نسبت P/E چیست؟ (راهنمای کامل)

اگر با ادبیات بازار بورس آشنا باشید، به احتمال قوی نام نسبت P/E را شنیده‌اید. زمانی که بحث ارزش‌گذاری سهام پیش می‌آید، نسبت قیمت به درآمد (پی بر ای) از قدیمی‌ترین و پراستفاده‌ترین معیارها است. با وجودی که این نسبت به سادگی محاسبه می‌شود، تفسیر آن مشکل است و در حالی که می‌تواند در شرایطی خاص اطلاعاتی مفید به ما برساند، در زمانی دیگر ممکن است کاربرد مفیدی نداشته باشد. در نتیجه، بسیاری از سرمایه‌گذاران از این نسبت به درستی استفاده نمی‌کنند و بیشتر از حد لازم به این نسبت ارزش می‌دهند. در این مطلب  قصد داریم بیشتر با این نسبت آشنا شویم و درباره چگونگی استفاده یا عدم استفاده از آن در تحلیل و بررسی سهام، صحبت کنیم.

بحث P/E و این که سهم با پی ‌‌به ای (P/E) بالا خوب است یا پایین، همیشه جزو مواردی بوده است که نظرات زیادی درباره آن داده می‌شود. در ویدئوی زیر بررسی می‌کنیم که منظور از نسبت p/e و eps چیست و پس از آن، به بیان نکات پرکاربرد این نسبت مهم در بازار بورس اوراق بهادار خواهیم پرداخت.

دانلود ویدیو

منظور از نسبت p/e چیست؟

P/E خلاصه‌شده نسبت قیمت سهم (P مخفف Price) به درآمد هر سهم (EPS مخفف Earning Per Share) است. همان طور که از نام آن مشخص است، برای محاسبه P/E ، قیمت فعلی سهم را بر درآمد هر سهم (EPS) تقسیم می‌کنید:

درآمد هر سهم (EPS)/قیمت سهم در بازار= P/ E

اغلب محاسبه نسبت P/E بر اساس سود محقق‌شده‌ای است که در آخرین گزارش سالیانه ذکر می‌شود. گاهی مقدار EPS موجود در فرمول P/E را EPS تقریبی و پیش‌بینی شده سال آینده در نظر گرفته می‌شود که به «پیش‌بینی درآمد هرسهم سال مالی» آینده نیز مشهور است. همچنین ممکن است برخی بر اساس EPS دو فصل گذشته (۶ ماه گذشته)، EPS آینده را تخمین بزنند و P/E را با این مقدار محاسبه کنند.
اختلاف چندانی بین این متغیرها وجود ندارد. با این حال، مهم است بدانید که در محاسبه با روش اول از اطلاعات تاریخی واقعی سهم استفاده می‌کنید؛ در صورتی ‌که در پیش‌بینی EPS ماه‌های آینده، بر اساس EPS ماه‌های قبل، الزاما تخمین‌ها دقیق و کامل نیست.

در شرکت‌هایی که سودده نیستند و EPS منفی دارند، وضعیتی چالش‌برانگیز برای محاسبه P/E به وجود می‌آید و نظرات مختلفی در این موارد وجود دارد. برخی بر این باورند که باید P/E را منفی حساب کرد، برخی دیگر معتقدند باید P/E صفر به سهم داده شود و بسیاری از افراد دیگر این طور محاسبه می‌کنند که P/E اصلا برای این سهم وجود ندارد.

متوسط P/E کل بازار بورس را نیز می‌توان محاسبه کرد. این رقم در کشورهایی مانند آمریکا بین ۱۵-۲۵ در نوسان است ولی در بورس ایران بسیار کمتر و معمولا بین ۱۰-۴ محاسبه می‌شود. نوسانات موجود در P/ E به طور قابل ملاحظه‌ای به وضعیت اقتصادی و عواملی مانند تورم بستگی دارد. از طرفی نسبت P/E  بین صنایع و حتی شرکت‌ها می‌تواند اختلاف زیادی داشته باشد. برای مشاهده P/E و EPS هر سهم می‌توانید به وب سایت tsetmc مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: آموزش سایت tsetmc

نسبت P/E چه اطلاعاتی به سرمایه‌گذاران می‌دهد؟

برخی از سرمایه‌گذاران اعتقاد دارند عدد P/E سهم به ما می‌گوید که با خرید سهم، چندسال طول می‌کشد تا سرمایه ما به اصطلاح برگردد؛ در حالی که این محاسبه، نوعی نگاه خیلی ساده و ابتدایی به نسبت P/E است. سودآوری شرکت‌ها و تغییرات آن همواره مورد توجه سهامدارن قرار می‌گیرد. علاوه بر این، اخبار و اتفاقاتی که ممکن است سودآوری شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار دهد، زیر ذره‌بین سهامداران قرار دارد. در ویدئو بالا، سودآوری شرکت‌ها و دو معیار eps و p/e را بررسی کرده‌ایم. 

رشد سود سهام

با وجودی که EPS موجود در نسبت P/E بر اساس درآمد ناشی از ۴ فصل گذشته سهم محاسبه می‌شود، نسبت P/E چیزی بیشتر از یک معیار برای عملکرد گذشته شرکت است و به نوعی انتظارات سرمایه‌گذاران برای رشد یک شرکت را نیز نشان می‌دهد. به یاد داشته باشید که قیمت هر سهم منعکس‌کننده طرز فکر سرمایه‌گذاران نسبت به ارزش آن سهم است و رشد آینده نیز در قیمت سهام لحاظ شده است. در نتیجه، یک راه بهتر برای تفسیر نسبت P/E این است که این نسبت را یک بازتاب از خوش‌بینی نسبت به آینده و سودآوری شرکت بدانیم.

اگر یک شرکت نسبت P/E بالاتر از بازار یا متوسط صنعت داشته باشد، به این معنی است که بازار انتظار بزرگی از این شرکت در طی ماه‌ها و سال‌های آینده دارد. یک شرکت با P/E بالا در نهایت مجبور خواهد شد تا سودآوری خود را به ‌طرز چشم‌گیری افزایش دهد و در غیر این صورت، لازم است قیمت سهام شرکت کاهش یابد.

ارزش سهام

استناد به نسبت P/E در مقایسه با در نظر گرفتن ارزش بازاری سهام به تنهایی، معیار اندازه‌گیری بهتری برای ارزش سهام  محسوب می‌شود (در نظر گرفتن قیمت و EPS با هم، بهتر می‌تواند ارزش سهام را نشان دهند تا توجه صرف به قیمت سهم). برای مثال اگر همه متغیرها را ثابت در نظر بگیریم، یک سهم ۱۰۰۰ تومانی با P/E برابر با ۲۵، گران‌تر از سهمی با قیمت ۴۰۰ تومان و P/E برابر ۸ است. البته توجه داشته باشید که محدودیت‌هایی در این نوع از تحلیل وجود دارد و شما نمی‌توانید نسبت P/E دو شرکت مختلف را با هم مقایسه کنید تا بدانید کدامیک ارزش بیشتری دارد.

تشخیص بالا یا پایین بودن نسبت P/E بدون در نظر گرفتن دو فاکتور زیر، مشکل است:

۱ – نرخ رشد سود شرکت

سرعت رشد شرکت در گذشته چقدر بوده است و آیا انتظار می‌رود در آینده این سرعت رشد افزایش یابد یا حداقل ادامه پیدا کند؟ وقتی یک شرکت در گذشته نرخ رشد ۵ درصدی داشته و هنوز یک P/E بسیار بالا دارد، مشخص می‌شود که چیزی در این میان درست نیست. اگر نرخ رشد پیش‌بینی شده، نسبت P/E را توجیه نکند، بنابراین ممکن است سهام بیش از ارزش خود قیمت‌گذاری شده باشد. در این شرایط، تمام کاری که می‌توانید انجام دهید این است که نسبت P/E را بر اساس EPS برنامه‌ریزی شده (پیش‌بینی شده) محاسبه کنید.

۲ – صنعت

مقایسه شرکت‌ها تنها در صورتی مفید است که هر دو شرکت در یک صنعت باشند. برای مثال، مقایسه P/E شرکتی که در صنعت پتروشیمی ایران فعال است با شرکتی که در گروه خودروسازان قرار دارد اشتباه است. چون چشم‌انداز، پایداری رشد و سود در صنعت، سریع یا کند بودن تغییرات و سایر موارد در صنایع مختلف با هم متفاوت است. بنابراین لازم است شرکت‌هایی را که رشد زیاد دارند با سایر شرکت‌ها در همان صنعت یا با متوسط صنعت مقایسه کنیم.

مشکلات و دام‌های P/E

 تا این جا یاد گرفتیم که در شرایط درست، نسبت P/E می‌تواند به ما کمک کند تا تشخیص دهیم قیمت سهام بیش از ارزش واقعی آن است یا کمتر. اما نسبت P/E دام‌ها و مشکلات خود را دارد و بررسی آن، تنها در شرایط خاصی معتبر است. بعضی فاکتورهایی که می‌تواند باعث شود نسبت P/E، سودمندی خود را از دست بدهد شامل این موارد است:

حسابداری

محاسبه درآمد یک بخش از حسابداری است که شامل موارد غیر نقدی نیز می‌شود. علاوه بر این، مشخص کردن درآمد بر اساس قوانین حسابداری انجام می‌شود و در طول زمان ممکن است این قوانین تغییر یابد یا در هر کشور متفاوت باشد. به این ترتیب، سود (EPS) بسته به چگونگی دفترداری و حسابداری می‌تواند به صورت‌های متفاوت محاسبه شود. در نتیجه، مقایسه‌ سودها (EPS ها) با یکدیگر گاهی به مقایسه سیب و پرتقال شبیه است!

در شرایطی که اقتصاد کشور تورم بالایی را تجربه می‌کند، طبعا هزینه‌های استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه‌های جایگزینی کالاها و تجهیزات، در مقایسه با سطح عمومی قیمت‌ها کم‌ در نظر گرفته می‌شود. بنابراین در زمان‌های تورمی P/E ها عموما پایین‌تر می‌آیند؛ چرا که بازار سودها را که به صورت ساختگی به بالا گرایش دارد تخریب‌شده می‌بیند. مانند تمامی نسبت‌ها، بررسی P/E در گذر زمان برای پی بردن به روند آن ارزشمند است. البته تورم این بررسی را دشوار می‌کند زیرا اطلاعات گذشته در زمان حال سودمندی کمتری دارد.

تفسیرهای مختلف

نسبت P/E پایین در یک شرکت، الزاما به این معنی نیست که قیمت سهام آن کمتر از ارزش واقعی قرار دارد. بلکه ممکن است این معنی را داشته باشد که بازار، شرکت را در حال رفتن به سمت مشکلاتی در آینده می‌بیند. قیمت سهام شرکت‌ها به دلیل خاصی پایین می‌آید. دلیل افت P/E می‌تواند اعلام شرکت مبنی بر برآورده نشدن سود مورد انتظار باشد.

تنها به اتکای P/E سهام نخرید!

یکی از اشتباهات رایجی که سرمایه‌گذاران غیر حرفه‌ای مرتکب می‌شوند، خرید سهام صرفا به دلیل P/E بالا یا پایین آن است. توجه کنید که ارزش‌یابی سهام تنها با تکیه بر شاخص‌های ساده‌ای مانند P/E، ساده‌انگارانه و نادرست است. با وجودی‌ که P/E بالا ممکن است به معنی این باشد که قیمت سهام بیشتر از ارزش  آن است، هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا به سرعت پایین بیاید. از سمت دیگر، توجه کنید که حتی اگر قیمت یک سهم زیر ارزش خود باشد ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را اصلاح کند.

تجزیه و تحلیل سهام، امری بسیار پیچیده‌تر از دانستن چند نسبت ساده است. به‌ خاطر داشته باشید که نسبت P/E  قطعه‌ای از پازل ارزش‌گذاری سهام است اما تمام آن نیست.

برای ثبت نام در دوره تحلیل بنیادی کاربردی کلیک کنید:

سخن آخر 

در نهایت چه چیزی درباره نسبت P/E یاد گرفتیم؟ با وجودی که P/E معمولا حرف آخر را درباره ارزش سهام نمی‌زند، می‌توان با مقایسه  P/E دو شرکت در یک صنعت،  P/E شرکت با P/E صنعت مورد نظر و مقایسه P/E فعلی با P/E تاریخی خود سهم، دید دقیق‌تری به دست آورد. به عنوان جمع‌بندی، نکات زیر را در نظر داشته باشید: 

پی بر ای نسبتی است که از تقسیم ارزش بازاری سهم یا همان قیمت روز سهم (Price) به سود هر سهم ( EPS ) به دست می‌آید.

با توجه به این که EPS مقدار درآمد هر سهم را مشخص می‌کند، معیاری برای سودآوری شرکت به حساب می‌آید.

نسبت P/E  از نظر تئوریک بیان‌کننده این موضوع است که سرمایه‌گذار تمایل دارد در ازای یک واحد سود، چند واحد پول بپردازد و از منظر دیگر، این نسبت بیانگر دید سرمایه‌گذاران (خوش‌بینی یا بدبینی) نسبت به رشد شرکت در آینده است.

در میان دو عدد ارزش بازاری سهم و P/E، نسبت P/E گزینه مناسب‌تر و شاخص بهتری برای ارزش‌گذاری سهام به شمار می‌آید.

زمانی که شرایط اقتصادی کشور با تورم شدید همراه است، P/E شرکت‌ها و صنایع دستخوش تغییرات کاهشی خواهد شد.

تغییرات موجود در اصول حسابداری و متعاقب آن روش‌های متفاوت در محاسبه سود EPS، موجب می‌شود تحلیل نسبت P/E با دشواری‌هایی همراه باشد.

استناد به نسبت P/E به تنهایی معیار مناسبی برای انجام معاملات نیست و لازم است این معیار با مواردی همچون نرخ رشد صنعت در نظرگرفته شود.

نسبت P/E می‌تواند از EPS سال مالی قبل یا EPS پیش‌بینی شده سال مالی آینده یا میانگین این دو محاسبه شود.

پایین بودن مقدار P/E می تواند علل و تفاسیر متعددی داشته باشد.