تأثیر قیمت جهانی نفت بر بورس و صنایع بورسی چگونه است؟

بررسی‌ها و مطالعات نشان داده است که نوسانات قیمت جهانی نفت می‌تواند تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر بورس و صنایع بورسی داشته باشد. قیمت سهام شرکت‌ها بر اساس تأثیرگذاری‌های نفت در صنایع مختلف، متغیر است و همین عامل قادر است شاخص کل بورس را تغییر دهد طلای سیاه یا همان نفت از عوامل وارداتی و صادراتی تأثیر می‌گیرد و طبیعتاً بر بازارهای مختلفی تأثیرگذار خواهد بود. قیمت نفت تحت تأثیر عوامل مختلف قرار دارد و بر قیمت بسیاری از بازارها و کالاها اثر می‌گذارد.

در این مطلب به تأثیرگذاری قیمت جهانی نفت بر صنایع مختلف و بازار بورس خواهیم پرداخت؛ به همین منظور برای شروع به عوامل مؤثر بر قیمت جهانی نفت می‌پردازیم.

عوامل مؤثر بر قیمت جهانی نفت چیست؟

۱- اتفاقات غیرمنتظره: اتفاقات غیرمنتظره معمولاً به حوادثی گفته می‌شود که از قبل پیش‌بینی‌نشده باشند و می‌تواند به‌طور یک‌باره صورت گیرد؛ مانند جنگ، آتش‌سوزی دکل نفتی و … . به‌عنوان‌مثال در دهه‌ی اخیر، با حملات اخیر سه کشور امریکا، بریتانیا، فرانسه به سوریه و ایجاد تنش، باعث افزایش قیمت نفت شدند و قیمت نفت را به بیش از ۷۲ دلار رساندند.

۲- عرضه و تقاضا: قانون عرضه و تقاضا بیان می‌کند که در صورت افزایش عرضه، با توجه به افزایش موجودی کالای موردنظر، طبیعتاً قیمت آن کالا کاهش پیدا می‌کند. همچنین با افزایش تقاضا، قیمت افزایش پیدا می‌کند. در همین راستا، اوپک با برگزاری نشستی با اعضای خود و همچنین عربستان خواستار کاهش عرضه نفت شد که همین فرآیند باعث شد قیمت نفت روند افزایشی داشته باشد.

۳- دوره‌های زمانی خاص در طول سال: آب و هوا یکی از عوامل موثر بر میزان تقاضا و گاهی اوقات نیز مقدار عرضه نفت به حساب می آید که از عوامل تاثیرگذار بر قیمت جهانی نفت نیز محسوب می شود. به این شکل که در فصل های زمستان و تابستان درخواست برای نفت زیاد می شود. در زمستان پالایشگاه ها برای عرضه بیشتر نفت گرمایشی و در تابستان به دلیل مصرف بیشنه بنزین برای مسافرت ها، نیاز به نفت خام بیشتری است.

ارتباط قیمت نفت و بازار سهام

ازنظر فرضی، معادلات بسیاری وجود دارد که تغییرات قیمت نفت می‌تواند بازده‌های سهام را تحت تأثیر قرار دهد. اصلی‌ترین منطق برای اینکه تغییرات قیمت نفت، شاخص سهام را تحت تأثیر قرار دهد، آن است که ارزش سهام برابر با مجموع کاسته شده از جریان نقد آتی مورد انتظار باشد. این جریان نقد از رویدادهای اقتصاد کلان که ممکن است توسط شوک‌های نفتی تحت تأثیر قرار گیرد، اثرپذیر است. معمولاً معادلات اثرگذاری قیمت نفت در قالب پنج اثر موردبررسی قرار می‌گیرد: اثر درآمدی، اثر گردشی، اثر انتظارات، اثر ارزی، اثر خلق نقدینگی.

اثر درآمدی: این موضوع آشکار است که قیمت‌های بالای نفت به معنای انتقال ثروت از کشورهای واردکننده نفت به کشورهای صادرکننده است. اثر این تغییر قیمت، به این امر متکی است که دولت با این افزایش درآمد که ناشی از افزایش قیمت نفت است چه خواهد کرد. اگر این افزایش درآمد در جهت خرید کالاها و خدمات داخلی باشد، قابلیت این را دارد که ثروت عمومی افزایش پیدا کند. هم‌چنین با افزایش تقاضا برای کار و سرمایه، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تجاری زیادی را فراهم خواهد نمود؛ بنابراین اثر مثبت بر جریان نقدی آتی بنگاه‌ها دارد. ولی از طرف دیگر، افزایش قیمت نفت به‌عنوان یکی از نهاده‌های تولید به معنای افزایش هزینه و کاهش درآمدهای بنگاه‌ها خواهد بود و اثر منفی بر جریان نقدی آتی خواهد داشت. درنتیجه کاهش قیمت سهام را به دنبال خواهد داشت.

اثر گردشی: این موضوع را در نظر داشته باشید، اگرچه افزایش قیمت نفت باعث افزایش تولید ناخالص ملی برای کشورهای صادرکننده نفت خواهد شد؛ اما باید در نظر داشت که مصرف‌کننده نهایی محصولات و مشتقات نفتی، به‌طور عمده کشورهای درحال‌توسعه هستند. به دلیل این‌که کشورهای صادرکننده نفت، اغلب خود به دلیل عدم توانایی و نداشتن فناوری لازم برای فرآوری نفت خام، واردکننده‌ی محصولات و مشتقات نفتی هستند، بنابراین افزایش قیمت نفت باعث افزایش بهای تمام‌شده‌ی محصولات تولیدشده توسط کشورهای صنعتی خواهد بود که این خود منجر به افزایش ارزش پولی واردات و اثر منفی بر جریان نقدی آتی برای بنگاه‌ها، در کشورهای درحال‌توسعه است. با توجه به اینکه ایران نیز ازجمله این کشورها به شمار می‌آید، بنابراین، این انتظار وجود دارد که رابطه‌ی بین افزایش درآمد نفتی با افزایش شاخص سهام یک رابطه عکس داشته باشد.

اثر انتظارات: با توجه به شرایط حال حاضر، ازآنجاکه عمده درآمدهای دولت در ایران از منبع نفت حاصل می‌شود، اگر قیمت نفت و درنتیجه درآمد کشور افزایش یابد، باعث شکل‌گیری انتظارات خوش بینانه در مورد ایجاد رونق و افزایش فعالیت‌ها در سطح اقتصاد کشور خواهد شد. شکل‌گیری این انتظارات برای شرکت‌های سهامی و انتظار افزایش سودآوری آن‌ها باعث خواهد شد که ارزش فعلی جریان نقدی آتی و درنتیجه شاخص سهام با رشد مثبت مواجه شود. از طرف دیگر، عمده شرکت‌ها، نفت را به‌عنوان نهاده در فرآیند تولید کالاها و خدمات به کار می‌برند. ازاین‌رو اگر قیمت نفت افزایش یابد، هزینه تولید برای شرکت‌های وابسته به نفت نیز افزایش خواهد داشت؛ بنابراین، تمایل به افزایش در قیمت‌های نفت، ممکن است با تأثیر بر انتظارات، تصمیم سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در سهامی خاص را تحت تأثیر قرار دهد که منجر به کاهش تقاضا برای آن سهام خواهد شد و با کاهش تقاضا برای این نوع سهام، ممکن است قیمت‌های سهام را کاهش دهد. بنابراین اثر کلی این معادله نیز مبهم است.

اثر ارزی: ازآنجاکه مبالغ پرداختی حاصل از درآمدهای نفتی به پول خارجی پرداخت می‌گردد، افزایش قیمت نفت باعث می‌شود که درآمدها و ذخایر ارزی افزایش پیدا کند که نتیجه آن افزایش ارزش پول ملی در مقابل پول خارجیان خواهد بود. به دلیل آنکه تغییرات نرخ ارز می‌تواند اثرات متفاوتی داشته باشد، اثر تغییرات نرخ ارز به‌طور مجزا نیاز به تحلیل و بررسی جداگانه خواهد داشت.

اثر خلق نقدینگی (افزایش حجم پول): ازآنجاکه افزایش قیمت نفت، افزایش درآمدهای ارزی را به همراه خواهد داشت و از طرف دیگر این بانک مرکزی است که ارز حاصل از درآمدهای نفتی را از دولت خریداری کرده و در مقابل آن پول در اختیار دولت قرار می‌دهد، طبیعی است انتظار داشته باشیم که افزایش قیمت نفت، افزایش نقدینگی در جامعه را با خود به همراه داشته باشد. اگر نقدینگی لازم از طریق انتشار پول توسط بانک مرکزی تأمین گردد، باعث خلق نقدینگی در کشور خواهد شد. به‌هرحال فرآیند انتقال شوک‌های قیمت نفت بر بازده بازار سهام نامشخص بوده و اثر کلی شوک‌های قیمت نفت بر بازده‌های سهام به این امر وابسته است که اثرات مثبت و منفی همدیگر را چگونه و به چه میزانی خنثی خواهند کرد.

بررسی شوک‌های نفتی بر قیمت سهام

بررسی شوک‌های نفتی از مهم‌ترین عواملی است که باید در بررسی تأثیر قیمت نفت بر بورس و قیمت سهام موردتوجه قرار گیرد. ابتدا در گام اول بهتر است با انواع شوک نفتی آشنا شویم:

ملاک خطی: ملاک خطی یکی از ملاک‌ها برای قیمت نفت است که این معیار، تغییرات قیمت نفت را ثابت در نظر می‌گیرد. در این شوک نفتی، تغییر قیمت نفت در زمان‌های متوالی به‌عنوان شوک به‌حساب خواهد آمد.

قیمت نفت موزون: در این شوک، اثرات نا اطمینانی و ریسک در نظر گرفته می‌شود. هنگامی‌که شرایط پایدار باشد، نوسانات بهای نفت نسبت به مواقعی که شرایط خیلی شکننده است، اثر بیشتری دارد.

افزایش قیمت نفت خالص: سومین شوک، افزایش قیمت نفت خالص است. از سال ۱۹۸۶ اکثراً پس از افزایش قیمت نفت با کاهش قیمت در دوره‌های بعدی مواجه بوده‌ایم. درواقع این کاهش‌ها برای پایدار نگه‌داشتن فضا و اصلاح فرآیند افزایش در دوره‌های قبلی خواهد بود.

نامتقارن بودن شک‌ها: نامتقارن بودن شوک‌ها بدین شکل است که در آن بتوان بین نوسانات مثبت و منفی تفاوت قائل شد. در همین راستا در اقتصاد آمریکا اثرات افزایش یا کاهش بهای نفت، نامتقارن است. در این روش، متغیری برای تغییرات مثبت و یک متغیر دیگر برای تغییرات منفی در نظر گرفته می‌شود.

در نهایت جالب است بدانید که شوک قیمت نفت خالص اثرگذاری بیشتری نسبت به سایر شوک‌های نفتی بر سهام دارد. به دلیل این‌که تغییر قیمت نفت نسبت به دوره‌های قبلی به‌دست‌آمده، درنتیجه نسبت به آن‌ها شدیدتر است و در همین راستا تأثیر آن زیاد خواهد بود. در شوک‌های موزون به دلیل این‌که اثرات نا اطمینانی و ریسک متعادل می‌شوند، شدت اثرات شوک کاهش می‌یابد. شوک‌های نفتی نیز بین این دو شوک قرار می‌گیرد. در سایر متغیرها، اگرچه شوک نرخ ارز بر سهام معنا ندارد، اما می‌توان گفت اثر شوک‌های پولی از شوک‌های نفتی بیشتر خواهد بود.

در نهایت شوک‌های نفتی مثبت و منفی اثرات یکسان و متقارنی بر سهام می‌گذارند.

سخن آخر

در این مطلب سعی کردیم به تأثیرگذاری قیمت جهانی نفت بر بازار بورس و سهام و جنبه‌های مختلف آن بپردازیم. می‌توان گفت که برای سرمایه گذاری در بازار سرمایه درهرصورت توجه به بازار نفت بسیار مهم است. البته باید به شرکتی که بر روی آن سرمایه‌گذاری می‌شود و بسیاری از پارامترهای دیگر نیز توجه داشت. در همین راستا به‌منظور ورود به بازار سرمایه‌گذاری در بورس باید به نوسانات قیمت نفت نیز توجه لازم را داشت.