ارزش جایگزینی یکی از مفاهیم مهم در حوزه مالی است و به مخارجی گفته می شود که باید برای خرید یا ساخت یک قلم موجودی کاملا مشابه با دارایی فعلی، صرف شود. از جمله کاربردهای این مفهوم، میتوان به ارزیابی و پیدا کردن ارزش ذاتی سهم اشاره کرد. به همین دلیل توصیه میشود که تمام فعالان بازار بورس به خصوص معاملهگران حرفهای با ارزش جایگزینی و روش محاسبه آن آشنایی داشته باشند.
ارزش جایگزینی چیست؟
همان طور که اشاره کردیم، ارزش جایگزینی یا Replacement value به هزینههایی گفته میشود که باید برای ساخت یک کالای مشابه صرف شود. برای درک بهتر این مفهوم به مثال زیر توجه کنید: تصور کنید قصد تاسیس شرکت خود و رقابت با سازمان دیگری را دارید. برای تاسیس شرکت خود باید در گام اول، هزینههای احتمالی را تخمین بزنید. مواردی مانند: تولید، حقوق و دستمزد، پیدا کردن بازار، خرید دستگاه و ابزارآلات و… از جمله هزینههایی هستند که باید محاسبه کنید. یکی از روشهای تخمین این هزینهها، بررسی داراییهای شرکت رقیب در زمان حال است. پس از ارزشگذاری داراییهای شرکت رقیب، میتوانید عدد به دست آمده را بر تعداد سهام شرکت مذکور تقسیم کنید؛ با این کار ارزش جایگزینی هر سهم به دست میآید. به عبارت بهتر، میتوان گفت که ارزش جایگزینی به ارزش اوراق بهادار یک شرکت گفته میشود.
نرخ جایگزینی چیست؟
جالب است بدانید نرخ جایگزینی همان ارزش جایگزینی است. برخی از معاملهگران این مفهوم را با عنوان نرخ جایگزینی معرفی میکنند؛ بنابراین بهتر است با هر دو عبارت آشنایی داشته باشید.
مزایای ارزش جایگزینی
موارد زیر از جمله مزایای ارزش جایگزینی به شمار میروند:
- یکی از ویژگیهای ارزشگذاری جایگزینی، تفاوت قائل شدن میان سود عملیاتی و سود نگهداری از داراییها است که این موضوع برای ارزیابی کارایی مدیران مفید است.
- ارزش جایگزینی اطلاعات مفیدتر و کاربردیتری را در پیشبینی عملکرد آینده، به دست میدهد.
- ارزش جایگزینی مبلغی است که شرکت باید در حال حاضر برای تحصیل دارایی بپردازد. بنابراین قابلیت قیاس منطقیتری نسبت به ارزش تاریخی برای مقایسه با فروش جاری دارد.
معایب استفاده از ارزش جایگزینی
روش ارزیابی جایگزینی در مقایسه با روش دفتری، شیوه کاملتری است اما معایبی دارد که از جمله این معایب میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- نداشتن جنبه واقعی و ثبت نشدن اطلاعات به دست آمده و در نتیجه ناتوانی در جلب اعتماد دیگران
- لحاظ نشدن برخی از داراییها مانند داراییهای نامشهود
- توجه نشدن به بازدهی و سودآوری شرکت
- هزینه بالا
- رعایت کردن اصل ثبات واحد پول دارایی
- رعایت کردن اصل تحقق
چه زمانی از ارزش جایگزینی استفاده کنیم؟
ارزش جایگزینی بیشتر زمانی که مدیران یک شرکت تصمیم به فروش داراییهای خود میگیرند به کار میرود چرا که از آن برای محاسبه سود غیر عملیاتی استفاده میشود. در واقع، برای محاسبه ارزش جایگزینی باید تمام داراییهای شرکت مانند زمین، ساختمان، ابزارآلات و… ارزشگذاری و برخی از داراییها مثل مطالبات در ترازنامه شرکت به روز رسانی شوند. در مرحله بعد باید بدهیهای مجموعه از مبلغ کل دارایی کم شود تا مقدار حقوق صاحبان سهم جدید به دست آید.
نحوه محاسبه ارزش جایگزینی هر سهم
برای محاسبه ارزش جایگزینی سهام یک شرکت، ابتدا داراییهای ثابت شامل: زمین، ساختمان، اموال، ماشینآلات و تجهیزات به نرخ روز ارزیابی میشوند. دلیل این که ارزش روز این داراییها باید محاسبه شود آن است که با گذشت زمان و به خصوص در شرایطی خاص مانند تورم، ارزش روز داراییها با ارزش دفتری آنها متفاوت خواهد شد. پس از آن باید داراییهای جاری مانند: موجودی کالا، مطالبات و… هم بر مبنای ارزش روز، مورد ارزیابی قرار بگیرد. سپس میتوانیم اطلاعات به دست آمده را در فرمول ارزش جایگزینی قرار دهیم.
فرمول روش جایگزینی
برای محاسبه حقوق صاحبان سهام، پس از ارزیابیهای فوق و جایگزین کردن مقادیر آن در ترازنامه، بدهیها را از داراییها کسر میکنیم. با تقسیم عدد حاصلشده بر تعداد سهام منتشرشده، ارزش جایگزینی به ازای هر سهم به دست میآید.
به شیوه دیگری هم میتوان ارزش جایگزینی انتهای دوره را مورد محاسبه قرارداد؛ ارزش جایگزینی در پایان دوره، برابر با ارزش تاریخی به اضافه هر نوع سود حاصل از نگهداری دارایی است. سود حاصل از نگهداری داراییها، تفاوت میان ارزش تاریخی داراییها و ارزش روز آنها در پایان دوره است.
نکته: سود مورد نظر در این محاسبات می تواند از نوع تحقق یافته یا تحقق نیافته باشد.
سود حاصل از ارزیابی به شیوه جایگزینی
در روش ارزشیابی سهام بر مبنای تاریخی، سود عملیاتی حاصل تفاوت هزینهها و درآمدهای دوره است. در روش جایگزینی مبلغ سود شامل سود عملیاتی به اضافه سود حاصل از نگهداری داراییها است که میتواند تحققیافته یا تحققنیافته باشد. اگر شرکت قصد فروش دارایی خود را نداشته باشد و به فعالیت معمول خود ادامه دهد، از مابهالتفاوت ارزش جایگزینی با بهای تمامشده تاریخی سودی نمیبرد. در این حالت، مبلغ حاصل از فروش داراییها، سود غیرعملیاتی محسوب میشود که به روند کلی فعالیت شرکت ارتباطی نداشته و تکرارشونده هم نیست. پس توصیه میشود سهامداران، سودآوری و توانایی شرکت در ایجاد جریانات نقدی را بیشتر از ارزش جایگزینی مورد توجه قرار دهند.
تصمیمگیری براساس ارزش جایگزینی
سرمایهگذاران به هنگام تصمیمگیری و تحلیل، باید به ارزش جایگزینی ارائهشده برای سهام یا دارایی دقت داشته باشند. با این حال این ارزش باید در کنار موارد دیگری از جمله سودآوری و نسبتهای مالی شرکت مورد سنجش قرار بگیرد. افرادی که تنها به ارزش جایگزینی داراییهای شرکت تکیه داشته باشند، اصل «تداوم فعالیت» در شرکت و همچنین کیفیت استفاده از داراییها را در درآمدزایی شرکت در نظر نگرفتهاند. در شرایط تورمی، بهای تمامشده اطلاعات کاملی را در اختیار استفادهکنندگان قرار نمیدهد؛ درنتیجه تحلیلگران به دنبال روشی بودند که ارزیابی صحیحتری در خصوص داراییها ارائه دهد. ارزش جایگزینی یکی از روشهایی است که با استفاده از آن، ارزش موجود در ترازنامه به ارزش واقعی نزدیکتر است.
سخن آخر
ارزش جایگزینی به هزینههایی گفته میشود که باید برای تولید یک کالای مشابه که توسط شرکتهای رقیب عرضه میشود، صرف کرد. برای محاسبه این مفهوم میتوان داراییهای شرکت رقیب را بر تعداد سهام منتشر شده آن تقسیم کرد. آشنایی با این مفهوم به شما کمک میکند ارزش جاری شرکت مورد نظر خود را بررسی و سپس برای سرمایهگذاری در آن، تصمیمگیری کنید.
سوالات متداول
۱- ارزش جایگزینی Replacement value چیست؟
اگر یک شرکت تصمیم بگیرد کالایی دقیقا مشابه با کالایی که هم اکنون توسط شرکتهای رقیب تولید میشود را تولید کند، باید هزینهای معادل ارزش جایگزینی شرکت رقیب را برای تولید کالای مورد نظر صرف کند.
۲- چه زمانی از ارزش جایگزینی استفاده کنیم؟
این مفهوم غالبا هنگامی که مدیران یک شرکت تصمیم به فروش داراییهای خود میگیرند به کار میرود چرا که از آن، برای محاسبه سود غیر عملیاتی استفاده میشود. همچنین برای محاسبه ارزش جاری شرکتها از این مفهوم کمک گرفته میشود.
متاسفانه این متن دارای غلط های نگارشی و جملا ت تکراری و جا افتادگی عنوانی است لطفا سعی شود قبل از انتشار این نوع متن ها با توجه به آموزشی بودن آنها چندین بار بازخوانی و ویرایش شود
مثلا عنوان معایب ارزشگذاری به شیوه جایگزینی بعد از مزایای ارزشگذاری به شیوه جایگزینی در انتهای متن از قلم افتاده است ضمن اینکه با توجه به عنوان شدن آن در ابتدای متن خود تکراری است
فرمول اشتباه نوشته شده است و ...
متشکرم
سلام
فرمول به صورت فارسی از راست به چپ درج شده بود. برای جلوگیری از خطا، به صورت ریاضی و از چپ به راست اصلاح شد.
سلام
در قسمت تصمیمگیری براساس ارزش جایگزینی موارد ۲ و ۷ مشابه هم هستند لطفا اصلاح فرکایید.
سلام
این مورد اصلاح شد.
عالی بود
همچنین پیشنهاد میکنم برای روزهای تعطیل هم سوال داشته باشید یا مسابقه جداگانه ای برگزار کنید
سلام.
از اینکه به تک تک سوالات کاربران پاسخ می دهید کمال تشکر را دارم.
خیلی بهتر خواهد بود که پاسخ هر فرد را برای خودش بفرستید.
همچنین پیشنهاد میکنم پیغام های غیر مهم را به صندوق خصوصوی نفرستید.اینکه هر روز یک پیغام دریافت کنیم که بابت سر زدن به باشگاه ۱۰ امتیاز و... اصلا جذاب نیست و باعث می شود که فرد کلا صندوق خصوصی اش را باز نکند.
با سلام و احترام خدمت شما دوست عزیز؛
دلیل اینکه پاسخ کاربران محترم برای همه اعضا قابل مشاهده است این است که شاید سوال یا مشکل مطرح شده مربوط به عدهای از کاربران باشد و به این صورت پاسخ عده بیشتری ارائه میشود. در خصوص پیامههای خصوصی بآشگاه هم لازم به توضیح است این بخش بهمنظور اطلاع اعضا از عملکرد روزانهشان در بآشگاه قرار داده شده است. لذا کلیه فعالیتهای صورت گرفته در بآشگاه که منجر به تغییر امتیاز یا ریال و یا وضعیت ایشان شود، در این بخش ارسال میگردد.
با تشکر