طلا به دلیل دارا بودن قابلیت ذخیره ارزش، همواره یکی از ابزارهای اصلی سرمایه‌گذاری به‌شمار آمده است. این فلز گرانبها، برخلاف سهام، اوراق قرضه و پول که به ناشرین خود وابسته هستند، ارتباطی به اعتبار ناشر آن ندارد و ارزش آن در بازارهای جهانی و باتوجه به مقدار عرضه‌وتقاضا تعیین می‌گردد .
یکی دیگر از وجوه تمایز طلا با سایر دارایی‌ها در این است که نوسانات نرخ ارزهای کلیدی به ویژه دلار در قیمت‌گذاری آن موثر است. همچنین بحران‌های اقتصادی، تنش‌های سیاسی، بورس و نرخ بهره در آمریکا از جمله عواملی هستند که بر قیمت طلا تأثیر می‌گذارند.
سکه طلا در بورس کالا در قالب قراردادهای آتی پیش فروش می‌شود. بازار قراردادهای آتی عامل مهم و موثری در گردش، حرکت و کارآ شدن اقتصاد است؛ ماهیت قیمت طلا به‌عنوان یک کالای فیزیکی و دارایی مالی و وجود عوامل متعدد تاثیرگذار بر بازارهای آتی طلا، موجب شده است که تحلیل روابط متغیرهای اصلی این بازار پیچیده‌تر شود. بازار آتی سکه از جمله بازارهای پرطرفدار در میان سرمایه‌گذاران است و عوامل مختلفی بر قیمت آتی سکه اثرگذارند.
از بین عوامل موثر بر نوسانات قیمت آتی سکه، بازده قیمت نقدی سکه (روز قبل) و بازده قیمت پیشبینی شده نرخ ارز به ترتیب دارای بیش‌ترین تاثیر بوده و متغیرهای بازده شاخص کل بورس و قیمت پیشبینی شده طلای جهانی در رده‌های بعدی قرار دارند.
در سال‌های گذشته، از بررسی نوسانات اونس مشاهده شده که هر زمان اونس تمایل به صعود داشته باشد، معاملات آتی نیز به همان سمت سوق پیدا می‌کند و هر زمان که بهای اونس جهانی طلا کاهشی باشد، معاملات آتی هم روند کاهشی را تجربه خواهد کرد.
این نشان از تاثیر فراوانی است که اونس طلا بر معاملات این فلز گرانبها، چه در تابلو آتی و چه در بازار نقدی دارد. علاوه‌بر موارد یاد شده عواملی مانند شرایط سیاسی، اقتصادی، واکنش رفتاری فعالان بازار و غیره در قیمت قراردادهای آتی تاثیرگذار هستند.
قراردادهای آتی به چه صورت هستند؟
اندازه هر قرارداد در معاملات آتی سکه به تعداد ۱۰ سکه است؛ یعنی با خرید هر واحد قرارداد آتی، تعداد ۱۰ سکه پیش خرید خواهد شد. این قراردادها در ماه‌های مختلف سال منتشر می‌شوند و تا ۵ روز قبل از پایان ماه قرارداد موردمعامله قرار گرفته و پس از آن تا پایان روز قرارداد در اتاق پایاپای بورس یا محلی که توسط بورس تعیین شده تحویل سکه‌ها صورت می‌پذیرد.
این قراردادها در هر روز معاملاتی در دامنه نوسانی ۵- درصد تا ۵+ درصد از قیمت تسویه روز قبل معامله می‌شوند. هرچه زمان تحویل این قراردادها زمان دورتری باشد، قیمت بالاتری برای آنها پیشبینی شده و به همان نسبت در قیمت‌های بالاتری در زمان حال معامله خواهند شد.
برای مثال هر واحد قرارداد آتی سکه در دی ماه ۹۷ در قیمت بالاتری نسبت به قراردادهای آتی سکه در شهریور ماه ۹۷ معامله می‌شود. در قراردادهای آتی، همانند سایر بازارهای بورس، قیمت‌ها بر اساس تعامل عرضه و تقاضا در بازار کشف می‌شود و عملیات نظارت بر بازار طبق قواعد و اصول مربوطه همواره توسط بورس کالا صورت می‌پذیرد.
قیمت نقدی طلا برقیمت آتی اثرگذار است؟
احتمال افزایش یا کاهش‌های ناگهانی قیمت در بازار سکه و شکل‌گیری تکانه‌های شدید وجود دارد. نوسانات قیمت سکه نامتقارن است و اخبار خوب (شوک‌های مثبت) منجر به نوسانات آتی بیشتری در قیمت و بازدهی نسبت به خبرهای بد (شوک‌های منفی) می‌شوند.
در معاملات قراردادهای آتی چون هر یک از طرفین متعهد به تحویل دادن و تحویل گرفتن دارایی پایه در سررسید قرارداد هستند، عوامل بسیاری نظیر فاصله زمانی تا سررسید قرارداد، نرخ سود و از همه مهم‌تر انتظارات سرمایه‌گذاران موثر هستند. در روند معاملات هر چه زمان سررسید قرارداد آتی نزدیک‌تر شود، قیمت آتی به سمت قیمت نقدی سکه در بازار نزدیک‌تر می‌شود و در سررسید قرارداد آتی، قیمت آن با قیمت نقدی برابر و یا خیلی نزدیک خواهد شد. پس قیمت معاملات آتی وابستگی معینی به قیمت نقدی دارد و اگر این وابستگی وجود نداشته باشد، معامله‌گران به سرعت تلاش می‌کنند تا وابستگی مناسبی را بین آنها بیابند.
برای مثال فرض کنید که قیمت آتی بیشتر از قیمت نقدی در زمان تحویل باشد، در این صورت مشتریان برای کسب بازدهی بیشتر دارایی موردنظر را در قالب قرارداد آتی می‌فروشند، سپس در قیمت نقدی اقدام به خرید نقدی دارایی کرده و منتظر رسیدن زمان تحویل دارایی می‌مانند و در زمان تحویل دارایی به اندازه اختلاف قیمت آتی و قیمت نقدی سود به دست می‌آورند.
یا بالعکس تصور کنید قیمت آتی پایین‌تر از قیمت نقدی در زمان تحویل باشد، در این صورت مشتریانی که قصد دارند دارایی موردنظر خود را خریداری کنند ابتدا وارد یک قراداد آتی شده، موقعیت‌های تعهدی خرید اتخاد کرده و در زمان تحویل دارایی به اندازه اختلاف قیمت قرارداد آتی و قیمت نقدی سود دریافت می‌کنند.
در حالت اول فروش قرارداد آتی باعث کاهش قیمت آنها و در حالت دوم خرید قرارداد آتی زمینه افزایش قیمت آنها را فراهم می‌آورد.
البته به لحاظ علمی، قیمت معاملات آتی سکه در بورس کالا بسته به شرایط ممکن است از قیمت نقدی سکه بیشتر یا حتی کمتر باشد. در این حالت اگر در سررسید قراردادهای آتی، قیمت آتی به سمت قیمت نقدی میل نکند، انگیزه نکول برای یکی از طرفین بالا میرود. تفاوت قیمت این دو در حالتی که قیمت آتی از نقدی بیشتر باشد، از خریدار نکول کننده و در حالتی که قیمت نقدی از آتی بیشتر باشد، از فروشنده نکول کننده دریافت خواهد شد. در بیشتر موارد با نوسان قیمتی سکه نقدی شاهد نوسانات بیشتری در قراردادهای آتی خواهیم بود. یکی از دلایل این امر، حجم تعداد سکه‌های در نظر گرفته شده برای هر واحد قراردادهای آتی است، زیرا همانطور که اشاره شد در هر واحد قرارداد، ۱۰ سکه مورد معامله قرار می‌گیرد و طبیعی است که نوسانات، اثرگذاری بیشتری بر قراردادهای آتی داشته باشند و چون سررسید این قراردادها و تحویل سکه در آینده رخ می‌دهد از نوسانات تاثیر بیشتری می‌پذیرند.
تاثیر قیمت نقدی بر معاملات آتی منطقی است؟
اثرگذاری قیمت نقدی سکه بر قیمت معاملات آتی سکه امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است. اما گاهی مشاهده می‌شود که عوامل مختلفی مانند عوامل سیاسی داخلی یا دستکاری‌های قیمتی موجب ایجاد تغییرات غیرعادی و غیرمنطقی و افزایش یا کاهش ناگهانی قیمت سکه نقدی در بازار می‌شوند که مقاطعی گذرا هستند و جو زودگذر و کوتاهی بر روی معاملات ایجاد می‌کنند که ماندگاری ندارد.
در چنین مواقعی تاثیر پذیری بازار آتی منطقی به نظر نمی‌رسد؛ زیرا قیمت تعیین شده برای این قراردادها مربوط به سکه‌هایی است که در آینده تحویل داده خواهد شد و جو زودگذر امروز تاثیری در قیمت ماه‌های آتی نخواهد داشت پس بهتر است ملاک بالا و پایین رفتن ارزش معاملات، قیمت اونس جهانی در نظر گرفته شود. البته طبق ماده ۲۹ دستورالعمل اجرایی معاملات، اگر ظن در دستکاری قیمت یا تغییر غیرعادی قیمت معاملات وجود داشته باشد، مدیرعامل بورس کالا یا رییس سازمان بورس می‌توانند معاملات را متوقف کنند. به همین دلیل گاهی مشاهده شده که کمیته آتی به‌دلیل نوسانات شدید در بازار سکه طلا و عدم شفافیت اطلاعاتی درباره بازار نقدی سکه طلا، تصمیم به توقف معاملات بازار گرفته است.
نتیجه‌گیری
همانطور که اشاره شد طلا به دلیل دارا بودن قابلیت ذخیره ارزش، همواره به عنوان ابزاری برای سرمایه‌گذاری مطرح بوده است. در معاملات آتی عوامل متعددی از جمله قیمت ارز ، قیمت اونس، عوامل سیاسی و اقتصادی و … بر قیمت واحدهای موردمعامله اثرگذار هستند و پیشبینی کردن تمام این عوامل مشکل است.
اما براساس فرضیه بازار کارا که طبق آن اطلاعات به سرعت در بازار منتشر می‌شوند، می‌توان قیمت قراردادهای آتی را به عنوان جانشینی برای نشان دادن تمام این عوامل مورداستفاده قرار داد. معمولاً هر چه زمان سررسید قرارداد آتی نزدیک تر شود، قیمت آتی به سمت قیمت نقدی میل می‌کند و در سررسید قرارداد آتی، معمولاً قیمت آن با قیمت نقدی برابری کرده یا خیلی به قیمت نقدی آن نزدیک می‌شود.
معاملات آتی امروزه در دنیای مالی و سرمایه‌گذاری از اهمیت زیادی برخوردارند و حضور فعال در این بازارها مستلزم داشتن شناخت کافی و ریسک‌پذیری بالا است.
درقراردادهای اتی سکه،اتفاقات طبیعی،،مانند سیل ،طوفان ،اتش سوری، زلزله،اتش فشانی، خشکسالی، وامثالهم هم گاهی اثر ،گزلر است....
برای مثال حدود ۵سال پیش در اروپا در اثر اتشفانی بخاطرگرفتگی هوا چندین کشور اروپایی فرودگاه ها تعطیل شد..وروند قیمت انس جهانی بشدت کاهش یافت ،واثر در قیمت آتی سکه گذاشت،،انهایی که پیش فروش کرده بودند راسوپراز کرد وآنهایی که پیش خرید کرده بودند،رابه زیان رساند..
به هر صورت در قرارداد های آتی ،هوش ،شم اقتصادی ،واطلاعات مالی واقتصادی،،اطلاعت سیاسی، صلح ،جنگ وپیش بینی انها،و.... و.... در این زمینه ها اثر انچنانی،،ان چنانی دارد..به شانس واقبال وامثالهم ،چندان تکیه نتوان کرد........
بازار معاملات آتی سکه می تواند خیلی جذاب باشد ولی به اندازه سرمایه گذاری در سهام شرکت ها مفید به حال اقتصاد ملی نیست.
سلام
ممنون از مطلب خوب تون
علت اینکه سررسید های جدید قراردادهای آتی سکه فعال نمیشه چیه؟
سلام دوست عزیز
راه اندازی سررسید جدید آتی سکه در حیطه اختیارات بورس کالا است و بنا به صلاحدید و با توجه به شرایط ملتهب بازارها تشخیص داده‌اند که فعلا سررسید جدید راه اندازی نشود.
با تشکر
خیلی سخت است باید با مثال توضیح داده شود
بازار آتی بازاری بسیار پویا و هیجان انگیز است که پتانسیل داره سرمایه های سرگردان بیشتری رو جذب بازار سرمایه کند.به شرطی که مدیران با اطلاعیه های کارشناسی نشده باعث کسادی بازار و فرار فعالین بازارنشوند.
مطلب خوبی بود و تشکر از توجه تون به بازار آتی در این بخش.لطف کنید در مورد آبشده هم مطلب بنویسید