکرد شرکت یا تغییر روند سودآوری آن، EPS پیش‌بینی شده که توسط شرکت محاسبه می‌شد، بیشتر یا کمتر می‌شد. شرکت‌ها پس از پایان هر فصل مالی، باید EPS پیش‌بینی شده برای ادامه سال مالی را اعلام می‌کردند. EPS پیش‌بینی شده جدید می‌توانست با EPS گذشته برابر و یا متفاوت از آن باشد.
در سال‌های گذشته، پیش‌بینی سود شرکت‌ها در هر سال مالی در گزارشات و صورت های مالی درج می‌شد. این گزارش‌ها در سایت کدال به آدرس codal.ir وجود داشت.

اما از اواخر سال ۱۳۹۷، با انتشار و اجرایی شدن دستورالعمل افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مقرر شد اعلام سود (زیان) خالص هر سهم (EPS) بر اساس آخرین سود (زیان) محقق شده شرکت‌ها باشد و EPS پیش‌بینی شده در ابتدای دوره حذف گردید. با وجود این‌که اعلام سود پیش‌بینی شده، سادگی محاسبات را برای سرمایه‌گذاران به وجود آورده بود، ولی به دلیل دخیل بودن سهامداران شرکت در محاسبات آن، سبب گمراهی نیز می‌شد. در گذشته یکی از دلایل عمده متوقف ماندن طولانی نمادهای بورسی، تفاوت بسیار زیاد بین سود محقق شده و EPS پیش‌بینی شده بود. با توجه به این موضوعات بحث انتشار گزارش در رابطه با پیش‌بینی سود حذف گردید.

در کشورهای دیگر مانند آمریکا و چین، ارائه EPS لزومی ندارد.

بنابراین شرکت‌ها به‌جای پیش‌بینی سود، گزارش تفسیری مدیریت ارائه می‌دهند که شامل گزارشی از صورت‌های مالی و دیگر داده‌های آماری از همه موارد تولید، فروش، نرخ‌ها و سایر متغیرهای مهم است که این گزارش در سایت کدال منتشر می‌شود.
این تغییر سبب خواهد شد که سهامداران و تحلیلگران با تحلیل دقیق‌تری اقدام به معامله و خرید و فروش سهام کنند و به ارزش‌های اساسی یک شرکت توجه کنند.
تا پیش از اجرایی شدن این قانون، EPS اعلام‌شده در سایت tsetmc.com، سود پیش‌بینی شده بود؛ اما پس از اجرای این تغییر، شرکت‌ها باید از یکی از روش‌های جهانی گزارش EPS استفاده کنند. این روش به نام دوازده ماه گذشته یا (TTM) معروف است که در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم.

روش TTM چیست؟

TTM مخفف عبارت Trailing Twelve Months به معنی دوازده ماه گذشته است. در این روش سهامداران و تحلیلگران می‌توانند بر اساس EPS دوازده ماه گذشته (۴ دوره ۳ ماهه) به ارزیابی یک شرکت بپردازند. طبق الزامات سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت‌ها باید صورت‌های مالی سه‌ماهه خود را منتشر کنند؛ بنابراین سود هر سهم در دوره‌های سه‌ماهه، در دسترس سرمایه‌گذاران خواهد بود.
مزیت روش TTM این است که قیمت سهم بر اساس قیمت واقعی آن تعیین می‌شود. در واقع ارزش‌گذاری سهم توسط سود پیش‌بینی شده شرکت انجام نمی‌شود و سرمایه‌گذاران با استفاده از اطلاعات واقعی می‌توانند عملکرد شرکت را ارزیابی کنند و نتایج بهتری به دست آورند.
بنابراین برای درک ساده‌تر می‌توان گفت EPS یک سهم بر اساس درآمد خالص کل ۱۲ ماه گذشته محاسبه می‌شود. درصورتی‌که در پایان سال مالی یک شرکت گزارش تفسیری آن را بررسی کنیم، سود (زیان) خالص کل در پایان آن سال تقسیم‌بر تعداد کل سهام شرکت، EPS سهم می‌شود؛ اما درصورتی‌که در میان سال مالی باشیم با توجه به آخرین گزارش ارائه‌شده توسط شرکت می‌توان EPS را به دست آورد.

برای مثال، اکنون‌که در نیمه دوم سال ۱۳۹۸ هستیم، EPS یک شرکت برابر با مجموع سود (زیان) خالص ۶ ماهه اول امسال به‌اضافه ۶ ماهه سال گذشته تقسیم‌بر تعداد کل سهام شرکت است.
برای نمونه اطلاعات زیر را درباره سهمی خاص در نظر بگیرید. با استفاده از گزارش تفسیری می‌توان EPS سهم را در زمان اکنون این‌گونه به دست آورد. مقدار EPS شرکت در صفحه سهم مربوطه در سایت tsetmc.com قابل‌مشاهده است.

سود خالص به ازای هر سهم در پایان سال مالی ۱۳۹۷: ۶،۰۰۰ ریال
سود خالص به ازای هر سهم در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۷: ۴،۰۰۰ ریال
سود خالص به ازای هر سهم در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۸: ۳،۰۰۰ ریال

سود خالص به ازای هر سهم در ۶ ماهه دوم سال ۱۳۹۷: ریال ۲،۰۰۰ = ۴،۰۰۰ – ۶،۰۰۰

EPS = ریال ۵،۰۰۰ = ۳،۰۰۰ + ۲،۰۰۰

DPS چیست؟

DPS مخفف عبارت Dividend per Share، به معنی سود تقسیمی به ازای هر سهم است. معمولاً شرکت‌ها EPS را به‌صورت کامل بین سهامداران تقسیم نمی‌کنند و بخشی از آن را برای سرمایه‌گذاری‌های آتی شرکت، نزد خود نگاه می‌دارند. مدیران و سهامداران شرکت در پایان سال مالی و در جلسه مجمع عادی سالیانه شرکت، تصمیم می‌گیرند که چه میزان از EPS به سهامداران تعلق بگیرد. برخی از شرکت‌ها ممکن است درصد زیادی از EPS را به‌عنوان DPS بین سهامداران تقسیم کنند و برخی دیگر ممکن است درصد بیشتری از EPS را به سود انباشته و دیگر بخش‌های شرکت اختصاص دهند؛ بنابراین مقدار DPS معمولاً از EPS کمتر است.
در بعضی مواقع که به‌ندرت اتفاق می‌افتد، شرکت تصمیم می‌گیرد علاوه بر سود ساخته‌شده در سال جاری، بخشی از سود انباشته طی سالیان گذشته را بین سهامداران تقسیم کند، در این حالت مقدار DPS از EPS بیش‌تر خواهد شد.
میزان، زمان و روش پرداخت سود تقسیمی یا سود نقدی به سیاست‌های هر شرکت بستگی دارد. شرکت‌‌ها بر اساس قانون ۸ ماه فرصت دارند تا سود نقدی را بین سهامداران تقسیم کنند. هر شخصی که در زمان برگزاری مجمع عادی سالیانه، سهام شرکت را داشته باشد، می‌تواند DPS اعلامی شرکت را بر اساس میزان دارایی خود دریافت کند.

به‌طور مثال فرض کنید یک شرکت به ازای هر سهم ۷،۰۰۰ ریال درآمد داشته باشد و تصمیم بگیرد از این میزان، ۵،۰۰۰ ریال را بین سهامداران به‌صورت سود نقدی تقسیم کند. حال اگر فردی ۱،۰۰۰ سهم از این شرکت را دارا باشد، کل سود نقدی که دریافت می‌کند، ۵،۰۰۰،۰۰۰ ریال است.

۵،۰۰۰،۰۰۰ = ۱،۰۰۰ × ۵،۰۰۰

توجه به این نکته ضروری است که پس از تقسیم سود نقدی و بازگشایی سهم، به میزان سود نقدی هر سهم از قیمت سهم کاسته می‌شود.
برای مثال اگر در مثال قبل، قیمت سهم شرکت موردنظر قبل از برگزاری مجمع ۱۵،۰۰۰ ریال باشد، پس از بازگشایی نماد و تقسیم سود، قیمت سهم ۱۰،۰۰۰ ریال می‌شود.

۱۰،۰۰۰ = ۵،۰۰۰ – ۱۵،۰۰۰

نتیجه‌گیری:

در این مقاله در خصوص EPS، DPS و تفاوت آن‌ها خواندیم. حال که با مفهوم دو اصطلاح EPS و DPS آشنا شده‌ایم، لازم است پس‌ازاین برای تحلیل سهام شرکت‌ها و بررسی قیمت‌ها به این دو پارامتر نیز دقت کنیم. هر دوی این اصطلاحات، نکات مهمی را درباره عملکرد، میزان سودآوری و روند رشد شرکت نشان می‌دهد؛ بنابراین قبل از سرمایه‌گذاری در یک سهم باید بتوان بر اساس این اطلاعات ارزیابی درستی از آینده شرکت به دست آورد.

مطالب مرتبط:

تابلوخوانی و بازارخوانی در بورس چیست؟ دامنه نوسان سهام چیست؟ گره معاملاتی در بورس چیست؟ اندیکاتور MACD چیست؟ چه کاربردی دارد؟ حرکت شارپی چیست؟ چه تاثیری روی روند سهم دارد؟