آربیتراژ یکی از استراتژی‌های معاملاتی بازار آتی است که معامله‌گران برای کسب سود بدون ریسک از آن استفاده می‌کنند. معامله‌گران برای آربیتراژ، اقدام به خرید در بازار نقدی (گواهی سپرده کالا) و فروش در بازار آتی کالا می‌کنند و برای شناسایی سود آربیتراژ، تا روز سررسید قرارداد آتی صبر می‌کنند.
آن‌ها در روز سررسید برای ورود به فرآیند تسویه و تحویل، اقدام به ثبت درخواست آمادگی تحویل می‌کنند تا سود آربیتراژ مشخص شود. با این حال همه قراردادهای آتی کالا منجر به تسویه و تحویل نمی‌شوند و در بعضی از موارد، خریداران عمدا یا سهوا نکول می‌کنند (به تعهد خود عمل نمی‌کنند). در این مطلب به تاثیر نکول خریداران بر میزان سود آربیتراژگران می‌پردازیم.
اگر خریدار نکول کند، چه اتفاقی برای آربیتراژگر می‌افتد؟
اگر در روز سررسید خریدار نکول کند، (فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند یا ارزش قرارداد را به حساب عملیاتی واریز نکند) تحویل صورت نمی‌گیرد و گواهی سپرده‌هایی که فروشنده در کد بورسی خود دارد به کد بورسی خریدار منتقل نمی‌شود. البته این امکان برای فروشنده وجود دارد که برای شناسایی سود آربیتراژ، اقدام به فروش گواهی سپرده در بازار نقدی (بورس) کند.
با توجه به این که آربیتراژگر، گواهی سپرده خود را در بازار نقدی با چه قیمتی به فروش می‌رساند، ممکن است سود آربیتراژ نسبت به حالتی که خریدار نکول نمی‌کرد تفاوت مثبت یا منفی داشته باشد.
حالت‌های مختلفی را که آربیتراژگر ممکن است گواهی سپرده خود را در بازار نقدی به فروش برساند، به صورت زیر در نظر می‌گیریم و با ذکر یک مثال، تغییرات سود آربیتراژ را برای حالت‌های مختلف محاسبه می‌کنیم.
- قیمت فروش گواهی سپرده در بازار نقدی، بالاتر از قیمت تسویه روز سررسید قرارداد آتی باشد.
- قیمت فروش گواهی سپرده در بازار نقدی برابر با قیمت تسویه روز سررسید قرارداد آتی باشد.
- قیمت فروش گواهی سپرده در بازار نقدی پایینتر از قیمت تسویه روز سررسید قرارداد آتی باشد.
مثال تاثیر نکول بر سود آربیتراژ
فرض کنید آقای احمدی در روز ۲۰ آبان برای آربیتراژ بین بازار نقدی و آتی کالا، اقدام به خرید گواهی سپرده زعفران نگین با قیمت هر گرم ۱۰۰۰۰ تومان و فروش آن در بازار آتی زعفران با قیمت هر گرم ۱۵۰۰۰ تومان کرده است. با توجه به اندازه قرارداد آتی زعفران نگین (۱۰۰ گرم) آقای احمدی در روز سررسید، سودی معادل ۵۰۰ هزار تومان شناسایی می‌کند. فارغ از این که قیمت گواهی سپرده و قیمت قرارداد آتی زعفران نگین از روز اخذ موقعیت تا روز سررسید چه تغییراتی بکند، این سود ثابت باقی می‌ماند.
سود آربیتراژ = (قیمت فروش- قیمت خرید) × اندازه قرارداد= (۱۰۰۰۰-۱۵۰۰۰)×۱۰۰= ۵۰۰۰۰۰
اگر در روز سررسید خریدار قرارداد آتی به تعهد خود عمل نکند و نکول صورت بگیرد، آربیتراژگر می‌تواند گواهی سپرده‌های خود را در بازار بورس به فروش برساند تا سود آربیتراژ شناسایی شود.
در ادامه با فرض این که قیمت تسویه در روز سررسید برابر با ۱۶۰۰۰ تومان باشد، سود آربیتراژ در حالت‌های مختلف فوق محاسبه می‌شود.
قیمت فروش گواهی سپرده در بازار نقدی بالاتر از قیمت تسویه در روز سررسید قرارداد آتی باشد.
اگر در روز سررسید، خریدار نکول نمی‌کرد، آربیتراژگر فارغ از تسویه حساب‌های روزانه، سودی معادل ۵۰۰ هزار تومان شناسایی می‌کرد. اما در شرایط نکول خریدار، اگر فروشنده گواهی سپرده را در بازار با قیمتی بالاتر از قیمت تسویه روز آخر به فروش برساند، به میزان اختلاف قیمت فروش گواهی سپرده با قیمت تسویه روز آخر، سودی بیشتر از حالتی که نکول صورت نمی‌گرفت دریافت می‌کند. به بیان دیگر در این شرایط نکول خریدار به نفع آربیتراژگر می‌شود.
اگر آقای احمدی گواهی سپرده زعفران را در بازار به قیمت ۱۶۵۰۰ تومان (۵۰۰ تومان بالاتر از قیمت تسویه روز آخر) به فروش برساند، سود آربیتراژ وی به شرح زیر خواهد بود:
(قیمت فروش گواهی سپرده در بازار بورس– قیمت تسویه روز آخر) ×۱۰۰=
(۱۶۰۰۰-۱۶۵۰۰) ×۱۰۰= ۵۰۰۰۰
در این حالت آقای احمدی ۵۰ هزار تومان نسبت به سود آربیتراژ بیشتر کسب می‌کند. علاوه بر این خریدار جریمه‌ای معادل یک درصد ارزش قرارداد به اقای احمدی تحت عنوان جریمه نکول پرداخت می‌کند.
جریمه نکول= ارزش قرارداد× ۰۱/۰ = (۱۶۰۰۰×۱۰۰)×۰۱/۰ = ۱۶۰۰۰
در واقع نکول خریدار سبب ۶۶ هزار تومان سود بیشتر از سود آربیتراژ، برای آقای احمدی می‌شود.
قیمت فروش گواهی سپرده در بازار نقدی برابر با قیمت تسویه روز سررسید قرارداد آتی باشد.
اگر آقای احمدی گواهی سپرده زعفران نگین را در بازار به قیمت ۱۶۰۰۰ تومان (برابر با قیمت تسویه روز آخر) به فروش برساند. سود حاصل از فروش گواهی سپرده‌ها برابر با سود آربیتراژ خواهد شد. البته ۱۶۰۰۰ تومان (به اندازه جریمه نکول) بیشتر از سود آربیتراژ نصیب آقای احمدی خواهد شد. در واقع در این شرایط نیز آقای احمدی از نکول خریدار سود بیشتری نسبت به سود حاصل از آربیتراژ کسب می‌کند.
اگر آقای احمدی گواهی سپرده زعفران را در بازار به قیمت ۱۵۵۰۰ تومان (۵۰۰ تومان پایینتر از قیمت تسویه روز آخر) به فروش برساند، سود حاصل از فروش گواهی سپرده در بازار به میزان (۵۰۰×۱۰۰)= ۵۰۰۰۰ تومان کمتر از حالتی خواهد بود که خریدار نکول نمی‌کرد.
لازم به ذکر است ۱۶۰۰۰ تومان از این ۵۰۰۰۰ تومان با جریمه نکول کم می‌شود و آقای احمدی در اثر نکول خریدار ۳۴ هزار تومان کمتر از سود آربیتراژ اولیه دریافت می‌کند.
آیا در صورت نکول، آربیتراژگر باید گواهی سپرده‌های کالا را به فروش برساند؟
آربیتراژگر برای شناسایی سود از روز کاری بعد از سررسید، می‌تواند اقدام به فروش گواهی سپرده در بازار نقدی نمایند. هرچه دیرتر اقدام به فروش گواهی سپرده نماید، هزینه فرصت نگهداری گواهی سپرده‌ها بیشتر خواهد شد. افزایش هزینه فرصت نگهداری گواهی سپرده کالایی، از میزان بازده آربیتراژ (هر چند جزئی) می‌کاهد. با این حال برخی از آربیتراژگران در صورت نکول خریدار، گواهی سپرده کالایی را نگهداری می‌کنند تا با قیمتی مناسب‌تر به فروش برسانند یا حتی در صورت امکان برای آربیتراژ با قراردادهای آتی بعدی (سررسیدهای دورتر) استفاده کنند.
سخن آخر
با توجه به سازوکار تسویه و تحویل و جرائم نکول، چنان چه در بازار آتی کالا، خریدار نکول کند، فرق چندانی برای فروشنده (آربیتراژگر) قرارداد آتی به لحاظ قیمت (سود آربیتراژ) نخواهد داشت. در نتیجه معامله‌گران نباید چندان نگران نکول طرف مقابل باشند. مگر آن که تاریخ سررسید قرارداد آتی کالا، نزدیک به تاریخ انقضای گواهی سپرده کالایی باشد و فروشنده در صورت نکول خریدار ممکن است مجبور به تحویل کالا از انبار شود. در حالی که تحویل کالا از انبار، باب میل برخی از معامله‌گران است.
با سلام؛
بنده چند سالی هست که در بازار گواهی سپرده کالایی و قراردادهای آتی، فعال هستم (بطور مستمر) ... چندین بار هم خدمت مدیران محترم بورس کالا نامه نگاری و ارسال فکس داشته ام مبنی بر اینکه جریمه نکول ۱% در حال حاضر، به هیچ وجه منطقی و بازدارنده برای نکول کنندگان نبوده و بهتر است میزان جریمه نکول، حداقل به ۳% افزایش یابد تا ضمن افزایش جذابیت آربیتراژ برای معامله گران، به افزایش حجم معاملات کالایی و آتی و نیز، به افزایش عمق بازار و قابلیت اطمینان معاملات آتی و تامین منافع و مصالح کشاورزان و تولیدکنندگان محصولاتی که فعلا در بورس کالا دارای گواهی سپرده فعال هستند (بویژه زعفران و پسته) منجر گردد.
متاسفانه تاکنون هیچ اقدام مثبتی در این راستا صورت نگرفته و از نظر اینجانب، عملا جریمه ۱% فعلی برای نکول کننده، نوعی مشوق به انجام نکول هم محسوب میگردد ..!
ممنون از مطالب خوب شما
خب اصل اولیه اینه که نکول برای کسی که ازش استفاده میکنه یک حق هست و میتونه ازش استفاده بکنه یا نکنه(انگار یک آپشن خریده!)، و چون یک حقه بنابراین جریمه استفاده ازش نباید زیاد باشه. این فلسفه مقدار کم جریمه ست.
روی دیگر کار اینه که آربیتراژ گر مثلا داره میبینه که قیمت گواهی سپرده در روند صعودی خوبی قرار داره،و فکر میکنه که فردای روز سررسید میتونه با قیمت بالاتری گواهی رو بفروشه. بنابراین اون هم احتمال داره نکول کنه.
حالا باید دید می ارزه به نکول کردن یا نه.
مثالی که در مطلب اورده شده متاسفانه با مقادیر حقیقی بازار نیست و ممکنه باعث سوء برداشت بشه. بنابراین من یک مثال تقریبا واقعی میزنم.
به عنوان نمونه گواهی سپرده ۱۲۰۰۰ تومان و قیمت فروش آتی با سررسید ۶۰ روزه ۱۳۴۰۰ است. اولین نکته اینکه از تقسیم این دو مقدار بر هم سود واقعی آربیتراژ به دست نمیاد و به طور کاذب بالاتر نشون میده. باید مقدار وجه تضمین رو هم بهش اضافه کرد.یعنی برای هر قرارداد ۱.۲۰۰.۰۰۰ تومان+۲۴۰.۰۰۰ ت سرمایه گذاری میشه.(۱.۴۴۰.۰۰۰ت) و عایدی ۱.۳۴۰.۰۰۰+۲۴۰.۰۰۰ ت(۱.۵۸۰.۰۰۰)
اینجا برای ۶۰ روز تقریبا ۱۰ درصد سود داره.
گواهی سپرده بالا و پایین میره و در آخر در ۱۳.۰۰۰ ت در سررسید قرار میگیره.(قیمت آتی هم به این مقدار میرسه)
اگر خریدار نکول کنه با جرایم نکول و کارمزد تحویل حدودا ۱۴۰۰۰ت باید پرداخت کنه.یعنی سود آربیتراژگر ۱۰ درصد تا اون روز اضافه میشه،ولی تا فردا باید صبر کرد.
فردا اگر فروشنده(آربیتراژگر) تا ۱ درصد هم پایینتر از قیمت روز قبل گواهی رو بفروشه باز ضرری متوجه اون نخواهد بود.
بنابراین در مجموع احتمال اضافه شدن سود آربیتراژگر بیشتر از کم شدن سودش هست.
من اگر آربیتراژگر باشم ترجیح میدم خریدارم نکول کنه،چون احتمال بیشتر شدن سودم بالاتر از کم شدنشه.
اما راهکار من برای این قضیه اینه که آربیتراژگرها اگر بتونند طوری بازار رو سوق بدند که یکی دو درصد سود آربیتراژ بالاتر بره که جبران این ضرر احتمالی رو بگیره (البته ضرر واقعی که نیست،در حقیقت سود کم میشه)
امیدوارم این قضیه که نوشتم انجام بشه،چون میخوام بزودی خودم هم برم توی کار آربیتراژ سود بیشتر،بهتر
با تشكر از كارگزاري آگاه. مطلب خيلي خوبی بود. اگر كارمزد و هزينه انبارداري هم در محاسبات منظور ميشد دقيق‌تر مي شد و مثالي هم از حالتي زده ميشد كه قيمت تسويه پايين‌تر از قيمت اوليه قرارداد بود و خريدار در ضرر نكول كند نه در سود.
در علم اقتصاد و مالیه به معنای بهره گرفتن از تفاوت قیمت بین دو یا چند بازار برای کسب سود است. به عبارتی سود آربیتراژی زمانی ایجاد می‌شود که یک کالای مشابه در دو بازار مختلف یا در مواردی خاص در دو قالب متفاوت عرضه می‌شود اما قیمت‌های یکسانی ندارد. وجود آربیتراژ نتیجه ناکارآمد بودن بازار است و مکانیزمی ایجاد می‌کند که موجب می‌شود قیمت‌ها به طرز قابل‌توجهی از ارزش منصفانه و واقعی‌شان در درازمدت منحرف شوند. برای مثال فرض کنیم یک بانک آمریکایی یک شعبه در ایران و یک شعبه در آمریکا داشته باشد، حال اگر انتقال پول بین دوکشور کاملاً آزاد باشد این بانک می‌تواند از شعبه آمریکا که پول بیشتری در آن ذخیره شده مقداری را به شعبه ایران منتقل کند و در ایران به عنوان وام بفروش برساند، طبق فرایندهای عرضه و تقاضا به سادگی می‌توان دریافت که به علت کاهش عرضه وام درمبدا یعنی آمریکا نرخ بهره وام بالا می‌رود و در ایران برعکس
مطالب مفیدی بود ،سود خوبی در بازار داره.
مطلب مفیدی بود خیلی کاربردیه