تحلیل بنیادی – تراز تجاری

مجموعه آموزشی تحلیل بنیادی بازار سرمایه –  قسمت پنجم تراز تجاری Balance of Trade

یکی دیگر از متغیرهای اقتصادی مهم در تحلیل بنیادی، تراز تجاری است. تراز تجاری عبارت است از تفاوت بین ارزش پولی صادرات و واردات در یک دوره زمانی مشخص. تراز تجاری را به اصطلاح صادرات خالص نیز می‌نامند. در صورتی که صادرات از واردات بیشتر باشد، تراز تجاری مثبت شده که به آن مازاد تراز می‌گویند. تراز تجاری مثبت تاثیرات مثبتی نیز بر وضعیت اقتصاد کشور دارد. از جمله آن که می‌‎تواند اشتغال را افزایش داده و نرخ بیکاری را کاهش دهد. با فروش کالاهای بیشتر، سرمایه شرکت‌ها و کشور بیشتر شده و سطح زندگی افراد جامعه نیز بهبود می یابد.

برای تحلیلگر هر کدام از این موارد می‌تواند در تحلیل، خرید و فروش سهام تاثیر گذار باشد. اما این نکته را نیز باید در نظر داشت که به طور کلی مازاد تجاری همیشه نشانه قدرت یک اقتصاد نیست. در صورت مثبت اعلام شدن تراز تجاری نسبت به پیش‌بینی، رشد دلار انتظار می‌رود. در مقابل در صورتی که صادرات از واردات کمتر باشد، تراز تجاری منفی شده و به آن کسری تجاری یا شکاف تجاری می‌گویند. در این صورت پول بیشتری از کشور خارج می‌شود.

با این وجود، همیشه تراز تجاری منفی بد نیست. برخی اوقات کشورها برای سرمایه گذاری در بخش‌های مختلف، هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شوند و یا برای بهبود سطح زندگی مردم، واردات را افزایش می‌دهند.

افزایش صادرات با افزایش تقاضا برای ارز در کشور صادر کننده رابطه مستقیمی دارد. زیرا کشور واردکننده کالا یا خدمات، باید پول جاری کشور صادرکننده را خریداری کند. بنابراین با افزایش صادرات، تقاضا برای مصرف کالای صادر شده بیشتر شده و پول کشور صادرکننده تقویت می‌شود.

به طور کلی، تراز تجاری مجموع دو تراز قابل مشاهده و غیر قابل مشاهده است. تراز تجاری قابل مشاهده شامل کالاها و محصولات فیزیکی می شود. در حالی که تراز تجاری غیر قابل مشاهده شامل خدمات است.

عوامل متعددی بر تراز تجاری اثر می‌گذارد از جمله:

• هزینه‌های تولیدی شرکت‌ها مانند زمین، نیروی کار و سرمایه
• هزینه در دسترس بودن مواد اولیه
• حرکات نرخ ارز در بازه های زمانی مشخص
• مالیات و محدودیت های تجاری
• در دسترس بودن ارز خارجی کافی برای واردات
• میزان کالاهای تولید شده در کشور

همچنین این که شرکت‌ها از نیروی انسانی ساده یا ماهر استفاده می‌کنند بر میزان تراز تجاری اثر می‌گذارد. و این که مواد اولیه در کشور تغییر کند و بعد صادر شد و یا این که به صورت خام صادر شود، تاثیرگذار است.

در سیاست تجاری وجود تعرفه‌های زیاد، تراز تجاری را منفی می‌کند. با افزایش نرخ ارز، هزینه‌های صادرکنندگان افزایش می‌یابد و سبب کاهش صادرات می‌شود. تورم نیز باعث می‌شود که یک کالا نسبت به همان کالا در کشور دیگر گران تر شود؛ و این که وجود تقاضای زیاد سبب افزایش صادرات و تراز تجاری می‎شود.

تحقیقات متعددی برای بررسی عوامل تاثیرگذار بر تراز تجاری و تاثیر تراز تجاری بر بازار سهام انجام گرفته است. این تحقیقات نشان می‌دهد که افزایش تراز تجاری در کوتاه مدت سبب کاهش شاخص بورس می‌شود اما در بسیاری از اوقات، افزایش تراز تجاری با شاخص بورس رابطه مستقیمی دارد و در بلند مدت، سبب افزایش شاخص بورس می‌شود. بنابراین می‌توان گفت با تقویت پول کشور و تراز تجاری مثبت، بازار سرمایه و سهام شرکت‌ها نیز با رونق بیشتری مواجه می‌شوند.

با بررسی‌های موجود می‌توان گفت که در میان عوامل تاثیرگذار، درآمد شرکای تجاری کمترین تاثیر و درآمد داخلی کشور، بیشترین تأثیر را بر تراز تجاری دارد. افزایش تراز تجاری در بیشتر موارد، ناشی از افزایش درآمدهای نفتی کشور است. تراز تجاری معمولا ماهانه توسط وزارت امور اقتصاد و دارایی اعلام می‌شود.

برای مثال وزارت امور اقتصاد و دارایی اعلام کرده است که از شهریور ۹۷ تا مرداد ۹۸، صادرات ۸/۴۲ میلیارد دلار و واردات ۸/۴۱ میلیارد دلار بوده است که سبب ایجاد تراز تجاری مثبت یک میلیارد دلاری در این یک سال شده است.

تراز تجاری نشان دهنده قدرت رقابتی یک کشور در رقابت تجاری بازار جهانی، سلامت اقتصاد کشور است. بنابراین تراز تجاری در تحلیل وضعیت اقتصاد جهان و کشور در تحلیل بنیادی باید در کنار سایر عوامل کلان اقتصادی در نظر گرفته شود.