نرخ بازگشت سرمایه چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

نرخ بازگشت سرمایه که با عنوان Return On Investment شناخته می‌شود یکی از معیارهای موفقیت واحدهای تجاری است. نرخ بازگشت سرمایه که با عبارت مخفف ROI هم شناخته می‌شود در بازارهای مالی و برنامه‌ریزی‌های تبلیغاتی نیز قابل استفاده است. به طور خلاصه هر شخص یا مجموعه‌ای که قصد سرمایه‌گذاری داشته باشد، انتظار بازگشت سرمایه خود و کسب سود خواهد داشت. در این مقاله، به بررسی نرخ بازگشت سرمایه و نحوه محاسبه آن می‌پردازیم.

نرخ بازگشت سرمایه چیست؟

نرخ بازگشت سرمایه از آن دسته عنوان‌هایی است که تعاریف متعددی برای آن ارائه شده است اما برای درک بهتر و بیان ساده‌تر باید بگوییم که نرخ بازگشت سرمایه، نسبت سود کسب شده به میزان سرمایه پرداخت شده است. البته باید در نظر داشت که در این فرآیند سود به دست آمده ممکن است فقط بعد مالی نداشته باشد و آورده‌های دیگری هم مطرح باشند که در حوزه برندسازی از اهمیت بالایی برخوردارند، پس به صورت خلاصه برای تعریف نرخ بازگشت سرمایه باید گفت که منظور همان درآمد و کسب سود در حوزه‌های مالی و امور کاری است.

سرمایه‌گذاران در تمامی بازارها از این نسبت به عنوان ارزیابی و بررسی عملکردهای اجرایی و سود‌آوری نیز استفاده می‌کنند. همین طور می‌توان با استفاده از این نسبت، میزان نرخ بازگشت سرمایه در بازارهای متفاوت را با هم مقایسه کرد. به عنوان مثال شخصی که در بازار بورس سرمایه‌گذاری کرده است، می‌تواند نرخ بازگشت سرمایه در این بازار را با بازارهای دیگر مقایسه کند. از آن‌جایی که نرخ بازگشت سرمایه فقط به عامل سودآوری مربوط است، در فرآیند مقایسه این نسبت در بازارهای مختلف، هیچ گونه تداخلی پیش نخواهد آمد.

فرمول محاسبه نرخ بازگشت سرمایه به شکل زیر است:

نرخ بازگشت سرمایه = (کل هزینه – کل درآمد) / کل سرمایه‌گذاری

برای به دست آوردن درصد بازگشت سرمایه، نتیجه این فرمول در عدد ۱۰۰ ضرب می‌شود.

شرح یک مثال از محاسبه نرخ بازگشت سرمایه در بازار بورس

فرض کنید یک سرمایه‌گذار یک سهم را با قیمت ۵۰۰ تومان خریداری کرده باشد و بعد از گذشت یک سال قیمت هر سهم در بازار بورس به ۲۵۰۰ تومان رسیده باشد در این صورت این سرمایه‌گذار به ازای هر سهم ۲۰۰۰ تومان سود کسب کرده است که همین ۲۰۰۰ تومان به عنوان نرخ بازگشت سرمایه شناخته می‌شود؛ به شرطی که درست در همین زمان شخص دارایی سهام خود را در این قیمت به فروش برساند و این سود که همان نرخ بازگشت سرمایه است را دریافت کند. در این صورت میزان ROI شخص در این سرمایه‌گذاری ۲ یا همان ۲۰۰ درصد بوده است.

حال شخص دیگری را در نظر داشته باشید که سهمی با ارزش ۱۰۰۰ تومان را خریداری کرده و زمانی که ارزش آن به ۱۳۰۰ تومان رسیده است، قصد فروش دارد. زمانی که شخص دارایی سهام خود را در این قیمت به فروش برساند میزان ROI وی ۳/۰ یا همان ۳۰ درصد خواهد بود. این نرخ بازگشت سرمایه نسبت به مثال قبلی که دارای ROI 200 درصدی بود، در وضعیت پایین‌تری قرار دارد.

بررسی نکات کلیدی درباره نرخ بازگشت سرمایه

تا این بخش از مقاله، تا حدودی با موضوع نرخ بازگشت سرمایه آشنا شدیم. این نکته هم برای همه واضح است که اگر ما نرخ بازگشت سرمایه مثبت داشته باشیم، نشان‌دهنده خوب بودن اوضاع برنامه‌ریزی یا استراتژی معاملاتی است. این یعنی در این مسیر، علاوه بر بازگشت سرمایه اصلی، مقداری سود هم برای شخص یا شرکت عامل به وجود آمده است. حال اگر نرخ بازگشت سرمایه منفی شود، به این معنا است که در این فرآیند درآمد به اندازه‌ای نبوده است که بتواند هزینه‌ها را پوشش دهد. با این تعاریف نتیجه می‌گیریم که نرخ بازگشت سرمایه هر چه قدر بیشتر باشد بهتر است.

عامل نرخ بازگشت سرمایه برای هر شخص معانی و کاربردهای مختلفی می‌تواند داشته باشد. به عنوان مثال برای یک مدیر به عنوان یک عامل برای ارزیابی بازگشت هزینه‌های صرف شده و سود کسب شده در یک پروژه است، سرمایه‌گذاران در بورس می‌توانند از آن برای ارزیابی یا تحلیل مدیریت سبد سهام خود استفاده کنند و …

کاربردهای نرخ بازگشت سرمایه

همان‌طور که می‌دانید مهم‌ترین کاربرد ROI این است که با استفاده از آن می‌توان ارزیابی کرد که به ازای سرمایه‌گذاری، چه نتیجه‌ای حاصل شده و چه میزان سود در این فرآیند ایجاد شده است. با توجه به مثالی که در بخش‌های قبل زدیم، متوجه شدیم که مثلا نرخ بازگشت سرمایه ۷۰ درصدی خیلی بهتر از یک نرخ بازگشت سرمایه ۱۰ درصدی است. این نسبت به وضوح میزان موفقیت در سرمایه‌گذاری را نشان می‌دهد.

ROI یک کاربرد دیگر هم دارد و آن هم زمانی است که ما بخواهیم محصول جدیدی را به بازار معرفی کنیم. با استفاده از این عامل می‌توانیم میزان کسب سود یک محصول بعد از عرضه آن در بازار را اندازه‌گیری و بررسی کنیم.

بررسی مزایا و معایب نرخ بازگشت سرمایه

عوامل مربوط به بازارهای مالی و اقتصادی تا حدودی پیچیده هستند و شاید به راحتی نتوان به نتیجه نهایی دست پیدا کرد، ROI هم یکی از این عوامل است که در بازارهای مالی بسیار کاربرد دارد. حال هر شاخصی در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری دارای برخی مزایا و معایب است که در این بخش می‌خواهیم به مزایا و معایب شاخص ROI بپردازیم.

آشنایی با مزایای نرخ بازگشت سرمایه:

• این شاخص اجازه ارزیابی و سنجش کیفیت و نتیجه خروجی را میسر می‌سازد و با استفاده از آن می‌توان میزان کسب سود را اندازه‌گیری کرد.
• با استفاده از این شاخص در نهایت می‌توان برنامه‌هایی برای بهینه‌سازی عملکرد تیم در مسیر دست یافتن به اهداف تدوین کرد.
• این شاخص این امکان را ایجاد می‌کند که با بررسی‌های دقیق میزان پتانسیل و توانایی سازمان برای تجارت‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت را ارزیابی کنیم.
• نرخ بازگشت سرمایه امکان تحلیل و بررسی‌های دقیق در زمان ارائه محصول جدید را فراهم می‌کند و به وسیله آن می‌توان منظور میزان موفقیت و سودآوری محصول را بررسی کرد.

آشنایی با معایب نرخ بازگشت سرمایه:

• در صورتی که در به دست آوردن این شاخص اشتباهی صورت گیرد، ممکن است نتایج زیان‌باری برای شرکت به وجود بیاید.
• در بعضی از زمینه‌ها، به خصوص محاسبه دقیق سود مشتریان و جشنواره‌ها، ممکن است با مشکل مواجه شویم.
• محاسبه ROI برای بعضی روش‌های تبلیغاتی به راحتی مقدور نیست.

در محاسبات ROI ارزش زمانی پول مطرح نیست که همین امر ممکن است دقت نتیجه حاصل را با خطا مواجه کند.

سخن آخر

نرخ بازگشت سرمایه یا همان ROI یکی از شاخص‌های بسیار مهم در امور مالی و سرمایه گذاری در بورس است. از این شاخص می‌توانیم به منظور محاسبه میزان سرمایه‌ برگشتی در یک فرایند سرمایه‌گذاری و سود کسب شده، استفاده کنیم. این شاخص نتایج مهمی را برای ما به ارمغان می‌آورد و با استفاده از آن تا حدودی می‌توانیم موفقیت استراتژی مورد استفاده در یک پروژه را اندازه‌گیری کنیم. ROI مانند هر شاخص دیگری در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری دارای برخی مزایا و معایب است که به صورت دقیق در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم. در برخی موارد باید در نظر داشته باشید که سود به دست آمده از یک سرمایه‌گذاری ممکن است فقط بعد مالی نداشته باشد و ابعاد دیگری مانند برندسازی را نیز پوشش دهد. در این وضعیت استفاده از ROI کمی پیچیده‌تر خواهد شد.