قراردادهای آتی زعفران در بورس کالای ایران

(بروزرسانی آذرماه ۹۷) ایران در حال حاضر، ۹۰ درصد از زعفران جهان رو تولید می­‌کند و با توجه به هزینه­‌های بالای تولید در کشورهای رقیب نظیر اسپانیا، فرصت بی­‌نظیری برای این گیاه ارزشمند فراهم آمده است تا سهم خود را در بازارهای جهانی تثبیت کنند؛ اما مشکلاتی نظیر صادرات فله‌­ای، نبود بسته­‌بندی مناسب و عدم تعامل با کشورهای مقصد سبب شده است تا زعفران ایران بانام کشورهایی نظیر اسپانیا و امارات وارد بازارهای جهانی شود. در کنار این مسائل، نوسانات قیمتی، ریسک مضاعفی را به فعالان این حوزه تحمیل کرده است. به همین دلیل و در راستای کاهش ریسک نوسانات، بورس کالای ایران قراردادهای آتی زعفران را به‌عنوان یکی از مهم­ترین ابزارها در تاریخ ۲ خرداد ۱۳۹۷ راه‌­اندازی کرد.

در مطلب “آتی به زبان ساده” به‌طور مفصل در خصوص قراردادهای آتی توضیح داده شد. در این بخش به ویژگی­‌ها و مشخصات قراردادهای آتی زعفران پرداخته می­‌شود. جهت آشنایی بیشتر با قراردادهای آتی توصیه می­‌شود، قبل از مطالعه این بخش، مطلب “آتی به زبان ساده” را مطالعه نمایید.

معاملات زعفران در بورس کالای ایران

ابزارهای مشتقه (ازجمله قراردادهای آتی) ابزاری هستند که قیمت و ارزش آن‌ها از یک نوع دارایی که اصطلاحاً به آن “دارایی پایه” می‌گویند، مشتق می‌شود. در قرارداد آتی فروشنده متعهد می‌­شود در سررسید مشخص، مقدار معین از کالایی مشخص را به قیمتی که الان تعیین می­‌کند، بفروشد و طرف خریدار متعهد به خرید آن کالا می­‌شود. قراردادهای آتی باید از مشخصاتی استاندارد پیروی کنند.

در حال حاضر زعفران مورد تائید بورس کالای ایران، زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین) و زعفران رشته ای درجه یک (پوشال معمولی) تعیین‌شده که بر اساس استاندارد مشخص‌شده از سوی بورس کالا است. شما می­‌توانید با مراجعه به سایت بورس کالای ایران به نشانی www.ime.co.ir ویژگی­های این نوع محصول را مشاهده کنید. تمامی ویژگی‌های موردنظر یک قرارداد آتی در قالب مستندی به نام مشخصات قرارداد آتی توسط بورس کالا به اطلاع عموم می‌رسد.

خلاصه ویژگی‌های قرارداد آتی زعفران در جدول شماره ۱ بیان‌شده است.

*نکته: منظور از آخرین روز معاملاتی، روز سررسید هر نماد است.

یکی از ویژگی‌های اصلی یک قرارداد آتی، اندازه هر قرارداد است. در قراردادهای آتی زعفران، اندازه هر قرارداد توسط بورس تعیین می‌شود و سرمایه‌گذاران صرفاً می‌توانند مضرب‌های صحیحی از این مقدار را مورد معامله قرار دهند. در حال حاضر، اندازه قراردادهای آتی زعفران در بورس کالا، ۱۰۰ گرم زعفران رشته‌ای بریده ممتاز است. به عبارتی سرمایه‌گذاران طی انجام خرید یا فروش یک قرارداد آتی زعفران، ۱۰۰ گرم خریداری نموده یا به فروش می‌رسانند. با توجه به اینکه هر قرارداد شامل ۱۰۰ گرم زعفران است، بنابراین اگر سرمایه‌گذاری قصد خرید یا فروش ۶ کیلو زعفران را در معاملات آتی زعفران داشته باشد، می‌بایست ۶۰ قرارداد آتی زعفران خرید کرده یا به فروش برساند.

حداقل تغییر قیمت سفارشات (tick price)

در وارد کردن قیمت سفارشات، در سامانه معاملات آتی با یک محدودیت روبرو هستیم. به این صورت که قیمت‌های واردشده به سیستم باید حتماً مضربی از یک عدد که توسط بورس تعیین‌شده، باشد. درواقع تغییر قیمت‌ها در آتی زعفران باید ۱۰ تومان به ۱۰ تومان انجام شود. به‌عنوان‌مثال اگر معامله‌گری قصد وارد کردن سفارشی باقیمت ۵۹٫۶۵۳ ریال دارد، ناچار است سفارش خود را بر روی یکی از قیمت‌های ۵۹٫۶۰۰ و یا ۵۹٫۷۰۰ قرار دهد. حداقل قیمت تغییر سفارش در بازارهای مختلف متفاوت است و با توجه به شرایط بازار تعیین می‌گردد. در قرارداد آتی سکه، حداقل تغییر قیمت سفارش در بازار آتی ۵۰۰ تومان تعیین‌شده است اما این مقدار در قراردادهای آتی زعفران ۱۰ تومان است.

نماد معاملاتی زعفران

در بازار آتی، هر سررسید با یک نماد مشخص در تابلو معاملات نمایش داده می‌شود. هر نماد معاملاتی متشکل از نام کالا، ماه و سال قرارداد است و تمامی نمادهای معاملاتی بایستی به تصویب هیئت پذیرش رسیده باشند.

در معاملات آتی زعفران، شما هر سررسید را بانام اختصاری آن می‌شناسید، درست مانند سهام که هر سهم با نماد خاص خود شناخته می‌شود. به‌طور معمول در نماد هر سهم، حرف اول نشان‌دهنده صنعتی است که شرکت موردنظر در آن فعالیت دارد و مابقی خلاصه‌ای از نام شرکت است؛ مانند “خپارس” که حرف “خ” نشان‌دهنده گروه خودرو و قطعات است و “پارس” مخففی از نام شرکت است “پارس خودرو”. نمادهای معاملاتی قراردادهای زعفران نیز از نام لاتین، سال و ماه قرارداد تشکیل می­‌شوند.

بر این اساس هر نماد معاملاتی برای زعفران رشته ای بریده ممتاز (نگین) به‌صورت SAFMMYY است که در آن SA مخفف زعفران (saffron)، MM علامت اختصاری ماه قرارداد (به صورت حرف) و YY سال قرارداد (به صورت عدد) است. به‌عنوان‌مثال نماد معاملاتی SAFAB97 نشان‌دهنده قرارداد آتی زعفران تحویل آبان ماه ۹۷ است.

هر نماد معاملاتی برای زعفران رشته ای درجه یک (پوشال معمولی)  به صورت OSFMMYY نوشته شود و OSF مخفف زعفران پوشال است.

سقف موقعیت تعهدی باز

 همچنین بر اساس دستورالعمل اجرایی معاملات آتی اتخاذ موقعیت‌های تعهدی باز با محدودیت‌هایی روبرو است، به این معنی که یک مشتری مجاز نیست بیش‌ازحد معینی که توسط هیئت پذیرش تعیین می‌شود، موقعیت تعهدی اخذ کند. هم‌اکنون سقف موقعیت‌های تعهدی برای مشتریان حقیقی و حقوقی به شرح زیر است.

 مشتریان حقیقی:

مشتریان حقیقی مجازند در هر نماد معاملاتی (سررسید فعال) حداکثر ۱۰۰۰ موقعیت تعهدی خرید و موقعیت فروش اخذ نمایند.

مشتری حقوقی:

اشخاص حقوقی مجاز هستند که ۱۰۰۰ موقعیت در هر نماد معاملاتی اخذ نمایند و این تعداد می‌تواند تا ۱۰ درصد موقعیت‌های تعهدی باز کل بازار افزایش یابد.

حد نوسان قیمت روزانه، صف خرید و صف فروش در معاملات آتی زعفران

در قراردادهای آتی زعفران محدود به (۵%±) قیمت تسویه روز معاملاتی قبل است و امکان ثبت سفارش باقیمتی بالاتر و پایین‌تر از این بازه وجود ندارد؛ مثلا درصورتی‌که قیمت تسویه روز قبل ۵۹٫۶۸۷ ریال باشد، بالاترین و پایین‌ترین قیمت در روز معاملاتی جاری به این روش محاسبه می‌شود:

بالاترین قیمت ‌ ۶۲,۶۷۱ = (۵۹٫۶۸۷* ۵%) + ۵۹٫۶۸۷ پایین‌ترین قیمت ۵۶,۷۰۲ ‌= (۵۹٫۶۸۷* ۵%) – ۵۹٫۶۸۷

با توجه به اینکه حداقل تغییر قیمت هر سفارش ۱۰ تومان (۱۰۰ ریال) است، این اعداد را باید گرد کنیم. همیشه بالاترین قیمت را به پایین گرد می‌کنیم و پایین‌ترین قیمت را به بالا تا قیمت در محدوده ۳ درصدی قرارگیری. با این توضیحات، بالاترین و پایین‌ترین قیمت به ترتیب ۶۱٫۴۰۰ و ۵۷٫۹۰۰ ریال می‌شود. درصورتی‌که فروشندگان انتظار قیمتی بیشتر از این بازه را داشته باشند، هیچ سفارش فروشی در سیستم ثبت نمی‌کنند زیرا می‌توانند در قیمت‌های بالاتر معامله خود را انجام دهند و به فروش باقیمت‌های بازه مجاز راضی نمی‌شوند. در این شرایط به‌اصطلاح گفته می‌شود که بازار صف خرید است. این شرایط به ضرر دارندگان موقعیت تعهدی فروش و به سود دارندگان موقعیت تعهدی خرید می‌شود. بالعکس در شرایط کاهشی و انتظار ریزش بیشتر بازار و تمایل خریداران به خرید در قیمت‌های پایین‌تر سفارش خریدی در سیستم ثبت نمی‌شود و در این شرایط با صف فروش مواجه می‌شویم که به ضرر دارندگان موقعیت تعهدی خرید و سود دارندگان موقعیت تعهدی فروش است.

کارمزد معاملات قرادادهای آتی زعفران

در حال حاضر کارمزد هر قرارداد تعهدی خرید یا فروش در معاملات آتی زعفران مطابق جدول شماره ۳ است.

بنابراین، کارمزد هر خریدوفروش مجموعا برابر با ۶۰۰ تومان خواهد بود.

لازم به ذکر است که به ازای اتخاذ هر موقعیت تعهدی خرید یا فروش مبلغ ۳۰۰ تومان بابت کارمزد محاسبه می‌گردد و اینکه این موقعیت‌ها طی یک سفارش در سامانه ثبت‌شده باشد یا چند سفارش، تفاوتی در میزان کارمزد ایجاد نمی‌کند.

وجه تضمین

در حال حاضر (۵ آذر ۹۷) وجه تضمین در بازار آتی زعفران ۱۰ درصد ارزش قرارداد است. در حال حاضر وجه تضمین برای قرارداد نگین ۶۱۵ هزار تومان و برای قرارداد پوشال ۵۰۰ هزار تومان است؛ یعنی برای خرید و فروش هر ۱۰۰ گرم زعفران پوشال، وجه تضمینی معادل ۵۰۰ هزارتومان مورد نیاز است.

نکته بسیار مهم: وجه تضمین از طریق شرکت بورس کالا تعیین می شود و ممکن در تاریخ های پیش از این یا پس از این، مقدار دیگری باشد. لذا توصیه می شود همواره برای اطمینان از وجه تضمین جاری، به سایت بورس کالا مراجعه شود.

ساعت معاملاتی

ساعات معامله قراردادهای آتی زعفران در روزهای مختلف، به شرح زیر است:

روزهای شنبه تا چهارشنبه: از ۱۰:۰۰ الی ۱۷:۰۰
روزهای پنجشنبه ها ۱۰:۰۰ الی ۱۶:۰۰
آخرین روز معاملاتی:۱۰:۰۰ الی ۱۵:۳۰

**منظور از آخرین روز معاملاتی، روز سررسید هر نماد است.

در پایان یادآور می‌شود قرارداد آتی سکه یکی از اوراق مشتقه محسوب می‌شود که از خرداد ۱۳۹۷ درشرکت بورس کالای ایران معرفی شد و قابلیت معامله پیدا کرد.

مطالب مرتبط:

نحوه دریافت کد مشتقه کالا آفست کردن (off set) در بازار آتی کالا چیست؟ چگونه از وضعیت کال مارجین خارج شویم؟