در کشور ما یکی از محوری‌ترین مفاهیمی که برای موفقیت در بازار سرمایه باید با آن آشنا شوید، ابتدایی‌ترین مفهوم این بازار است. یعنی بورس چیست؟ در این مقاله با بررسی انواع بازارهای بورس در ایران، برخی از مفاهیم اولیه بورسی، ارکان و نهادهای بورسی و وب سایت‌های مهم بورسی به این سوال پاسخ خواهیم داد. همراه ما باشید.
ویدئو صفر تا صد بورس!
بورس چیست؟
در ساده‌ترین تعریف بورس بازاری است که در آن دارایی‌های واقعی و مالی تعیین قیمت و خرید و فروش می‌شوند.
کارکردهای اصلی این بازار را می‌توان به صورت خلاصه این‌گونه بیان کرد:
- مدیریت انتقال ریسک
- شفافیت بازار
- کشف قیمت
- ایجاد بازار رقابتی
- جمع‌آوری سرمایه‌ها و پس‌اندازهای کوچک برای تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیت‌های اقتصادی
انواع بازار بورس در ایران
بازار بورس در ایران به ۴ دسته بورس کالا، بورس اوراق بهادار، بورس انرژی و فرابورس تقسیم می‌شود. در هر یک از این بازارها، شرکت‌های مختلفی حضور دارند و کالاهای متفاوتی نیز مورد معامله قرار می‌گیرند.
بورس کالا
بورس کالا بازاری است که در آن کالاهای مختلف به ویژه مواد خام و مواد اولیه مانند فلزات، نفت، گندم و … مورد معامله قرار می‌گیرند. علاقه‌مندان به حضور در این بازار باید حتما کد بورس کالا دریافت کنند که با کد بورسی متفاوت است.
بورس اوراق بهادار
در بورس اوراق بهادار دارایی‌هایی مانند سهام، اوراق مشارکت و …. معامله می‌شوند. بورس اوراق بهادار ایران خود به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود که شرایط پذیرش شرکت‌ها در هر یک از این دو بازار و همچنین تابلوی اصلی و فرعی بازار اول با یکدیگر متفاوت است.
بورس انرژی
بورس انرژی بازاری است که در آن معاملات حامل‌های انرژی مانند نفت و گاز و اوراق بهادار مبتنی بر آن‌ها انجام می‌شود.
فرابورس
فرابورس بازاری است با ساختاری مشابه با بازار بورس با این تفاوت که شرایط پذیرش و فعالیت در این بازار ساده‌تر از بورس است. شرکت‌هایی که شرایط ورود به بازار بورس را ندارند، معمولا سهام‌شان را در بازار فرابورس عرضه می‌کنند.
مفاهیم اولیه بورس و سرمایه گذاری
یکی از مهم‌ترین عوامل در کسب بازدهی مناسب از بازار سرمایه و موفقیت در بورس، داشتن شناخت و آگاهی کافی از این بازار است. شناخت نسبت به بورس، مبانی سرمایه گذاری موفق در این بازار و ابزارهای مختلفی که می‌توانند فعالان این بازار را برای کسب سود و رسیدن به اهداف‌شان از سرمایه‌گذاری یاری کنند.
آشنایی با مفاهیم اولیه بورسی از جمله این موارد است که آشنایی با آن‌ها برای کسانی که برای اولین بار قصد ورود به بازار سرمایه رادارند، ضروری است. در زیر به اختصار برخی از این مفاهیم را توضیح می‌دهیم.
کد بورسی
همه کاربران بازار سرمایه برای حضور در این بازار و خرید و فروش سهام باید کد بورسی داشته باشند. شناسه منحصر به فردی که از ترکیب سه حرف اول نام خانوادگی افراد و ۵ عدد به صورت تصادفی تشکیل شده است و تنها یک‌بار برای هر سرمایه‌گذار صادر می‌شود.
نماد معاملاتی
برای تسهیل معاملات و سرعت بخشیدن به فرآیند خرید و فروش سهام در بورس، برای هر یک از شرکت‌های حاضر در این بازار یک نماد معاملاتی در نظر گرفته شده است که از نام شرکت و صنعتی که شرکت در آن فعالیت می‌کند، گرفته شده است.
شاخص بورس
شاخص بورس کمیتی است که وضعیت کلی بازار بورس و تغییرات ایجاد شده در این بازار در بازه‌های زمانی مختلف را نشان می‌دهد. در بورس شاخص‌های مختلفی وجود دارد که هر یک به بررسی جنبه‌هایی از تغییرات این بازار می‌پردازند. از جمله این شاخص‌ها می‌توان به شاخص کل قیمت، شاخص بازده نقدی، شاخص ۵۰ شرکت فعال‌تر، شاخص هم‌وزن و … اشاره کرد.
کارگزار ناظر
در بازار بورس ایران خرید و فروش سهام و انجام معاملات با واسطه کارگزاری‌ها یا همان کارگزار ناظر انجام می‌شود. انتخاب کارگزار ناظر یکی از اولین قدم‌ها برای فعالیت در بورس و انجام معاملات در این بازار به شمار می‌رود.
صندوق سرمایه‌گذاری
در بازار بورس ابزارهای مختلفی برای سرمایه‌گذاری تعبیه شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری اشاره کرد. این صندوق‌ها یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس به شمار می‌روند و با بهره‌گیری از نیروهای متخصص و حرفه‌ای در زمینه بورس و بازارهای مالی، به مدیریت دارایی سرمایه‌گذاران خود در این بازار می‌پردازند.
صندوق های سرمایه گذاری انواع مختلفی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به صندوق‌های با درآمد ثابت، صندوق‌های سهامی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط اشاره کرد.
ارکان و نهادهای بورسی
در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین ارکان‌ها و نهادهای بازار سرمایه در ایران می‌پردازیم. همچنان همراه ما باشید.
شورای عالی بورس
شورای عالی بورس، بالاترین رکن بورس اوراق بهادار است و مهم‌ترین وظیفه آن تصویب سیاست‌های کلان و خط مشی‌های بازار و همچنین اعمال نظارت بر اجرای قانون بازار بورس اوراق بهادار است.
اعضای شورای بورس عبارتند از: وزیر امور اقتصاد و دارایی در سمت رئیس شورا، وزیر بازرگانی، رئیس بانک مرکزی، روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در سمت دبیر شورا و سخنگوی سازمان، ۳ نفر خبره مالی از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار به پیشنهاد وزیر امور اقتصاد و دارایی و تصویب هیئت وزیران، یک نفر خبره از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی‌ربط و تصویب هیئت وزیران برای هر بورس کالا.
سازمان بورس و اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار یک موسسه عمومی غیر دولتی است که شخصیت حقوقی و مالی مستقلی دارد. این سازمان توسط یک هیئت مدیره ۵ نفره از کارشناسان بخش غیردولتی که دارای حسن شهرت و تجربه در رشته‌های مالی هستند و با پیشنهاد رئیس شورای عالی بورس و تصویب این شورا تعیین می‌شوند، اداره می‌شود.
از جمله اهداف ایجاد سازمان بورس و اوراق بهادار، تدوین قوانین و مقررات و نظارت بر اجرای آن‌ها زیر نظر شورای عالی بورس است.
بورس اوراق بهادار تهران
بورس اوراق بهادار تهران یکی دیگر از ارکان مهم بازار سرمایه ایران است. این نهاد یک شرکت سهامی عام انتفاعی است که عملیات اجرایی بورس اوراق بهادار بر عهده آن قرار دارد. ایجاد بازاری منصفانه، کارآ و شفاف با ابزارهای متنوع از مهم‌ترین ماموریت‌های این سازمان به شمار می‌رود.
تشکیل، سازماندهی و اداره بازار اوراق بهادار، پذیرش اوراق بهادار، وضع و اجرای ضوابط حرفه‌ای و انضباطی برای اعضا و نظارت بر فعالیت آن‌ها و نظارت بر حسن انجام معاملات اوراق بهادار از جمله وظایف بورس اوراق بهادار تهران است.
شرکت مدیریت فناوری بورس تهران
وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی TSETMC.com یکی از پرطرفدارترین و کاربردی‌ترین وب‌سایت‌ها در میان فعالان بازار سرمایه است. اصلی‌ترین وظیفه این شرکت، راهبری عملیاتی و فنی سامانه رایانه‌ای بورس است. نام وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در میان پربازدیدترین وب سایت‌های ایرانی در سایت الکسا نیز دیده می‌شود.
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه یا به اختصار سمات، یکی دیگر از نهادهای مهم بازار سرمایه است که امور مربوط به ثبت، نگهداری، انتقال، مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه معاملات را برعهده دارد. این نهاد زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند.
شرکت‌های سرمایه‌گذاری
شرکت‌های سرمایه‌گذاری از دیگر نهادهای مالی مهم و کلیدی بازار سرمایه هستند که با بهره‌گیری از نیروهای متخصص و حرفه‌ای، به مدیریت دارایی افرادی مشغول هستند که نمی‌خواهند به صورت مستقیم به خرید و فروش سهام و انجام معاملات در بازار بورس بپردازند. وظیفه این شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری وجوه جمع‌آوری شده از مشتریان در ترکیبی از اوراق بهادار مختلف است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری
از دیگر نهادهای مهم و کلیدی بازار سرمایه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که بنا بر تعریف ماده ۱ بند ۲۰ قانون بازار اوراق بهادار، نهادهای مالی هستند که فعالیت اصلی آن‌ها سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار است و مالکین واحدهای آن نیز نسبت به سود و زیان صندوق شریک هستند. وجوه دریافتی از سرمایه‌گذاران در این صندوق‌ها در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار و سایر دارایی‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به ویژه برای کسانی که دانش کافی از بازار سرمایه ندارند یا نمی‌توانند اتفاقات این بازار را پیگیری کنند، گزینه‌ای بسیار خوب برای ورود به بورس و سرمایه‌گذاری در این بازار به شمار می‌روند.
معرفی سایت های کاربردی برای فعالان بازار بورس
یکی از مهم‌ترین سوالات فعالان بازار سرمایه به ویژه در ابتدای ورود به این بازار این است که اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل بازار سرمایه را از چه منبعی به دست آورند. در ادامه مطلب به این سوال پاسخ می‌دهیم و برخی از وب سایت‌های پرطرفدار و کاربردی برای کسب اطلاعات بورسی را به شما معرفی می‌کنیم.
۱/ سایت مدیریت فناوری بورس تهران
وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی www.tsetmc.com همانگونه که پیش از این هم گفتیم یکی از جامع‌ترین و کاربردی‌ترین وب سایت‌هایی است که اطلاعات بسیار خوبی درباره نمادهای معاملاتی مختلف در آن ارائه شده است.
در این وب سایت می‌توانید آمار و نمودارهای مربوط به معاملات روزانه سهام، وضعیت بازارهای مختلف بورس، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و … را مشاهده کنید و از این اطلاعات برای تحلیل بهتر بازار سرمایه و انتخاب سهام مناسب برای انجام معاملات در این بازار استفاده کنید.
۲/ سایت کدال
سامانه جامع اطلاع‌رسانی ناشران یا کدال به نشانی www.codal.ir یکی دیگر از وب سایت‌های پرکاربرد بازار سرمایه است که اطلاعات و گزارشات مالی شرکت‌های بورسی در این وب سایت جمع‌آوری و منتشر می‌شود.
۳/ سایت فیپیران
مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران یا فیپیران به نشانی www.fipiran.com از دیگر سایت‌هایی است که در آن اطلاعات مختلفی از بازار سرمایه ارائه شده است.از جمله این اطلاعات می‌توان به وضعیت معاملات سهام در بورس، شاخص‌های مختلف این بازار و البته اطلاعات جامع و بسیار خوبی درباره صندوق‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد.
۴/ سایت sena.ir (خبرگزاری بازار سرمایه ایران)
این وبسایت پایگاه خبری بازار سرمایه است و جایگاه بالایی در میان سایت‌هایی که اخبار بازار را پوشش می‌دهند، دارد. همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم، فعالیت در بازار سرمایه به اخبار و اطلاعات گره خورده است. سنا اخبار و جریان اطلاع‌رسانی در بازار سرمایه را پوشش می‌دهد.
۵/ سایت seo.ir (وبسایت سازمان بورس و اوراق بهادار)
یکی از منابع مهم کسب اطلاعات پیرامون بازار سرمایه، سایت سازمان بورس و اوراق بهادار است. اطلاعاتی که در این سایت منتشر می‌شود شامل برنامه‌های آموزشی سازمان بورس، معرفی نهادهای فعال، معرفی و اطلاعات تماس سازمان‌های فعال در بازار سرمایه، قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها و … اطلاعاتی از این دست هستند.
۶/ سایت ifb.ir (وبسایت فرابورس ایران)
دومین شرکتی که زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند، فرابورس است. در این بازار نیز مانند بازار بورس، اوراق بهادار معامله می‌شود. پس به همین منوال، اطلاعات آن برای سرمایه‌گذاران اهمیت بالایی دارد. در سایت فرابورس اطلاعات شرکت‌های فعالی در این بازار، قوانین و مقررات، آیین‌نامه بازارهای مختلف فرابورس، اطلاعات نمادها و … اطلاعاتی از این دست منتشر می‌شود.
۷/ سایت ime.co.ir (بورس کالای ایران)
سومین بازار بورس کشور، بورس کالا است که در آن انواع مختلفی از کالاها معامله می‌شود. اطلاعات مربوط به عرضه کالاهای جدید، محدودیت‌های خرید، آمار معاملات، قوانین و مقررات و … در این وبسایت منتشر می‌شود.
سخن آخر
بورس بازار جذاب و هیجان‌انگیز است که در عین سودآور بودن ریسک کاهش سرمایه نیز در آن وجود دارد. بازاری که اگر اطلاعات خوبی از آن داشته باشید و با شناخت وارد آن شوید، می‌توانید سود خوبی از آن به دست آورید. در این مطلب سعی کردیم در یک نگاه این بازار را بررسی کنیم و به شما بگوییم که بورس چیست و چگونه در بورس سرمایه‌گذاری کنیم؟ راهنمای کامل سرمایه گذاری در بورس برای تازه واردان، که می‌تواند شروعی برای آشنایی با این بازار و نحوه سرمایه‌گذاری در آن باشد. برای آشنایی بیشتر با بازار بورس و مبانی سرمایه‌گذاری موفق در این بازار، دوره‌های آموزش بورس آگاه را فراموش نکنید.
من خودم وقت ندارم بشینم پای سیستم و سهم خرید و فروش کنم. یه مقدار پولم رو گذاشتم تو صندوق سهام آسمان یکم. بیشترین بازدهی رو بین صندوقا داشته. بالاتر از شاخص بوده و بسه واسم. خودم نمی تونم اینقدر تو بورس پول در بیارم. به نظرم همه نباید خودشون مستقیم وارد معاملات بشن. من کارم چیز دیگه ایه