انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت
- تاریخ درج ۹ آبان ۱۴۰۱
- تاریخ ویرایش ۲۷ اسفند ۱۴۰۲
- ۳ نظر
- ۷۹۷ مشاهده
اوراق بهادار با درآمد ثابت یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری هستند که سود معینی را در یک بازه زمانی از پیش تعیین شده به سرمایه‌گذار پرداخت می‌کنند. این اوراق یکی از کم‌ریسک‌ترین روش‌های سرمایه گذاری به شمار می‌روند و معمولا بازدهی بیشتری نسبت به سود بانکی دارند. به همین دلیل مورد استقبال سرمایه‌گذارانی قرار می‌گیرند که ریسک‌پذیری پایینی دارند. در این مقاله با اوراق بهادار با درامد ثابت و انواع آن آشنا می‌شویم. با ما همراه باشید.
ویدئو بررسی انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت
اوراق بهادار با درآمد ثابت چیست؟
اوراق بهادار با درآمد ثابت (fixed-income securities) یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری در بورس هستند که سود مشخصی را در بازه زمانی معین به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند. این فرایند تا تاریخ سررسید اوراق ادامه خواهد داشت و در این زمان، اصل و سود مبلغ سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذار پرداخت خواهد شد. سود پرداختی این اوراق ممکن است در دوره‌های مختلف با نوسان اندکی همراه باشد اما مقدار مشخصی از آن به عنوان حداقل سود پرداختی توسط ناشر اوراق تضمین می‌شود که به آن سود علی‌الحساب می‌گویند. توجه داشته باشید این اوراق از نظر میزان ریسک، مانند سپرده‌های بانکی هستند اما بازدهی آن‌ها معمولا از بانک بیشتر است. به همین علت، برای افرادی که ریسک‌پذیری کمی دارند و به دنبال تضمین نقدینگی خود هستند، مناسب خواهند بود.
انواع اوراق با درآمد ثابت
اوراق با درآمد ثابت را می‌توان به دو دسته «اوراق بدهی» و «گواهی سپرده» تقسیم کرد:
۱- اوراق بدهی
همانطور که اشاره کردیم، یکی از رایج‌ترین و محبوب‌ترین اوراق با درآمد ثابت، اوراق بدهی است. این اوراق بر پایه بدهی هستند و نوعی قرض به دولت، شرکت‌ها یا بانک‌ها به شمار می‌روند. این سازمان‌ها در ازای دریافت این بدهی یا قرض، به سرمایه‌گذاران سود پرداخت می‌کنند. می‌توان گفت دولت یا سازمان‌های دیگر با انتشار این اوراق، سرمایه مورد نیاز خود را جمع‌آوری می‌کنند. سپس این سرمایه را برای رونق فعالیت‌های خود یا شروع پروژه‌های جدید به کار می‌گیرند. اوراق بدهی به دو دسته اوراق قرضه و اوراق مشارکت تقسیم می‌شوند.
۱. اوراق قرضه و انواع آن
اوراق قرضه (Bond)، برگه‌هایی قابل معامله هستند که مبلغ وام و سود آن را مشخص می‌کنند. اصل و سود سرمایه سرمایه‌گذاران این اوراق پس از سررسید به آن‌ها بازگردانده خواهد شد. در مقایسه با سهام، خرید اوراق قرضه ریسک پایینی دارد. البته توجه داشته باشید که خریداران اوراق قرضه، به عنوان سهام‌داران سازمان شناخته نمی‌شوند و نقشی در تصمیم‌گیری‌ها ندارند. این اوراق از نظر نرخ بهره به دو نوع ثابت و شناور تقسیم می‌شوند. با این حال، می‌توان این اوراق را از نظر سازمان منتشرکننده هم به سه دسته «اوراق قرضه شهرداری»، «اوراق قرضه دولتی» و «اوراق قرضه شرکتی» تقسیم می‌شوند.
اوراق قرضه بر اساس نرخ بهره:
۱- اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت:
این اوراق، نرخ بهره ثابت و مشخصی دارند و در طول دوره خود بازنگری نمی‌شوند. از جمله این اوراق می‌توان به اوراق قرضه قابل تبدیل، رهنی، درآمدی و تضمین شده اشاره کرد.
۲- اوراق قرضه با نرخ بهره شناور:
نرخ بهره در این اوراق در دوره‌های زمانی مختلف (برای مثال هر ۳ ماه یک بار) مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این اوراق توسط بانک‌ها و با نام گواهی سپرده با نرخ شناور منتشر می‌شوند.
اوراق قرضه بر اساس سازمان منتشر کننده:
۱- اوراق قرضه دولتی:
دولت این نوع از اوراق را برای تامین منابع مالی خود منتشر می‌کند. ریسک سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه دولتی به شرایط اقتصادی کشور وابسته است. ریسک اوراق قرضه دولتی در کشورهای در حال توسعه بالا و در کشورهای توسعه یافته که شرایط اقتصادی مناسبی دارند، پایین است.
۲- اوراق قرضه شهرداری:
این نوع از اوراق با هدف تامین منابع مالی پروژه‌های شهرداری منتشر می‌شوند. شهرداری معمولا این اوراق را زمانی منتشر می‌کند که مبلغ دریافتی از محل مالیات‌ها نتواند نیاز مالی سازمان را برطرف کند. درآمد حاصل از فروش این اوراق صرف مواردی چون ساخت بیمارستان، نیروگاه، فرودگاه، پل، خیابان، دفاتر اداری و … می‌شود. سود حاصل از خرید اوراق قرضه شهرداری، معاف از مالیات است.
۳- اوراق قرضه شرکتی:
این نوع از اوراق برای تامین منابع مالی مربوط به توسعه یک شرکت صادر می‌شوند. ریسک اوراق قرضه شرکتی از ریسک اوراق دولتی بیشتر است اما سود بیشتری هم دارد. به دلیل تعدد بالای شرکت‌ها و حوزه فعالیت آن‌ها، این اوراق از تنوع بالایی برخوردارند.
ویژگی‌های مشترک اوراق بدهی
در ادامه به بعضی از مهم‌ترین ویژگی‌های مشترک اوراق بدهی اشاره می‌کنیم:
- تاریخ سررسید
- قیمت فروش
- ارزش اسمی
- نرخ سود اسمی
- بازده تا تاریخ سررسید
- تامین بودجه مورد نیاز شرکت‌ها
- کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و افزایش امنیت پرتفوی سرمایه‌گذاران
- و …
۲. اوراق مشارکت و انواع آن
اوراق مشارکت برای اجرای طرحی از پیش تعیین‌شده عرضه می‌شوند و واگذاری آن‌ها با روش عرضه عمومی انجام می‌شود. شراکت در سود، به مبلغ اسمی این اوراق وابسته است. دولت یا شرکت‌ها برای اجرای پروژه‌ای خاص و تامین منابع مالی مورد نیاز آن، این اوراق را منتشر می‌کنند. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به احداث بیمارستان، جاده و فرودگاه اشاره کرد. خریداران اوراق مشارکت در جریان کامل اتفاقات و اهداف پروژه قرار می‌گیرند. به علاوه، بازه زمانی سرمایه‌گذاری، قیمت و دلیل انتشار این اوراق مشخص است. انتشار اوراق مشارکت به دو روش با نام یا بی‌نام انجام می‌شود. اوراق مشارکت بورسی با نام و سایر اوراق مشارکت، بی‌نام محسوب می‌شوند.
انواع اوراق مشارکت
اوراق مشارکت به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
۱- اوراق مشارکت ساده:
معاملات این اوراق بر اساس قوانین حقوقی مشخص و قابل تضمین انجام می‌شود. اوراق مشارکت ساده می‌توانند با نام و بی‌نام باشند و ضمانتی برای برگشت اصل و سود این اوراق وجود دارد. اکثر اوراق منتشر شده در ایران از این نوع هستند و بعد از انتشار قابلیت تغییر ندارند. دارندگان این اوراق در زمان سررسید به سود و اصل سرمایه خود دست پیدا می‌کنند.
۲- اوراق مشارکت مرکب:
اوراق مشارکت مرکب به دو نوع «قابل تبدیل با سهام» و «قابل تعویض با سهام» تقسیم می‌شود. این نوع از اوراق را می‌توان در زمان سررسید به سهام شرکت ناشر یا دیگر شرکت‌های بورسی تبدیل کرد. این روش در ایران اجرا نمی‌شود.
۲- گواهی سپرده
گواهی سپرده نوعی از اوراق بهادار با درآمد ثابت است که توسط بانک‌ها منتشر می‌شود. تضمین پرداخت اصل و سود آن‌ها نیز بر عهده بانک خواهد بود. در این روش، سود بر اساس کوپن‌های گواهی سپرده و به صورت دوره‌ای پرداخت می‌شود. این اوراق تاریخ سررسید و نرخ سود ثابت دارند. معمولا سررسید این گواهی بین یک الی پنج سال است.
انواع گواهی سپرده
گواهی‌های سپرده به دو دسته تقسیم می‌شوند:
۱. گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری عام
این نوع از گواهی سپرده با سررسید مشخص و نزد بانک افتتاح می‌شود. بانک نیز متقابلا گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری عام صادر می‌کند.اهداف انتشار این گواهی‌ها با جزئیات کامل اعلام نمی‌شود. این گواهی‌ها از شرایط قرارداد سپرده‌گذاری برخوردارند و به صورت بی‌نام یا با نام عرضه می‌شوند.
۲. گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری خاص
این نوع از گواهی سپرده به منظور تامین منابع مورد نیاز بانک‌ها برای اجرای پروژه‌های ساختمانی، تولیدی یا تکمیل طرح‌های موجود عرضه می‌شود و تاریخ سررسید مشخصی دارد. توجه داشته باشید که اهداف این پروژه برای سرمایه‌گذار مشخص است. در این گواهی‌ها سرمایه‌گذاری در بخشی خاص انجام می‌شود.
مزایای سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت
اوراق بهادار با درآمد ثابت ریسک بسیار کمی دارند. یکی از مزایای اصلی آن‌ها اولویت پرداخت وجه به دارندگان این اوراق در زمان انحلال یا ورشکستگی یک شرکت است. در ادامه مزایای دیگر این اوراق را بررسی می‌کنیم.
-
سرمایه‌گذاری امن با کمترین ریسک
مدیران و تیم تحلیل‌گر اوراق درآمد ثابت با هدف کسب سودی تقریبا ثابت و بدون ریسک، سرمایه‌گذاری می‌کنند. بخش اصلی این سرمایه‌گذاری به سپرده‌های بانکی و اوراق با درآمد ثابت و اندکی از آن به سهام اختصاص می‌یابد. با توجه به این مساله، اوراق درآمد ثابت نوسان اندکی را تجربه می کنند و ریسک سرمایه‌گذاری آن‌ها کاهش می‌یابد.
-
پرداخت سود دوره‌ای و ضمانت بازپرداخت وجه و اصل سرمایه
در این روش، علاوه بر پرداخت سود‌های دوره‌ای در پایان سررسید، اصل مبلغ هم به سرمایه‌گذاران پرداخت خواهد شد. به دلیل مشخص بودن تاریخ سررسید، افراد می‌توانند برنامه‌ریزی مناسبی برای سرمایه‌گذاری‌های بعدی داشته باشند. در واقع این چرخه درآمدی، با ریسک کمی همراه است. دولت، تضمین نقدشوندگی این اوراق را بر عهده دارد. به علاوه اوراق با درآمد ثابت توسط بعضی شرکت‌ها، اعتبارسنجی می‌شوند. بنابراین با توجه به ثبات اقتصادی این اوراق، امکان انتخاب بهتر برای سرمایه‌گذاران وجود دارد.
نکته: این اوراق ریسک سرمایه‌گذاری کمتری نسبت به سهام بورسی دارند.
معایب سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت
همان طور که اشاره کردیم، این اوراق ریسک پایینی دارند اما نمی‌توان گفت که هیچ چالشی برای سرمایه‌گذاران خود نخواهند داشت. در ادامه به ریسک‌های اوراق بهادار با درآمد ثابت اشاره خواهیم کرد.
-
ریسک تورم
زمانی که نرخ بهره پرداختی به سرمایه‌گذاران از نرخ تورم پایین‌تر باشد، سرمایه‌گذاران ضرر می‌کنند. بالاتر بودن نرخ تورم از نرخ سود‌های بانکی و اوراق با درآمد ثابت، عملا ارزش سرمایه با سرمایه‌گذاری در این اوراق را کاهش می‌دهد. با این حال، اگر به دنبال سرمایه‌گذاری بدون ریسک و با سودی بالاتر از سود بانکی هستید، باید این شرایط را بپذیرید.
-
ریسک نرخ بهره
رابطه میان نرخ بهره و ارزش اوراق بهادار، رابطه‌ای معکوس است. یعنی اگر نرخ بهره کاهش یابد در واقع تمایل برای خروج از بانک و سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت افزایش پیدا می‌کند. حال اگر نرخ بهره افزایش یابد، ارزش اوراق با درآمد ثابت کم خواهد شد. در واقع با بالاتر رفتن نرخ بهره، میزان سود دریافتی از بانک‌ها بیشتر می‌شود. در این حالت انتخاب سخت‌تر می‌شود و ممکن است برخی از سرمایه‌گذاران ریسک سرمایه‌گذاری را قبول نکنند و به سود‌های سپرده‌های بانکی اکتفا کنند.
-
ریسک عوامل پیش‌بینی نشده
عواملی مانند بلایای طبیعی یا جنگ ارزش اوراق درآمد ثابت را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این نوع از عوامل پیش‌بینی نشده باعث از بین رفتن ارزش همه یا بخشی از این اوراق می‌شوند. ممکن است این اتفاقات برای یک بخش خاص رخ دهد که در این صورت فقط ارزش اوراق آن بخش تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
توجه: اوراق درآمد ثابت معافیت مالیاتی ندارند.
سخن آخر
در این مقاله با انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت آشنا شدیم و ویژگی آن‌ها را مورد بررسی قرار دادیم. توجه کنید که این اوراق ریسک پایینی دارند و سرمایه‌گذاران بعد از تاریخ سررسید به اصل سرمایه خود دسترسی خواهند داشت. این اوراق معمولا سود دوره‌ای دارند و در واقع قرضی به دولت، بانک و سایر نهاد‌ها هستند. به طور کلی این اوراق سودی بیشتر از بانک و کمتر از سهام را نصیب سرمایه‌گذاران خود می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت برای افرادی که به دنبال سرمایه‌گذاری کم‌ریسک و متعادل هستند، گزینه‌ای مناسب به شمار می‌روند.
سوالات متداول
۱- اوراق بهادار با درآمد ثابت چیست؟
اوراق بهادار با درآمد ثابت یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری هستند که سود معینی را در یک بازه زمانی از پیش تعیین شده به سرمایه‌گذار پرداخت می‌کنند. این اوراق یکی از کم‌ریسک‌ترین روش‌های سرمایه گذاری به شمار می‌روند و معمولا بازدهی بیشتری نسبت به سود بانکی دارند.
۲- مزایای سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت چیست؟
از مزایای سرمایه‌گذاری در این اوراق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرمایه‌گذاریامن با کمترین ریسک
- پرداخت سود دوره‌ای و ضمانت بازپرداخت وجه و اصل سرمایه
عالی
سلام. لطفا در مورد اوراق صکوک اسلامی هم توضیح بدید. خیلی عالی بود، سپاس از اطلاعات با ارزش شما.
سلام
دوست عزیز جهت کسب اطلاعات در ارتباط با اوراق صکوک اسلامی، می توانید به پست لینک شده مراجعه فرمایید.