سواد مالی چیست؟

سواد مالی یکی از ملزومات زندگی امروز است؛ دانشی که با استفاده از آن می‌توانید مشکلات مالی را حل کنید، پس‌انداز مناسب و سرمایه‌گذاری پرسود داشته باشید و برای دوران بازنشستگی خود برنامه‌ریزی کنید.

هدف از کسب سواد مالی رسیدن به امنیت مالی است و همان طور که می‌دانید این آسایش و امنیت، روی ابعاد دیگر زندگی ما نیز اثر می‌گذارند.

منظور از سواد مالی چیست؟

اصطلاحات سواد مالی و هوش مالی معمولا در کنار هم یا به جای هم به کار می‌روند. صرف نظر از تفاوتی که این دو اصطلاح با هم دارند، هر دو به یک نکته مهم اشاره می‌کنند:

“دانش، توانایی و مهارت مدیریت مسائل مالی”

تعاریف زیادی برای سواد مالی مطرح شده است که در ابتدا ممکن است کمی پیچیده به نظر برسند اما با کمی سعی و تلاش و انتخاب منابع مناسب، می‌توانید دانش خوبی در این زمینه به دست آورید و در زمینه مالی به موفقیت‌های بیشتری برسید.

در تعریف کلی می‌توان گفت سواد مالی یعنی توانایی درک مباحث مالی، بودجه‌بندی و سرمایه‌گذاری را داشته باشید، بتوانید برای دوران بازنشستگی‌تان برنامه‌ریزی کنید و به امنیت مالی برسید.

امروزه دیگر اقتصاد به سادگی گذشته نیست و مسائل مالی بسیار پیچیده‌تر به نظر می‌رسند. مفاهیمی مانند خرید اعتباری، سرمایه‌گذاری، وام‌های مختلف، بیمه‌های درمانی و … به زندگی انسان مدرن پای گذاشته‌اند و برای گرفتن تصمیات درست در زمینه مالی، باید به درک درستی از این مسائل رسید.

مولفه‌های اصلی و کلیدی سواد مالی

مولفه‌های زیادی در سواد مالی دخیل هستند که برای مدیریت مناسب دارایی و منابع مالی خود باید آن‌ها را بشناسید تا بتوانید در حوزه‌های مختلف، استراتژی‌های مناسبی را برای موفقیت هر چه بهتر در امور پولی و مالی اتخاذ کنید. در ادامه به این مولفه‌ها اشاره می‌کنیم.

۱/ بودجه‌بندی

بودجه‌بندی در تعریف، مفهوم مشکلی به نظر نمی‌رسد اما به کارگیری آن در عمل ساده نیست و به دانش مالی نیاز دارد.

بودجه‌بندی به معنای برآورد دقیق درآمد و هزینه در یک دوره زمانی مشخص و برنامه‌ریزی مالی مناسب با توجه به این دو فاکتور است. بودجه‌بندی در سطوح مختلف از خانواده گرفته تا سطوح کلان یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها برای رسیدن به موفقیت و امنیت مالی به شمار می‌رود. همان گونه که گفتیم برای بودجه‌بندی باید درآمد و هزینه‌ها را خوب بسنجید و بنابراین باید مدتی را به برآورد دقیق این دو عامل مهم در بودجه‌بندی اختصاص دهید. این مولفه یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین ابزارهای مالی است و گام اول در یک برنامه‌ریزی موفق برای مدیریت صحیح دارایی محسوب می‌شود.

بودجه‌بندی به شما کمک می‌کند تا هزینه‌های اضافی را از مخارج خود حذف کنید؛ به طوری که همیشه درآمد بیشتر از هزینه‌ها باشد و مبلغی برای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری باقی بماند.

۲/ پس‌انداز

پس‌انداز یکی از مولفه‌های مهم در سواد مالی است. در گذشته پس‌انداز راهی برای افزایش ثروت به شمار می‌رفت اما این روزها و با افزایش نرخ تورم، پس‌انداز کارکرد ثروت‌سازی ندارد. با این حال، هر فرد باید مقداری پس‌انداز داشته باشد تا در مواقع ضروری بتواند از آن استفاده کند. این مبلغ را می‌توان در یک حساب بانکی یا به اشکال دیگر نگهداری کرد اما در هر صورت، لازم است دسترسی به آن ساده باشد.

۳/ سرمایه‌گذاری

حالا که با مفهوم بودجه‌بندی آشنا شدیم و توانستیم با یک برنامه‌ریزی موفق مبلغی از درآمدمان را حفظ کنیم، سوال بعدی این است که باید با این مبلغ باقیمانده چه کرد؟ سرمایه‌گذاری مفهومی است که در این بخش مطرح می‌شود و یکی از مهم‌ترین مولفه‌های سواد مالی هم هست. برای مطالعه بیشتر در رابطه با سرمایه گذاری در بازار سرمایه می‌توانید مقاله “آموزش روش‌های سرمایه‌گذاری در بورس ایران” را مطالعه کنید.

سرمایه‌گذاری به این معنا است که ما کالایی را خریداری کنیم با این انتظار که قیمت آن در آینده افزایش پیدا کند. سرمایه‌گذاری اصلا کار آسانی نیست و اگر از سواد مالی مناسبی برخوردار نباشید، احتمال این که سرمایه‌تان را در این فرایند از دست بدهید هم وجود دارد.

برای سرمایه‌گذاری مناسب باید از دانش مالی خوبی در این حوزه برخوردار باشید و با مفاهیمی مانند کاهش ریسک، نرخ بهره، سهام و … آشنا شوید.

یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در این بخش اشاره کرد این است: کسی که از سواد مالی خوبی برخوردار باشد، بین دو مفهوم سپرده‌گذاری و سرمایه‌گذاری تفاوت قائل می‌شود. در سپرده‌گذاری شما پول‌تان را به بانک می‌سپارید و بسته به نوع حسابی که افتتاح کرده‌اید، ماهانه مبلغی به عنوان سود سپرده به حساب شما واریز می‌شود اما سرمایه گذاری خرید یک کالا، اوراق بهادار و … با هدف افزایش قیمت آن در آینده است.

معمولا سرمایه‌گذاری با سود بیشتری همراه است و با داشتن دانش و سواد کافی در حوزه‌های مالی می‌توان ریسک کاهش سرمایه ناشی از آن را هم به حداقل رساند.

۴/ مدیریت بدهی‌ها

خیلی از ما تجربه وام گرفتن داریم یا در آینده ممکن است با موقعیت‌هایی روبه‌رو شویم که به فکر گرفتن وام بیفتیم. یکی از مولفه‌های مهم سواد مالی وام گرفتن و مدیریت آن است.

شما باید هدف مشخصی برای گرفتن وام داشته باشید و دریافت وام بر زندگی شما اثرگذار باشد. در گرفتن وام، سواد مالی عنصری مهم و حیاتی است که مشخص می‌کند اولا در چه مواردی بهتر است وام بگیرید و ثانیا چطور برای پرداخت این وام‌ها برنامه‌ریزی کنید.

سواد مالی به شما کمک می‌کند مدیریت بهتری در مورد همه بدهی‌های خود اعم از وام‌ها و اعتبارات، مبالغی که قرض کرده‌اید و … داشته باشید. بدهی اصولا چیز بدی نیست و به افراد زیادی برای تامین منابع مالی برای خرید بسیاری از نیازهای ضروری زندگی کمک می‌کند. در این بخش نیز داشتن سواد مالی و آشنایی با مفاهیم مختلف مدیریت دارایی اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.

۵/ مالیات

مالیات یکی دیگر از مواردی است که به ویژه برای صاحبان بعضی از مشاغل اهمیت بسیار زیادی دارد. آن‌ها برای داشتن یک برنامه‌ریزی موفق باید مسائل مالی مرتبط با این حوزه را هم در نظر بگیرند و از سواد خوبی درباره مفاهیم مربوط با مالیات برخوردار باشند.

۶/ محافظت از پول و جلوگیری از سرقت مالی

این روزها بسیاری از امور مالی افراد از طریق شبکه اینترنت و به صورت آنلاین انجام می‌شود و از یک پرداخت وجه ساده گرفته تا سرمایه‌گذاری در بورس و بازارهای مالی را می‌توان به وسیله کامپیوتر و از راه دور انجام داد.

این امر موضوع حفاظت از اطلاعات مالی را برجسته‌تر می‌کند و برخورداری از سواد مالی مناسب در این زمینه نیز می‌تواند به افراد برای حفاظت از اطلاعات مالی و جلوگیری از سرقت این اطلاعات کمک کند.

۷/ بیمه

بیمه یکی دیگر از مباحثی است که در حوزه سواد مالی اهمیت زیادی دارد. بیمه‌های مختلفی وجود دارد و افراد باید اطلاعات خوبی در زمینه انواع بیمه و کارکردهای آن داشته باشند تا بتوانند از این خدمت به نفع خود بهره ببرند و امنیت مالی بیشتری را برای خود و خانواده‌شان با استفاده از بیمه‌های مختلف ایجاد کنند.

چگونه سواد مالی خود را افزایش دهیم؟

در گام اول باید به ضرورت یادگیری پی ببرید. هر فرد در زندگی خود با مسائل مالی مختلفی مواجه است و برای مدیریت آن‌ها، لازم است نکاتی را یاد بگیرد. موقعیت شغلی و جایگاه شما تفاوتی در این نیاز ایجاد نمی‌کند؛ فرقی ندارد کارمند باشید یا خانه‌دار یا دانشجو یا مدیر یا … در هر سن و هر شرایط شغلی اجتماعی، لازم است بتوانید برای خود امنیت مالی ایجاد کنید.

زمانی که به این ضرورت پی بردید، می‌توانید تحقیقات خود را آغاز کنید. کتاب‌ها، مقالات و پادکست‌های متنوعی در این زمینه وجود دارند. برای نمونه می‌توان به کتاب «سواد مالی برای همه» اشاره کرد. موسی احمدی، محمد جواد صدیقی ‌پاشاکی نویسندگان این کتاب هستند و در آن به آموزش کلیات سواد مالی، نکات مهم برای سرمایه‌گذاری و به ویژه سرمایه‌گذاری در بورس، نحوه بودجه‌بندی، مدیریت اعتبارات و بدهی‌ها و … پرداخته‌اند.

کتاب‌های رابرت کیوساکی نیز در این زمینه مفید هستند. «پدر پولدار، پدر بی‌پول» و «هوش مالی خود را افزایش دهید» دو کتاب کیوساکی هستند که شهرت جهانی پیدا کرده‌اند و در کشورهای بسیاری به چاپ رسیده‌اند. این دو کتاب دیدگاه‌های سنتی را به چالش می‌کشند و نگرش شما را نسبت به مقوله پول و سرمایه‌گذاری تغییر می‌دهند. نکته مثبت در مورد کیوساکی این است که مباحث پیچیده مالی را به زبان ساده و با لحن روایی شرح می‌دهد. این ویژگی باعث می‌شود مطالعه کتاب‌ها، به خصوص برای افرادی که آشنایی چندانی با مباحث مالی ندارند، ساده و لذت‌بخش باشد.

آموزش سواد مالی به کودکان

سواد مالی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و به ویژه در زندگی امروز و با پیچیده شدن مسائل مالی، اهمیت این موضوع روز به روز هم بیشتر می‌شود. بنابراین بهتر است کودکان و نوجوانان را از سنین پایین با مفاهیم مهم پولی و مالی آشنا کنید و به آن‌ها یاد بدهید که برای داشتن یک زندگی مالی موفق و رسیدن به امنیت مالی باید چه کارهایی را انجام دهند.

از همان دوران کودکی و نوجوانی مبلغی مشخص را به عنوان پول توجیبی به بچه‌ها بدهید و از آن‌ها بخواهید که این مبلغ را با توجه به خواسته‌های خود در بازه زمانی مشخص مدیریت کنند.

بودجه‌بندی و ضرورت‌های آن را به کودکان‌تان یادآور شوید و از آن‌ها بخواهید بین پولی که از شما می‌گیرند و هزینه‌هایشان تعادل برقرار کنند و حتما مبلغی هم حتی اندک پس‌انداز کنند. در بسیاری از کشورهای دنیا سواد مالی جز برنامه‌های درسی دانش‌آموزان است و به آن‌ها آموزش داده می‌شود. در مقالات بعدی، بیشتر درباره آموزش سواد مالی به کودکان صحبت می‌کنیم.

سخن آخر

در زندگی پیچیده امروز مسائل مالی و مدیریت درست دارایی مسئله‌ای بسیار مهم و حیاتی به نظر می‌رسد. شما باید درآمد خود را به صورت دقیق برآورد کنید، هزینه‌های خود را بسنجید و با شناخت خوب از مفاهیمی چون وام، بدهی، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و … دارایی خود را در بازه زمانی مشخص به خوبی مدیریت کنید. سواد مالی حوزه‌ای است که همه این مفاهیم را در برمی‌گیرد و به شما کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی مالی موفقی داشته باشید و در زمینه پولی و مالی، احساس امنیت کنید.