بازار فارکس چیست؟ چگونه در فارکس معامله کنیم؟

افرادی که به سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی علاقه دارند، قطعا نام بازار فارکس را شنیده‌اند؛ یک بازار مالی بین‌المللی که سوالات بسیاری را در ذهن سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است. در این مطلب ابتدا بررسی می‌کنیم که فارکس چیست و معاملات فارکس چگونه انجام می‌شوند و سپس قوانین و نحوه فعالیت در آن را بررسی می‌کنیم.

به علت ممنوعیت معاملات فارکس در ایران و بالا بودن ریسک معاملاتی آن، سرمایه‌گذاری در این بازار مورد تائید کارگزاری آگاه و بآشگاه مشتریان آگاه نیست.

فارکس چیست و چگونه کار میکند؟

کلمه فارکس (FOREX) برگرفته از عبارت Foreign Exchange Market و به معنای تبادل ارزهای خارجی است. همان طور که از نام آن پیدا است فارکس بازاری است که در آن ارز خرید و فروش می‌شود و اصلی‌ترین و مهمترین فعالیت در این بازار تبدیل ارزها به یکدیگر است. این تبادل برای خرید و فروش کالا، خدمات شرکت‌ها و دولت‌ها، هزینه‌های سفر مسافران یا سرمایه‌گذاری اشخاص و بنگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در فارکس مؤسسات مالی بزرگ، بانک‌ها، شرکت‌های چند ملیتی، تجار، شرکت‌های بیمه‌ای، شرکت‌های صادرات و واردات، سفته‌بازها و اشخاص حقیقی، ارزهای مختلفی چون دلار آمریکا، یورو، پوند، ین و… را مورد معامله قرار می‌دهند. این معامله با خرید یک ارز و فروش هم‌زمان، ارزی دیگر اتفاق می‌افتد.

بازار تبادل ارز جهانی، مکان فیزیکی مشخصی ندارد و تمامی معامله‌گران از طریق شبکه الکترونیکی در حال معامله ارزهای مختلف هستند. با وجودی که فارکس (OTC)Over the counter  یعنی بازاری بدون مکان فیزیکی است اما مراکز اصلی این تجارت در لندن، نیویورک و توکیو واقع شده‌اند.

در حال‌ حاضر بزرگترین کارگزاری‌های بورس دنیا در آمریکای شمالی هستند و معاملات فارکس در آن جا به ‌طور دقیق قانون‌گذاری شده است. البته قوانین بسیار محکمی برای تائید شدن از جانب قانون‌گذاران، باعث شده تنها تعداد کمی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات به مشتریان، در آمریکای شمالی باقی بمانند.

در بازار متنوع خاورمیانه، مناطق قبرس و امارات به‌ عنوان مقاصد برتر برای حضور قانونی کارگزاران فارکس شناخته‌ می‌شوند. با وجودی که به ‌تازگی تمرکز روی بازارهای در حال ‌توسعه افزایش‌ یافته است؛ براساس تعداد کارگزاران فارکس، اروپا قاره پیشرو در این حوزه به حساب می‌آید و معامله‌گران این بازار با اطمینان بیشتری با کارگزاران این قاره همکاری می‌کنند.

گروه‌های مختلفی از سرمایه‌گذاران در فارکس فعالیت می‌کنند که در اصل بازیگران بازار هستند. این بازیگران با اهداف و انگیزه‌های مختص به خود در این بازار فعالند گاه به منظور سفته‌بازی و گاه به منظور کسب سود‌، اما در نهایت در راستای حفظ تمامیت و ثبات بازار نقش خود را ایفا می‌کنند.

در فارکس نیز مانند تمامی بازارهای مالی از تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال برای آنالیز حرکات قیمتی جفت ارزها استفاده می‌شود. جفت ارزی از اصطلاحات رایج در فارکس است و به هر دو ارزی که با یکدیگر معامله می‌شوند، جفت ارزی می‌گویند.

با بررسی وضعیت اقتصادی و سیاسی دو ارز می‌توان تحلیل بنیادی مناسبی برای تبادل آن دو ارائه داد. از جمله عوامل اقتصادی که می‌تواند بر روند معاملات تاثیر بگذارد، سیاست‌های پولی بانک مرکزی و تمایل آن‌ها به افزایش و یا کاهش نرخ بهره، میزان رشد اقتصادی، نرخ تورم و… است. برای اطلاع از رویدادهای اقتصادی سایت‌های متعدد معتبری مانند forexfactory.com، fxstreet.com و… وجود دارند که می‌توان لیست کامل این اطلاعات را تحت عنوان تقویم اقتصادی در آن‌ها مشاهده کرد.

در این سایت‌ها علاوه بر اطلاعات، پیش‌بینی کارشناسان خبره نیز ارائه می‌شود. با مقایسه رقم گزارش‌ شده و تفاوت آن با میزان پیش‌بینی شده یا مقادیر دوره‌های قبل، می‌تواند ارزش یک جفت ارز در مقابل جفت ارز دیگر را تقویت یا تضعیف کند.

از عوامل سیاسی که می‌تواند مستقیما بر روند معاملات فارکس تاثیرگذار باشد، اخبار سیاسی مانند انتخابات، جنگ و… است. در واقع سرمایه‌گذار باید به طور مستمر پیگیر اخبار سیاسی کشورهای مختلفی باشد که قرار است ارز آن‌ها را معامله کند و چشم‌اندازی از روند آتی نرخ ارز کشورهای مختلف داشته باشد. به ‌عنوان ‌مثال بداند که با انتشار نتیجه رفراندوم جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا، ارزش پوند در مقابل ارزهای دیگر کاهش خواهد داشت.

در بازار تبادل ارز جهانی، علاوه بر تحلیل بنیادی یا فاندامنتال، تحلیل تکنیکال نیز از اعتبار بالایی برخوردار است و می‌تواند کمک فراوانی به پیش‌بینی رفتار آینده قیمت کند.

بیشتر بخوانید: بورس چیست؟

معاملات فارکس چگونه انجام می‌شود؟

در گذشته مبادلات ارز تنها از کانال بانک‌های عاملی که امکان خرید و فروش ارز را داشتند انجام می‌شد.  اما بعد از مدتی بانک‌ها تصمیم گرفتند برای افزایش منافع خود برخی از مشتریان خود را در اولویت سرمایه‌گذاری قرار دهند. این اقدام بانک‌ها سبب شد که سایر مؤسسات مالی، شرکت‌های چند ملیتی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم به این شیوه عمل کنند. اما امروزه با همه‌گیر شدن و توسعه اینترنت و با وجود کارگزاران تمامی افراد با شرایط یکسان و در هر لحظه به راحتی می‌توانند با سفته‌بازان، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و… نرخ ارزها را از بانک‌های مختلف جمع‌‌آوری کرده و معامله کنند.

کارگزاران عامل‌های  واسطه بین معامله‌گران و بازار معاملات فارکس هستند و مهمترین نقش آن‌ها نیز انتقال سفارش‌های معاملاتی تریدر به بازار جهانی است. این انتقال اطلاعات از طریق نرم‌افزارهای اختصاصی کارگزاری صورت می‌گیرد. نرم‌افزارهایی که نرخ ارزها را به ‌صورت لحظه‌ای به نمایش می‌گذارند و مشتریان نیز سفارش خود را از طریق همان نرم‌افزار‍‌ها به کارگزاری مربوطه منتقل می‌کنند.

بنا به آن چه که گفته شد برای معامله در بازار فارکس لازم است در اولین اقدام یک کارگزاری مناسب انتخاب کنیم و انجام معاملات ارزی خود را به کارگزار مورد نظر خود بسپاریم. برای این کار بایستی قراردادی مابین کارگزار و شخص منعقد شود و تریدر مبلغی را که برای سرمایه‌گذاری در این بازار در نظر دارد به عنوان پشتوانه معاملات خود را به ‌حساب کارگزار واریز کند. این سپرده به نام خود مشتری باز می‌شود تا پس از گشایش حساب و گرفتن نام کاربری و رمز عبوری از کارگزار، مشتری بتواند از طریق نرم‌افزار معاملاتی بر خط کارگزاری به انجام معاملات ارزی خود بپردازد.

در نرم‌افزارهای مخصوص کارگزاری اصولا مراحلی چون دریافت تقاضاهای پیش‌خرید، پیش‌فروش و باز کردن و بستن معاملات بر روی کالاها یا ارزهای به خصوص است که هر کارگزار با استفاده از نرم‌افزار (پلتفرم) خاصی این خدمات را ارائه می‌دهد و گاهی ممکن است این پلتفرم در میان بسیاری از کارگزاری‌ها مشترک باشد. مانند نرم‌افزار متاتریدر (Metatrader)، که از معروف‌ترین نرم‌افزارهای معاملات بازار فارکس است و توسط شرکتی روسی‌ به نام  MetaQuotes ، طراحی شده است.

آخرین نسخه این نرم‌افزار بیش از ۲۰ زبان مختلف دنیا از جمله فارسی را پشتیبانی می‌کند. به‌ طورکلی هر فرد مواردی مانند نوع ارز مورد معامله، قیمت انجام ‌شده معامله، حجم معامله و تعیین نوع عملیات (خرید یا فروش) را در اکانت نرم‌افزار معاملاتی خود مشاهده می‌کند و کارگزاران در ازای این خدمات کارمزد معاملاتی (Spread) دریافت می‌کنند.

همان طور که گفتیم معاملات فارکس به ‌صورت جفت ارز صورت می‌پذیرد و همواره ارزش یا قیمت هر ارز در بازار فارکس با ارز دیگری تعیین می‌شود. به‌ عنوان‌ مثال ارزش یورو باید براساس ارز دیگری بیان شود. برای مثال قیمت یورو در مقابل دلار یعنی هر یک یورو چه میزان نسبت به دلار ارزش دارد، یا قیمت یورو در مقابل پوند یعنی برای هر یک یورو چه مقدار پوند باید پرداخت شود.

جفت ارزها با نماد اختصاری (ISO) دو ارز مشخص می‌شوند مانند:

• EUR/USD (میزان برابری یورو در مقابل دلار)
• GBP/USD (میزان برابری پوند در مقابل دلار)
• USD/CHF (میزان برابری دلار در مقابل فرانک سوئیس)
• USD/JPY (میزان برابری دلار در مقابل ین ژاپن)

بازار فارکس چه ویژگی‌هایی دارد؟

موارد زیر را می‌توان به عنوان ویژگی‌های بازار فارکس مطرح کرد:

فعالیت شبانه‌روزی

از خصوصیات منحصربه‌‌فرد فارکس کارکرد ۲۴ ساعته و ساختار غیرمتمرکز آن است. یعنی از روز دوشنبه تا پایان روز جمعه، امکان تبادلات شبانه‌روزی وجود دارد. حجم تبادلات در زمان‌های مختلف بستگی به ساعت کاری کشورهای مشارکت‌کننده در فارکس دارد. ارزها در بزرگ‌ترین بورس‌های سهام و بازارهای سرتاسر جهان همچون زوریخ، هنگ‌کنگ، نیویورک، توکیو، فرانکفورت، لندن، سیدنی و پاریس معامله می‌شوند. هرگاه بازار در ایالات‌متحده بسته شود، روز کاری در توکیو و هنگ‌کنگ شروع می‌شود. این انعطاف زمان کار، برای معامله‌گرانی که برنامه کاری پرمشغله‌ای دارند بسیار مناسب است زیرا لازم نیست آن‌ها نگران ساعات باز و بسته شدن بازار باشند و در هر ساعتی می‌توانند معاملات خود را انجام دهند.

داشتن اعتبار اهرمی بالا (High Leverage)

یکی از نکات مهم در مورد نحوه انجام معامله در فارکس، وجود اعتبار اهرمی بالا است. برای شروع ابتدا به بیان مفهوم اعتبار اهرمی یا همان لوریج می‌پردازیم.

در بازار فارکس همانند بازار آتی در ایران، برای انجام معاملات از طریق کارگزار (Broker) نیازی نیست تا مشتری تمام سرمایه لازم را در اختیار داشته باشد بلکه تنها با پرداخت سهم کوچکی از حجم کلی معامله مورد نظر (معمولاً ۱ تا ۲ درصد) می‌تواند اقدام به انجام آن معامله کند. به این اعتبار اصطلاحا Leverage گفته می‌شود.

از آن جایی ‌که معمولا میزان نوسانات نرخ یک ارز در طور روز به ‌ندرت از یک یا دو سنت بیشتر می‌شود، اگر از این اعتبار در معاملات فارکس استفاده نشود، میزان سود یا ضرر در معاملات بسیار پایین خواهد بود و جذابیتی برای سرمایه‌گذار در این بازار ایجاد نخواهد شد.

اعتباری که به ‌طور معمول در بازار فارکس وجود دارد برابر ۱:۱۰۰ (یک به صد)  یا ۱:۵۰۰ (یک به پانصد) است. یعنی هر ۱۰۰۰ دلار از پول شما به ترتیب معادل صد هزار و پانصد هزار دلار خواهد بود. فرض کنید که کل سرمایه شما ده هزار دلار آمریکا باشد و این پول را برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام در نظر گرفته باشید؛ بنابراین بزرگ‌ترین معامله‌ای که می‌توانید انجام دهید از کل پول شما تجاوز نخواهد کرد اما اگر با این مقدار پول در بازار فارکس فعالیت کنید می‌توانید تا صد برابر حجم سرمایه خود به معامله بپردازید. در واقع با سرمایه اولیه ده هزار دلاری خود، می‌توانید تا سقف یک‌ میلیون دلار معامله کنید.

وجود لوریج بالا برای بسیاری از افراد تازه‌وارد در بازارهای مالی جهانی می‌تواند در نگاه اول بسیار جذاب و وسوسه‌کننده باشد، زیرا ممکن است افراد این تصور را داشته باشند که با این میزان اعتبار اهرمی و یک معامله موفق، یک‌شبه می‌توانند راه چندین ساله را طی کنند و به ثروت گزافی دست یابند اما کسی که کمترین سابقه معامله در این بازار را داشته باشد به‌ خوبی از میزان خطرناک بودن آن و امکان از بین رفتن تمام سرمایه به ‌خوبی آگاه است.

البته اعتبار اهرمی الزاما باعث زیان معامله‌گران می‌شود؛ بلکه باید به این نکته توجه کرد که معامله‌گری در بازارهای مالی بیشتر از هر کسب‌ و کار دیگری نیازمند کسب دانش، تجربه و مدیریت صحیح سرمایه است.

به‌ عبارت ‌دیگر، وجود یا عدم وجود اعتبار معاملاتی قطعا تاثیری در موفقیت شما در بازارهای مالی نخواهد داشت. این جمله را به خاطر داشته باشد که «اگر نمی‌توانید بدون اعتبار اهرمی سود کسب کنید، هرگز با اعتبار اهرمی نیز سود نخواهید کرد.» حتی اگر می‌خواهید در بازار فارکس معامله کنید، اعتبار اهرمی ۱:۱۰۰ را فراموش کنید و ابتدا یاد بگیرید که چگونه باید معامله کرد.

واحد سنجش تغییرات جفت ارزها (Pips)

به علت حجم بالای معاملات در فارکس، معمولا نرخ برابری ارزها تا چهار یا پنج رقم اعشار محاسبه می‌شوند و به رقم چهارم بعد از اعشار پیپ (Pips) یا (Point) می‌گویند. مثلاً اگر قیمت یورو به دلار از ۱٫۱۶۰۲ به ۱٫۱۶۰۹ برسد، می‌گوییم ارزش یورو نسبت به دلار ۷ پیپ افزایش ‌یافته است.

مفهوم اسپرد (Spread) و قیمت خرید و فروش (Bid & Ask)

در معاملات فارکس، برای هر جفت ارز در هرلحظه دو قیمت متفاوت وجود دارد. یکی قیمتی است که شما می‌توانید در آن قیمت خرید انجام دهید که این نرخ را Ask می‌گویند و دیگری قیمتی است که شما می‌توانید در آن قیمت فروش انجام دهید و این قیمت را Bid می‌گویند. تفاوت این دو قیمت را اسپرد (Spread) می‌نامیم که در بروکرهای گوناگون نرخ متفاوتی برای آن در نظر گرفته می‌شود. اسپرد در واقع هزینه‌ای است که معامله‌گر برای انجام معامله خود می‌پردازد.

واحد اندازه‌گیری حجم معاملات

واحد اندازه‌گیری حجم معامله در بازار مبادلات ارز لات (Lot) است. در بیشتر قراردادها هر لات برابر با ۱۰۰۰۰۰ واحد ارز پایه است که در اکثر جفت ارزها معادل ۱۰ دلار سود یا زیان در هر پیپ است. حداقل حجم معامله نیز در اغلب بروکرها برابر ۰٫۰۱ لات است.

محاسبه سود و زیان حساب معاملاتی

در بازار فارکس سود و زیان حساب معاملاتی در لحظه، با توجه به تغییرات ارزش جفت ارزها و متناسب با حجم پوزیشن‌های معاملاتی به مانده‌حساب آن‌ها افزوده و از آن کاسته می‌شود. لزوم توجه ویژه به مبحث مدیریت سرمایه و رعایت حجم مناسب حساب معاملاتی نیز در اینجا اهمیت پیدا می‌کند. در معاملات فارکس حتما باید برای خود حد ضرر مشخص کنید. ممکن است تحلیل شما از روند میان‌مدت یا بلندمدت یک جفت ارز کاملا صحیح باشد اما اگر حد زیان تعیین نکنید و بر مبنای آن حجم معاملاتی مناسب را انتخاب نکنید، یک اصلاح عمیق در خلاف در بازار می‌تواند موجب زیان سنگین یا از بین رفتن کل حساب معاملاتی شما شود.

با تحمل این زیان علاوه ‌بر بار روانی فراوان، حتی در صورتی ‌که شما سرمایه مجدد برای ورود به بازار داشته باشید، به یک تلاش دوچندان نیاز خواهید داشت تا به پله قبل بازگردید و مانند معاملات سهام، مسکن و … در شرایط نزول قیمتی نمی‌توانید دارایی خود را نگه ‌دارید تا براساس تحلیل بلندمدت خود در آینده آن را به قیمت مد نظر خود به فروش برسانید. همیشه به خاطر داشته باشید که در فارکس انجام معامله بدون قرار دادن حد زیان، مانند پریدن از یک هواپیما بدون چتر نجات است.

مزایا و معایب معاملات فارکس چیست؟

فارکس از نظر حجم معاملات بزرگ‌ترین بازار موجود است و امکان ورود و خروج به آن با هر یک از ارزهای عمده دنیا در کسری از ثانیه وجود دارد.به دلیل نقدشوندگی بالا، بانک‌ها و کارگزار‌های فارکس معمولا با دادن اعتبار به مشتریان، امکان مدیریت موقعیت‌ها و فرصت‌های بسیاری را با سرمایه‌ اندک برای آن‌ها فراهم می‌کنند. البته مبادله‌ ارز فعالیتی در حوزه‌ اقتصاد کلان است. برای شناخت و بهره بردن از عواملی که باعث تغییر ارزش ارز کشورها می‌شود، افراد باید به‌ دنبال کسب اطلاعات درباره‌ اقتصاد کلان کشورهای مختلف و ارتباطات میان آن‌ها باشند.

ممکن است برای برخی از فعالان، بررسی اقتصاد کلان و پیش‌بینی بر مبنای آن، آسان‌تر از بررسی و تحلیل شرکت‌های خاص و کسب دانش در زمینه‌ صنعت مربوط به آن باشد؛ ولی عکس این حالت نیز ممکن است. در واقع بررسی اقتصاد کلان شرکت‌ها به شناخت دقیق از جوامع و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی آن‌ها نیاز دارد.

آیا فارکس در ایران قانونی است؟

معاملات فارکس در ایران به دلایلی نامشروع اعلام ‌شده است و مبادله ارزهای خارجی تنها توسط صرافی‌ها مجاز خواهد بود. اولین دلیلی که برای عدم مشروعیت فارکس در ایران باید درنظر گرفت بحث اعتبار کارگزاری‌ها به معامله‌گران بازار فارکس است. اگر کارگزاری‌ها برای معامله‌گران اهرم معاملاتی ندهند، جذابیت این بازار از بین می‌رود و بسیاری از معامله‌گران به خاطر اندک سرمایه آورده، قادر به انجام معاملات نخواهند بود. اگر کارگزاری اعتبار در اختیار معامله‌گران قرار دهد، تعداد زیادی تحت تاثیر فشارهای روانی و وسوسه‌های اغواکننده قرار گرفته و با هدف سودآوری بیشتر با حجم سنگین معامله وارد بازار شده و متضرر خواهند شد.

از دیگر دلایل مهم نامشروع بودن بازار فارکس در ایران می توان به علل زیر اشاره کرد:

• خروج ارز از کشور
• پیچیدگی و حرفه‌ای بودن معاملات فارکس

طبق بررسی‌های انجام شده، در بسیاری از کشورها مقررات زیاد و محدودکننده‌ای برای ورود به بازار فارکس در نظر گرفته می‌شود تا افرادی بتوانند در این بازار فعالیت کنند که از دانش کافی بهره‌مند باشند. از آن جا که در ایران اغلب بدون توجه به جوانب احتیاط و عموما به دلیل کسب سود بیشتر اقدام به ورود در این بازار می‌کنند، زیان‌های بسیاری به افراد تحمیل می‌شود. موارد زیر دلایل نامشروع بودن معاملات فارکس در ایران را شرح می‌دهند:

قاعده لاضرر

در احکام اسلامی یک قاعده فقهی وجود دارد به نام «قاعده لاضرر». این قاعده بر اساس سخن حضرت رسول اکرم است که می‌فرمایند «لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام». از آن جا که طبق آمارها غالب سرمایه‌گذاران به علت نبود آگاهی کافی و حرفه‌ای بودن بازار فارکس، در این بازار متضرر می‌شوند؛ لذا با استناد به قاعده لاضرر، معاملات بازار فارکس در ایران مشروعیت ندارد.

ربوی بودن معاملات بازار فارکس

همان‌طور که توضیح داده شد، در این بازار کارگزار اعتباراتی را به معامله‌گران می‌دهد و پس از کسب سود توسط معامله‌گران، علاوه ‌بر دریافت اصل اعتبار، در بخشی از سود آنان سهیم می‌شود.

صوری بودن معامله در اغلب مواقع

در بسیاری از موارد، تبادلات ارزی به ‌صورت واقعی صورت نمی‌گیرد و معامله تنها به ‌صورت صوری رخ داده است. این به این دلیل است که در بسیاری موارد تغییراتی به واسطه کارگزار ایجاد می‌شود که مانع از برقراری ارتباط میان بازار تبادل ارزی و تریدر می‌شود. از این ‌رو کشورهای بسیاری در خصوص معاملات بازار فارکس قوانین خاصی وضع‌ کرده‌اند تا این معاملات در چارچوب قانونی صورت گیرد.

علاوه بر این موارد، لازم است مشکلات زیرساختی و اینترنتی را نیز در نظر بگیریم زیرا این مشکلات می‌تواند سبب از میان رفتن انجام معاملات عادلانه شود.

سخن آخر

در این مقاله بررسی کردیم که فارکس چیست و سرمایه گذاری در فارکس چگونه انجام می‌شود. به‌ طور کلی معاملات فارکس ریسک‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارد. مزایایی مانند نقدشوندگی بالا، امکان استفاده از اهرم معاملاتی و باز بودن همیشگی بازار باعث شده برخی از سرمایه‌گذاران به این بازار علاقه‌مند شوند. معایبی مانند عدم وجود قوانین مشخص، نبود نظارت دقیق، احتمال کلاه‌برداری، نوسانات شدید و ریسک بسیار بالا نیز در این بازار وجود دارد. باید توجه داشته باشید که با سرمایه‌گذاری در این بازار ممکن است کل دارایی خود را در نتیجه تغییرات قیمتی از دست بدهید. معامله در این بازار نیازمند اطلاعات جامع و به‌روز اقتصادی و سیاسی و قدرت تحلیل آن‌ها، آشنایی کامل با اصول روانشناسی دادوستد در بازارهای مالی، تجربه بسیار و مدیریت سرمایه است.

با توجه به ممنوعیت معاملات فارکس در ایران و بالا بودن ریسک معاملاتی آن، سرمایه‌گذاری در این بازار مورد تائید کارگزاری آگاه و بآشگاه مشتریان آگاه نیست.