کشور ما یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصول سیمان در جهان به حساب می‌آید. در سال ۲۰۲۰ ایران به عنوان هفتمین تولیدکننده سیمان در دنیا شناسایی شد. این در شرایطی است که ایران برای چندین سال متوالی در فشار ناشی از تحریم‌ها به سر می‌برد و صادرات کالای سیمان به سختی صورت می‌گرفت. در واقع صنعت سیمان برای مدت‌ها در بازار سهام نتوانست به ارزش واقعی خود دست یابد و در بازار فیزیکی هم با چالش‌های زیادی روبرو بود. خوشبختانه در چند سال اخیر چرخشی در این روند رخ داد و سیمان در هر دو بازار توانست به سوددهی خوبی برسد. رشد سهام گروه سیمان از سال ۱۳۹۸ به بعد و عرضه سیمان در بورس کالا حکایت از رخدادهای مثبت در صنعت سیمان دارد. در ادامه این مطلب به تحلیل صنعت سیمان در بازار بورس، فراز و نشیب‌های آن، تاثیر تحریم‌ها بر صنعت سیمان و آنچه برای آینده این صنعت پیش‌بینی می‌شود خواهیم پرداخت.
در این مطلب عناوین زیر را بررسی خواهیم کرد:
تاریخچه صنعت سیمان
تاریخچه صنعت سیمان در ایران به حدود ۱۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. این محصول برای نخستین بار در دوره قاجار وارد ایران شد و در برخی سازه‌ها مورد استفاده قرار گرفت. مقاومت، چسبندگی و کیفیت سازه‌هایی که در ساخت آنها از سیمان استفاده می‌شد، به مرور توجه معماران را به خود جلب کرد و در سال ۱۲۹۲ شمسی، فردی به نام علی‌قلی‌خان سپاهی‌دنبلی ملقب به مهندس‌الدوله پیشنهاد ساخت کارخانه سیمان را مطرح کرد. اجرا شدن این طرح بنا به دلایلی مثل اختلاف درباره انحصار حق تولید، رخ دادن جنگ جهانی اول و… چندین سال به تعویق افتاد و در نهایت در سال ۱۳۱۱ کارهای ساخت کارخانه آغاز شد و در سال ۱۳۱۲ اولین کورهٔ سیمان ایران با ظرفیت ۱۰۰ تن در روز به بهره‌برداری رسید. به همین ترتیب دومین کوره سیمان در سال ۱۳۱۶ و سومین کارخانه در سال ۱۳۱۷ به بهره‌برداری رسیدند. روند تولید سیمان در ایران به سیر صعودی ادامه داد و در حال حاضر بیش از ۵۰ شرکت بزرگ تولید کننده این محصول در کشور به فعالیت می‌پردازند. از اوایل دهه ۷۰ شمسی تا حدود ۱۰ سال بعد، با توجه به اجرای طرح‌های مربوط به دوران سازندگی، تقاضا برای این کالا افزایش یافت و به دلیل عدم نظارت دقیق، مشکلاتی در زمینه کنترل قیمت به وجود آمد. در دهه ۸۰ و زمان طرح خصوصی‌سازی قیمت‌گذاری دستوری محصولات گروه سیمان هم صورت گرفت و با ورود این صنعت به بازار بورس، شرایط تا حد زیادی بهبود یافت. در ادامه به بررسی تاثیر خصوصی‌سازی بر صنعت سیمان می‌پردازیم.
تاثیر خصوصی‌سازی بر صنعت سیمان
در سال ۱۳۸۴ اجرای طرح خصوصی‌سازی در شرکتهای گروه سیمان آغاز شد و در همین زمان سهام شرکتهای سیمان برای نخستین بار در بازار بورس عرضه شد. البته خصوصی‌سازی به شکلی که در آن سال‌ها انجام شد، انتقادهای زیادی را متوجه خود کرد. مثلا سیمان خوزستان یکی از اولین شرکت‌هایی بود که بخشی از سهام آن در طرح خصوصی‌سازی به سازمان تامین اجتماعی واگذار شد. منتقدان این کار را خصوصی‌سازی نمی‌دانستند و آن را تنها انتقال سهم از بخشی از دولت به بخش دیگر قلمداد می‌کردند. سیمان خاش، سیمان آبیک، سیمان فارس و سیمان فیروز کوه از دیگر شرکت‌هایی بودند که در طرح خصوصی‌سازی بخشی از سهام آنها واگذار شد. تصویر زیر مربوط به خرداد ۱۳۸۴ و زمان عرضه سهام گروه سیمانی در بازار بورس است. روندی که این سهام از بدو پذیرش تا چند سال بعد طی کرده است، بسیار جای بحث دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
گروه صنعت سیمان در بورس
در سال ۱۳۸۴ اجرای طرح خصوصی‌سازی در شرکتهای گروه سیمان آغاز شد و در همین زمان سهام شرکتهای سیمان برای نخستین بار در بازار بورس عرضه شد. البته خصوصی‌سازی به شکلی که در آنگروه صنعت سیمان در خرداد سال ۱۳۸۴ وارد بازار بورس شد. متاسفانه عدم وجود سیاست‌های صحیح در صنعت سیمان، وجود بازار سیاه، فراز و نشیب‌های مربوط به بازار مسکن و ساخت‌وساز که ارتباط مستقیمی با صنعت سیمان دارد، شرایط بدی را برای سهام این گروه در بازار بورس رقم زد. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید سیمان از زمان پذیرش تا بیش از ۲ سال بعد در روند نزولی به سر می‌برد و حتی در دی ۱۳۸۶ که کمی وارد روند صعودی شد، همچنان نسبت به قیمت اولیه زیان‌ده بود.
در مرداد سال ۱۳۸۷ سهام گروه سیمان برای نخستین بار رشد قابل توجهی را تجربه کرد. البته از آن جایی که این رشد باز هم نسبت به قیمت اولیه کمتر بود، پیک صنعت سیمان به حساب نمی‌آید. سهام گروه سیمان پس از اصلاح بازار دوباره دچار رکود شد و در خرداد سال ۱۳۸۸ کمترین قیمت خود را تجربه کرد. در این زمان رخدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی متعدد بر سهام گروه‌های مختلف بورسی تاثیر گذاشتند و صنعت سیمان هم بدترین روزهای تجربه کرد. این فراز و نشیب حدود یک سال ادامه داشت و در میانه سال ۱۳۸۹ سهام گروه سیمان وارد روند صعودی شد. در تصویر زیر اوضاع این سهام در بازار بورس در سه تاریخ مذکور را مشاهده می‌کنید.
اولین پیک صنعت سیمان
اولین پیک صنعت سیمان در بازار بورس در سال ۱۳۹۲ رقم خورد. از سال ۱۳۸۹ که روند صعودی گروه سیمان آغاز شد، این سهام فراز و فرودهای مختلفی را تجربه کرد. دقت کنید که ایران در حدفاصل سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ در تحریم به سر می‌برد. این تحریم‌ها همه جانبه بود، واردات به سختی انجام می‌شد، صادرات تنها از چند مسیر محدود صورت می‌گرفت. شرکتهای بسیاری قراردادهای خود را با ایران فسخ کردند و کشور در اوضاع اقتصادی بسیار بدی قرار داشت اما آنچه باعث روند صعودی در این زمان شد افزایش قیمت در بازارهای موازی بود. بازارهای طلا، دلار و… در حال رشد بودند و این موضوع بر بازار بورس هم تاثیر می‌گذاشت و روند صعودی سهام گروه‌های مختلف از جمله سیمان را رقم زد. در سال ۱۳۹۲ و هم‌زمان با آغاز دولت یازدهم، صحبت‌هایی درباره رفع تحریم‌ها صورت گرفت و این موضوع تاثیر بسزایی بر بازار بورس داشت، چنانچه در آذر ۱۳۹۲ اولین پیک صنعت سیمان رقم خورد.
تاثیر تحریم‌ها بر صنعت سیمان
بخش قبلی تا حدودی به موضوع تاثیر تحریم‌ها بر صنعت سیمان اشاره شد. حال قصد داریم به صورت دقیق‌‌تری این تاثیر را بررسی کنیم. در گام نخست به سراغ قیمت تمام شده محصول سیمان می‌رویم. همانطور که می‌دانید ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان سیمان به شمار می‌آید، بنابراین قیمت این کالا برای مصارف داخلی نباید چندان بالا باشد. اما آنچه در سال‌های تحریم مشاهده کردیم خلاف این موضوع بود و قیمت سیمان روند افزایشی داشت. اگرچه این موضوع از چند دلیل متعدد مانند بازار سیاه، عدم مدیریت و نبود قوانین صحیح و… ناشی می‌شود، اما یکی از اصلی‌ترین دلایل، هزینه‌هایی بود که تحریم‌ها بر صنعت سیمان تحمیل کرد. ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان سیمان، از تجهیزات و دستگاه‌های متعدد پیشرفته‌ای برای تولیدات خود استفاده می‌کند. غالب این دستگاه‌ها وارداتی هستند و قطعات آنها باید از شرکت اصلی تامین شود. حال تحریم‌ها اجازه تامین قطعات را به تولیدکنندگان نمی‌داد. دستگاه‌ها تا حدودی تعمیر می‌شدند ولی کم‌کم تعمیرات هم کارساز نبود و شرکت‌ها ناگزیر به تامین قطعات جدید بودند و برای این منظور مجبور شدند از چندین واسطه بهره ببرند و هر واسطه هزینه‌ای برای شرکت در بر داشت. در نهایت قطعه مورد نیاز با چند برابر قیمت اصلی به شرکت می‌رسید و تولیدکننده ناچار بود قیمت تمام شده محصول را افزایش دهد تا دچار زیان نشود. در ادامه همین موضوع، شرکت‌ها برای پرداخت با مشکلات زیادی روبرو بودند، چراکه بانک‌های ایرانی هم تحریم شدند و پرداخت ارزی ممکن نبود. از طرفی تولیدکننده برای پرداخت هزینه قطعات با مشکل روبرو می‌شد و از طرف دیگر کشورهای واردکننده سیمان برای پرداخت به ایران، دشواری‌های زیادی داشتند. ایران نمی‌توانست مطالبات خود را در محصول سیمان وصول کند و هیچ کشوری پاسخگو نبود. واردکنندگان ادعا می‌کردند که وجه آنها آماده است و ایران که به دلیل تحریم‌ها نمی‌تواند حساب ارزی داشته باشد، باید مشکل را حل کند و شرکتهای صادرکننده سیمان هم مجبور به استفاده از حساب‌های واسط بودند که دشواری و ریسک بسیار داشت. تاثیر تحریم‌ها بر صنعت سیمان در این موضوع خاص آسیب‌های زیادی را برای صادرکنندگان در پی داشت. به عنوان آخرین مورد برای تاثیر تحریم‌ها بر صنعت سیمان به سراغ میزان عرضه و تقاضا می‌رویم. علاوه بر موضوع صادرات، میزان تقاضا برای سیمان در کشور همواره بالا بوده است. رونق ساخت‌وساز و بازار ملک که همیشه در ایران طرفداران خاص خود را داشت، به رونق صنعت سیمان کمک می‌کرد. اما در زمان تحریم‌ها با توجه به افزایش قیمت در مواد اولیه ساخت‌وساز، چندین پروژه بزرگ عمرانی برای مدت‌ها در حالت نیمه‌کاره و رکود باقی ماندند. توقف این پروژه‌ها که توسط افراد قدرتمند در این صنعت استارت خورده بودند، تاثیر عمیقی بر پروژه‌های موازی داشت. ناگهان صنعت سیمان با رکود غیر قابل باوری روبرو شد و برای نخستین بار میزان عرضه سیمان از تقاضای آن پیشی گرفت. ذخایر افزایش یافت، شرکت‌ها تعدیل نیرو کردند و نرخ بیکاری ناشی از این صنعت به شکل قابل توجهی افزایش یافت. در نهایت با مطرح شدن موضوع برجام اوضاع کمی بهتر شد. در ادامه به بررسی تاثیر برجام بر صنعت سیمان می‌پردازیم.
تاثیر برجام بر سهام گروه صنعت سیمان
اولین پیک صنعت سیمان در بازار بورس در سال ۱۳۹۲ رقم خورد. از سال ۱۳۸۹ که روند صعودی گروه سیمان آغاز شد، این سهام فراز و فرودهای مختلفی را تجربه کرد. دقت کنید که ایران در حدفاصل سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ در تحریم به سر می‌برد. ایندراگرچه مطرح شدن موضوع برجام باعث شد اولین پیک صنعت سیمان رقم بخورد اما این شرایط ادامه نیافت و تا زمان اجرایی شدن برجام و امضای عقدنامه، اوضاع متفاوت از آنچه تصور می‌شد، پیش رفت. در تصویر زیر پس از پیک صنعت سیمان، سه تاریخ تیر ۱۳۹۴ (عقد پیمان برجام)، مهر ۱۳۹۴ (به تصویب رسیدن برجام) و دی ۱۳۹۴ (اجرایی شدن برجام) را مشاهده می‌کنید.
اگرچه در این زمان‌ها سقوط شدید در سهام رخ نداد، اما به هر حال سهام گروه سیمان روند نزولی داشت و این روند تا میانه سال ۱۳۹۵ ادامه یافت. دلیل این موضوع را میتوان مسائل گوناگونی دانست. مثلا به ثبات رسیدن قیمت کالا در بازار فیزیکی میتواند تاثیر منفی بر بازار سهام داشته باشد، چراکه بازار سهام از افزایش قیمت، سود می‌برد، حتی اگر این افزایش قیمت غیر واقعی باشد! برجام باعث شد کشورهای مختلف در تحریم‌ها علیه ایران تجدید نظر کنند و اگرچه رونق در بازار فیزیکی سیمان به چشم می‌خورد، اما تاثیر برجام بر سهام گروه صنعت سیمان را نمی‌توان چندان سودساز دانست.
تاثیر خروج آمریکا از برجام بر سهام گروه صنعت سیمان
علی‌رغم اینکه برجام تاثیر بسزایی در سهام گروه سیمان نداشت، تاثیر خروج آمریکا از برجام بر سهام گروه صنعت سیمان قابل توجه است. طبق آنچه در تصویر زیر مشاهده می‌کنید سهام گروه سیمان پس از انتشار خبر خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷ پس از مدت‌ها وارد روند صعودی شد و این روند با توجه به رخدادهای بعدی، دومین پیک صنعت سیمان را رقم زد.
اگرچه خروج آمریکا از برجام را نمی‌توان موضوع خوش‌آیندی در نظر گرفت، اما تاثیر آن بر گروه‌های مختلف سهام در بازار بورس مثبت بود. در اردیبهشت ۱۳۹۷ قیمت ارز شروع به رشد کرد و این روند بدون توقف تا بیش از یک سال بعد ادامه یافت. سهام گروه سیمان نیز به صورت موازی روند رشد خود را طی می‌کرد و طبق تصویر قبل در کمتر از یک سال رشد چند برابری را تجربه کرد. از آنجایی که ایران یکی از صادرکنندگان بزرگ سیمان در جهان است، افزایش نرخ ارز بر سهام آن تاثیر خوبی دارد. البته برای بررسی هر رخداد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و… باید ابعاد مختلف آن در جامعه و تاثیرش بر زندگی مردم در نظر گرفته شود، اما اگر به صورت خاص بر موضوع تاثیر خروج آمریکا از برجام بر سهام گروه صنعت سیمان متمرکز شویم، نتیجه مثبتی حاصل می‌شود.
تاثیر پیوستن مردم به بورس بر سهام گروه صنعت سیمان
تاثیر پیوستن مردم به بورس بر سهام گروه صنعت سیمان را میتوان مهم‌ترین رویداد در سهام این صنعت به حساب آورد! شاید این موضوع به نظر کمی عجیب بیاید، اما با بررسی نمودار سهام گروه سیمان متوجه می‌شویم که سهام گروه سیمان از آغاز پیوستن مردم به بورس روند صعودی قابل توجهی را تجربه کرده است. این روند در سهام گروه سیمان بی‌سابقه است و در واقع سیمان پس از حدود ۱۵ سال فعالیت در بورس، توانست رونقی برابر با آنچه در بازار فیزیکی رخ می‌دهد، تجربه کند. تقریبا از ابتدای سال ۱۳۹۸ دعوت دولت برای پیوستن مردم به بورس آغاز شد. در تصویر زیر شروع حرکت صعودی گروه سیمان در بورس را با حرکت ملایمی مشاهده می‌کنید. در اواخر سال ۱۳۹۸ که کدهای بورسی صادر شده به بیش از چند برابر رسیدند، این شیب صعودی بیشتر شد و در تابستان سال ۱۳۹۹ به اوج خود رسید. البته کمی بعد و در زمان اصلاح بازار، قیت سهام گروه سیمان کمی کاهش یافت، اما همچنان در سود به سر می‌برد.
در رابطه با تاثیر پیوستن مردم به بورس بر سهام گروه صنعت سیمان، باید چند موضوع را در نظر بگیریم. وقتی سرمایه‌گذاران بورسی افزایش می‌یابند، میزان تقاضا بالا می‌رود و قیمت سهام به خو‌دی‌خود روند افزایش را تجربه می‌کند. اما در این بین گروه‌هایی وجود دارند که از آنها استقبال بیشتری می‌شود. این گروه‌ها یا در دسته صنایع استراتژیک مانند نفت و فلزات اساسی قرار دارند یا جزو صنایع قدیمی، شناخته شده و مورد اعتماد مردم (مثل بانک) هستند. سیمان یکی از قدیمی‌ترین صنایع فعال در کشور است که همیشه اخباری حول صادرات آن به گوش می‌رسد. بنابراین مردم دید خوبی نسبت به این صنعت دارند و سرمایه‌گذاری در آن هم توسط تازه‌واردن قابل درک است و تایید تحلیل‌گران بنیادی برای سرمایه‌گذاری در سهام گروه سیمان، به محبوبیت آن در بازار بورس افزوده است.
نمادهای بورسی گروه صنعت سیمان
نمادهای بورسی گروه صنعت سیمان، همگی در زیرگروه «توليد سيمان، آهك و گچ»، قرار می‌گیرند. در جدول زیر شرکتهای فعال در این صنعت را مشاهده می‌کنید.
سیمان داراب
| نماد | نام شرکت | بازار |
| سبزوا | سيمان لار سبزوار | بازار اول فرابورس |
| سخاش | سیمان خاش | بازار دوم بورس |
| سفانو | سیمان فارس نو | بازار اول بورس (تابلوي فرعي) |
| ساراب | بازار اول بورس (تابلوي فرعي) | |
| سشمال | سیمان شمال | بازار اول بورس (تابلوي فرعي) |
| سیتا | سرمايه گذاري سيمان تامين | بازار دوم بورس |
| سصفها | سیمان اصفهان | بازار دوم بورس |
| سرود | سیمان شاهرود | بازار اول بورس (تابلوي اصلي) |
| سنیر | سيمان سفيد ني‌ريز | بازار دوم بورس |
| سیلام | سیمان ایلام | بازار دوم بورس |
| سکرما | سیمان کرمان | بازار اول بورس (تابلوي اصلي) |
| سفارس | سيمان فارس و خوزستان | بازار اول بورس (تابلوي اصلي) |
| ساروم | سیمان ارومیه | بازار اول بورس (تابلوي اصلي) |
| سشرق | سیمان شرق | بازار اول بورس (تابلوي اصلي) |
| سدشت | صنايع سيمان دشتستان | بازار دوم بورس |
| سدور | سيمان دورود | بازار دوم بورس |
| سهرمز | سيمان‌هرمزگان | بازار دوم بورس |
| ستران | سيمان تهران | بازار اول بورس (تابلوي اصلي) |
| سبهان | سیمان بهبهان | بازار دوم بورس |
| سمازن | سیمان مازندران | بازار اول بورس (تابلوي فرعي) |
| ساربیل | سيمان آرتا اردبيل | بازار دوم بورس |
| سپاها | سیمان سپاهان | بازار اول بورس (تابلوي اصلي) |
| سیدکو | سرمايه گذاري توسعه صنايع سيمان | بازار دوم بورس |
| سفار | سيمان‌فارس | بازار دوم بورس |
| سهگمت | سيمان‌هگمتان | بازار اول بورس (تابلوي فرعي) |
| سخوز | سيمان خوزستان | بازار اول بورس (تابلوي فرعي) |
| سغرب | سيمان‌غرب | بازار اول بورس (تابلوي فرعي) |
| سقاین | سيمان قائن | بازار دوم بورس |
| سکرد | سيمان كردستان | بازار دوم بورس |
| سبجنو | سيمان بجنورد | بازار دوم بورس |
| سخزر | سيمان خزر | بازار اول بورس (تابلوي فرعي) |
این ویدئو را حتما ببینید!
سخن آخر
برای تحلیل صنعت سیمان، بررسی بازار سهام و بازار فیزیکی باید به صورت مجزا صورت گیرد. اگرچه این دو بازار می‌توانند تاثیراتی بر هم داشته باشند، اما در محصول سیمان موضوع کمی متفاوت است. یکی از چالش‌هایی که همواره در بازار فیزیکی صنعت سیمان ایران مطرح می‌شود، بحث قیمت‌گذاری، بازار سیاه و در واقع مافیای این صنعت است! در سال ۱۴۰۰ سیمان برای نخستین بار در بورس کلای ایران عرضه شد و البته این کار با هدف رفع چالش‌ها، حل مشکلات بازار فیزیکی و قیمت‌گذاری محصول انجام شد و امید است که بتواند نتیجه خوبی را برای سرمایه‌گذاران در پی داشته باشد. از طرف دیگر در بازار سهام سیمان (برعکس بازار فیزیکی)، نوسان‌گیری و سفته‌بازی خاصی مشاهده نمی‌شود و البته اگر این موضوع برای سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت جالب نیست اما برای سهامداران بنیادی آرامش خاطری را در پی دارد. به هر حال پیش‌بینی می‌شود که با پیوستن سیمان به بورس کالا، بازار سهام و بازار فیزیکی این محصول به تعادل خوبی دست یابند و سرمایه‌گذاران هر دو بازار در مسیر کسب سود قرار بگیرند.
صنعت سیمان تا زمانی که قیمت گذاری دستوری و یا ازاد سازی قیمت این محصول به طور کامل تعیین تکلیف نگردد امکان رشد ـنچنانی ندارد
۵۰ درصد بازار سیمان بستگی به ساخت و ساز دارد که متاسفانه رونقی وجود ندارد.
باسلام؛مطالب خوب ونسبتاجامعی بود.صنعت سیمان درجهان ازجمله صنایعی است که میتوان جهت سرمایه گزاری درآن تاچنددهه آینده رو رویش حساب کم ریسک بازکردو ازجمله صنایع پیشرو
و رو به پیشرفت میباشدوباتوجه به ورودعلوم جدید درعرصه صنعت سیمان مثل نانو.ولی درایران اگرکاملادراختیارسازمان بورس قراربگیردکل خریدوفروش آن ازخردوکلان و بتواندهمپای تکنولوژی _
جهانی پشرفت کند؛هرسرمایه گزاری مبتدی هم چشم بسته وبدون تحقیق میتواند وارد این بازارسرمایه شود.
لطفا این کار را در مورد صنایع دیگر هم انجام دهید بسیار کاربردی و عالی بود ,
مطالب آموزده بود ولی متاسفانه سپاها هنوز همچنان دوند نزولی دارد.