بایدها و نبایدهای بورسی در صنعت خودرو

در گوشه و کنار شهر به‌وفور خودروهای ساخت داخل یافت می‌شوند که حتی با توجه به نارضایتی صاحبان آنها، هر‌روزه مورد استفاده قرار می‌گیرند و همواره با برندهای معتبر بین‌المللی مقایسه می‌شوند و شایدصاحبان آنها، حسرت داشتن خودروهای خارجی را نیز بخورند. اما با این‌حال نمی‌توان منکر این قضیه شد که صنعت داخلی خودرو، جزو یکی از مهم‌ترین صنایع در ایجاد ارزش‌افزوده، به‌شمار می‌رود؛ به‌طوری‌که رونق و رکود این صنعت، می‌تواند فعالیت‌های صنایع دیگری مانند فولاد، آلومینیوم، مس، لاستیک و… را تحت‌الشعاع قرار دهد.

ازجمله شرکت‌های مطرح در صنعت خودرو، می‌توان به ایران‌خودرو، سایپا،گروه بهمن و… اشاره کرد؛ این شرکت‌ها درگذشته تحت مالکیت و مدیریت مستقیم وزارت صنایع بودند اما پس از موج خصوصی‌سازی در کشور، بخش عمده‌ای از سهام این شرکت‌ها، در سبد سهام‌داران متعدد جای گرفت؛ این موضوع سبب شد تا این شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار، جایگاهی استراتژیک پیدا کنند و جزو یکی از صنایع مهم در بازار سرمایه به شمار روند. با توجه به تأثیر صنعت خودرو در ایجاد مشاغل و ارزش افزوده در کشور، این صنعت بسیار مورد حمایت‌ تمام و کمال دولت‌مردان است و این موضوع سبب شده با وجود داشتن نقاط ضعف، به فعالیت‌ خود ادامه دهند. مجموعه این عوامل و نقش این صنعت در شاخص‌های کلان اقتصادی، نگاه ویژه فعالان بازار سرمایه را به شرکت‌های خودرویی، به‌دنبال داشته و بخشی از سبد سهام آنها را به‌ خود اختصاص داده است. ذکر این نکته ضروری است که عدم توجه به عوامل تأثیرگذار این صنعت و عدم شناخت استراتژیک این شرکت‌ها، در خریدوفروش سهام شرکت‌های خودرویی، قطعاً موجب ضرر و زیان هنگفت برای سهامداران آن خواهد شد. با توجه به این موضوع، به‌دنبال مطالب گفته شده در رابطه با معرفی صنعت خودرو، در این مطلب قصد داریم به بایدها و نبایدهای بورسی در صنعت خودرویی بپردازیم و عوامل مؤثر بر افزایش و کاهش قیمت سهام این شرکت‌ها را مورد بررسی قرار دهیم.

آمارها و پیش‌بینی‌ها از چه حکایت می‌کنند؟

 شرکت‌های خودرویی هر ساله سرمایه‌ زیادی را به بخش تحقیقات، اختصاص می‌دهند اما محققین و ارزیابان، به‌‍دلیل عدم شفافیت اطلاعاتی، دسترسی کافی به آمارهای اطلاعاتی ندارند و درصد زیادی از آمار و ارقام منتشر شده در صنعت خودرو، براساس داده‌های سال‌های اخیر است. بااین‌حال بر اساس آخرین گزارش‌های موسسه معتبر مکنزی، تولیدکنندگان داخلی صنعت خودرو، ۹۰ درصد از سهم بازار داخلی ایران را در دست دارند؛ به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۴ شرکت‌های بزرگ ایران‌خودرو و سایپا، ۸۱ درصد از سهم بازار داخلی را کسب کردند. بر اساس این گزارش، صنعت خودرو، دهمین صنعت ازلحاظ ارزش افزوده ناخالص است و بالاتر از صنایعی مانند تأمین مالی و بانکداری، خدمات عمومی، فناوری اطلاعات و ارتباطات‌ و گردشگری قرار دارد. اهمیت این بازار باتوجه به این موضوع مشخص می‌شود که بازار خودرو در ایران با فروش سالانه ۱/ ۱ میلیون دستگاه خودرو در سال ۲۰۱۴، بزرگ‌تر از بازار اسپانیا بود. از طرفی دیگر وجود این صنعت در ایجاد مشاغل برای دولت حائز اهمیت است. زیرا تقریباً ۵ درصد نیروی کار ایران را به خود اختصاص داده و طبق این گزارش، در سال ۲۰۱۴ حدود یک میلیون ایرانی در این بخش مشغول به کار بودند. موسسه مکنزی پیش‌بینی کرده که صنعت خودرو تا سال ۲۰۳۵ می‌تواند ارزش‌افزوده ناخالص خود را از ۱۱ میلیارد دلار تا ۵۸ میلیارد دلار افزایش دهد؛ این موضوع به این معنا است که صنعت خودرو باید هر ساله با رشد ۸ درصدی همراه شود. البته ذکر این نکته بسیار حائز اهمیت است که صنعت خودرو در صورتی می‌تواند با این رشد همراه شود که بهره‌وری نیروی کار  و کیفیت محصولات خود را افزایش داده و  به‌میزان ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی، جذب کند.

بخشی از گزارش مکنزی به این موضوع اشاره دارد که شرکت‌های خودرویی می‌توانند در میان‌مدت و بلندمدت رشد قابل‌توجهی داشته باشند و خودروهای تجاری مناسبی تولید کنند. شرکت‌های ایران‌خودرو دیزل، سایپا دیزل، گروه بهمن و گروه ماموت ازجمله شرکت‌های فعال در صنعت خودرو هستن زیرا از سال ۲۰۰۰ حجم تولید خود را بیش از ۵۰ برابر افزایش داده‌اند و به ۱۶۵ هزار دستگاه در سال ۲۰۱۴ رسانده‌اند.

طبق تحلیل اکونومیست از صنعت خودرو جهان در سال ۲۰۱۷، رونق فروش خودرو در آمریکا در حال کاهش است؛ این در حالی است که بازارهای نوظهور با افزایش تقاضا همراه شده‌اند و برندهای این حوزه با رقابتی شدید در حال جذب مشتریان بیشتر هستند. با توجه به این موضوع، بازارهای صادراتی خودرو در ایران نیز بازاری نوظهور تلقی می‌شود. طبق این تحلیل، بازار چین بزرگ‌ترین بازار خودروی جهان محسوب شده و خودروسازان محلی در حال کسب سهم بیش‌تری از بازار هستند. در این میان خودروسازان هندی نیز صنعت خود را احیا کرده و سرمایه‌گذاری‌های جدی را در این حوزه انجام داده‌اند؛ به‌عنوان نمونه تویوتا و فیات‌کرایسلر در بازار هند، سرمایه‌گذاری‌های بیشتری انجام می‌دهند.

در سال ۲۰۱۷ طبق گزارش‌ها و پیش‌بینی‌های منتشر شده اسکوشیابانک، فروش جهانی خودرو برای هشتمین سال متوالی، روندی صعودی دارد. این پیش‌بینی در حالی منتشر شد که به گزارش ولیوواک، در ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۶ فروش جهانی خودرو با افزایش قابل‌توجهی همراه بود. اسکوشیابانک پیش‌بینی کرد در سال ۲۰۱۷ تقاضا برای خودرو در آمریکا و اروپای غربی افزایش خواهد یافت و فروش خودرو در بازارهای نوظهور نیز با افزایش روبه‌رو خواهد شد. آمار منتشرشده از سوی اسکوشیابانک نشان می‌داد در سال ۲۰۱۶ تویوتا کرولا پرفروش‌ترین خودروی جهان بوده است و ۹۴۶ هزار دستگاه از این خودرو در سراسر جهان فروخته شده است. در رتبه دوم فولکس‌واگن گلف با فروش ۷۴۰ هزار دستگاه قرار داردکه دومین خودروی پرفروش جهان، در سال گذشته میلادی بوده است.

با شرکت‌های خودرویی در بازار سرمایه کمی بیشتر آشنا شویم!

با اینکه بیشتر مردم با نام خودروسازان داخلی آشنا هستند اما به‌غیراز شرکت‌های مادر در صنعت خودرو، تعداد زیادی از شرکت‌های دیگر در این صنعت مشغول به کار هستند؛ به‌طوری‌که ازلحاظ تعدادی، کل شرکت‌های خودرو و ساخت قطعات ۳۳ عدد بوده و ۷درصد از تعداد شرکت‌های بورسی و فرابورسی را تشکیل می‌دهند. در حال حاضر که این مطلب نوشته می‌شود، شاخص گروه خودرو ۱۸۲۸۹٫۴۰ است و شرکت‌های این صنعت با جمع دارایی ۵۴,۵۴۸,۷۰۴  همراه هستند؛ این در حالی است که جمع دارایی شرکت‌های فرابورسی ۶,۶۵۶,۷۳۷ و شرکت‌های موجود در بورس (بازار اول و دوم) ۵۳۸,۸۹۱,۹۶۷ است. ارزش معاملات این صنعت ۱۴۶,۵۰۲ و ارزش بازار به‌میزان ۱۷۱,۳۹۸,۶۳۷ است. از طرفی P/E صنعت خودرو ۱۲/۰۶ است؛ این در حالی است که P/E فقط در فرابورس ۴/۹۸ است.

۲

درخصوص ترکیب سهامداران شرکت‌های ایران خودرو و سایپا، ذکر این نکته بسیار حائز اهمیت است که غیر از مالکیت زیر ۲۰ درصدی که توسط سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، بخش دیگری از سهام این شرکت‌ها بین گروه‌هایی ازجمله گروه تدبیر، صندوق‌های تأمین اجتماعی، بازنشستگی کشوری و فولاد تقسیم شده است اما کلیه این گروه‌ها مالکیت کمتر از ۲۰ درصدی در سهام این شرکت‌ها را دارا هستند. به‌این‌ترتیب در لیست سهامداران عمده این شرکت‌ها، نمی‌توان گروه مشخصی را به‌عنوان یک یا دو سهامدار اصلی در شرکت‌های مادر تشخیص داد.

سهام شناور شرکت‌های خودرو در مقایسه با سایر شرکت‌های بازار سرمایه این موضوع را نشان می‌دهد که این شرکت‌ها قدرت نقدشوندگی بالایی دارند و این موضوع می‌تواند ازجمله عوامل مؤثر در خرید و فروش سهام شرکت‌ها در بورس محسوب شود. از طرفی میانگین ارزش معاملات روزانه شرکت‌های خودرویی در مقایسه با میانگین ۱۰ ماهه ابتدایی سال ۹۴ (مبـلغ ۱۳۵۳ میلیارد ریـال ارائه شـده توسط بـورس اوراق بهادار) نیز نشان می‌دهد که نسبت معاملات این صنعت مخصوصاً شرکت‌های بزرگ، از قدرت نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند؛ اما از نظر سـودآوری و نسبت P/E، تقریباً کلیه شرکت‌های صنـعت خودرو زیـانده بوده‌ و یا دارای نسبت P/E بسیـار بالا هستند. این چالش نیز به دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌ها، افزایش و عدم تعادل در قیمت ارز و هزینه‌های بالای تأمین مالی در چند سال گذشته بوده است. درمجموع با اینکه شرکت‌های صنعت خودرو با زیان هنگفتی همراه بوده‌اند اما همچنان این شرکت‌ها بازدهی مثبتی به‌صورت سالانه داشته‌اند.

عوامل تأثیرگذار

بهبود شرایط سیاسی کشور اولین و ابتدایی‌ترین عاملی است که می‌تواند تأثیر مستقیم بر صنعت خودروسازی بگذارد و درصورتی‌که شرایط سیاسی کشور در ثبات باشد، قطعاً این شرکت‌ها، فرصتی مناسب سرمایه‌گذاری محسوب ‌می‌شوند. البته در چهار سال گذشته تا حدودی ثبات سیاسی در نظام سیاسی کشور حاکم شده اما تأثیراتی که تحریم‌ها بر صنعت خودروسازی کشور داشته است تا اندازه‌ای مخرب بوده و برای اصلاح و بهبود آن نیاز به گذشت مدت زمانی چند ساله است.

تثبیت نرخ ارز از دیگر عوامل مؤثر و کلان تأثیرگذار در صنعت خودرو است؛ با توجه به‌اینکه برخی از تولیدکنندگان خودرو، با خودروسازان معتبر دنیا همکاری‌های مستقیم و غیرمستقیم دارند، با افزایش نرخ ارز، قیمت محصولات وارداتی نیز دست‌خوش تغییرات قرار گرفته و با افزایش قیمت همراه می‌شود که این موضوع در آخر کاهش سودآوری و حتی افزایش قیمت محصولات خودروسازان داخلی را به همراه دارد. از طرفی دیگر هنگامی‌که قیمت محصولات خودروسازان با افزایش قیمت همراه ‌شود، مزیت رقابتی بودن قیمت کاهش یافته و حضور استرتژیک خودروسازان ایرانی را در بازار، دشوارتر می‌نماید.

در دهه گذشته بازار کشورهای عراق، سوریه و ونزوئلا، بازار صادراتی تولیدکنندگان ایرانی، محسوب می‌شد؛ اما با توجه به بحران سیاسی اخیر که در کشورهای عراق، سوریه و ونزوئلا اتفاق افتاده است، حضور تولیدکنندگان ایرانی در این بازارها کم‌رنگ شده و درنتیجه سودآوری آنها کاهش یافته است.

اما با توجه به اینکه شرکت خودروسازی برتری، در کشورهای منطقه حضور ندارد، شرکت‌های خودروسازی داخلی می‌توانند بازارهای صادراتی خود را گسترش داده و سود بیشتری کسب نمایند؛ به‌عنوان مثال پاکستان و همچنین کشورهای آسیای میانه ازجمله قزاقستان و ترکمنستان، بازارهای صادراتی مناسبی برای خودروسازان ایرانی محسوب می‌شوند. همچنین خودروسازان داخلی می‌توانند مراودات تجاری خود را با کشورهایی چون روسیه، اوکراین، مصر، آذربایجان، سنگال و بلاروس گسترش داده و از این طریق نیز منتفع شوند.

در چند سال گذشته واردات خودروهای خارجی یکی از تهدیدات جدی برای تولیدکنندگان ایرانی به شمار می‌رود؛ حضور مستقیم شرکت‌های خارجی در بازار ایران به دلیل فشار مصرف‌کنندگان است و این موضوع باعث شده تا برخی از برندهای معتبر بین‌المللی در بازار ایران حضور پیدا کنند. اگرچه این تهدیدات بسیار جدی است اما باعث می‌شود تا خودروسازان ایرانی کیفیت محصولات خود را افزایش داده و برای حفظ سهم بازار خود، محصولاتی را با مزیت رقابتی به بازار روانه کنند.

همواره سرمایه‌گذاران خارجی در کشورهایی با ثبات سیاسی، سرمایه‌گذاری می‌نمایند. در چند سال اخیر با توجه به ثباتی که در فضای سیاسی کشور شکل گرفته، برخی از سرمایه‌گذاران و برندهای خودروسازی معتبر در سطح بین‌المللی، ترغیب به حضور در بازار ایران شده‌اند و این موضوع رشد و سودآوری را برای شرکت‌های بورسی به همراه خواهد داشت.

به‌عنوان نمونه چندی پیش، به‌دنبال ‌قراردادی که میان ایران‌خودرو و پژو منعقد شده بود، پژو وارد فاز اجرایی شد. در فاز اول این همکاری مشترک، قرار است حداکثر پنج محصول (هم در فاز تولید و هم در فاز واردات) روانه بازار خودرو کشور شود. پژو ۲۰۰۸، پژو ۲۰۸، پژو ۳۰۱، پژو ۳۰۸ و پژو ۵۰۸، پنج محصول موردنظر پژو برای بازار ایران به شمار می‌روند که در این بین، مدل‌های ۲۰۰۸، ۲۰۸ و ۳۰۱ در ایران‌خودرو تولید خواهند شد و مدل‌های ۳۰۸ و ۵۰۸ نیز از طریق واردات به دست مشتریان ایرانی خواهند رسید.

 همچنین شرکت خودروسازی رنو نیز با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران تفاهم‌نامه‌ای را امضا نموده است که برطبق آن، رنو چهار محصول جدید خود را به بازار ایران وارد خواهد کرد. شرکت خودروسازی سیتروئن نیز با شرکت سایپا، تفاهم‌نامه‌ی مشترکی را به امضا رسانده است.

 از دیگر عوامل تاثیرگذار در صنعت خودروسازی، حمایت بانک‌های کشور از این صنعت است؛ زیرا همه‌ی صنایع برای رسیدن به رشد و سودآوری نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر دارند؛ شرکت‌های خودروسازی برای تامین مالی خود می‌توانند از تسهیلات بانک‎ها بهره‌مند شوند و وام‌هایی با نرخ سود پایین دریافت نمایند. برای مثال اگر نرخ سود تسهیلات برابر با نرخ تورم باشد، تسهیلات بانکی برای خودروسازان داخلی بسیار اثربخش واقع خواهد شد. از این رو فعالان بازار سرمایه باید نسبت به نحوه‌ی تامین مالی خودروسازان و دریافت تسهیلات آن‌ها هوشیار بوده و آماده سرمایه‌گذاری در سهام آن صنعت باشند؛ چون در چنین شرایطی شرکت خودروسازی، با سودآوری مناسبی در میان‌مدت و بلندمدت همراه خواهد شد.

سرعت تغییر فناوری در صنایع، از عوامل اثرگذار بر قیمت سهام صنعت موردنظر است؛ همواره شرکت‌های خودروسازی داخلی از کمبود دانش فنی رنج می‌برند و این موضوع باعث شده تا محصولات این شرکت‌ها، مزیت رقابتی خود را ازدست بدهند. به‌همین دلیل فعالان اقتصادی باید در هنگام خریدوفروش به این موضوع توجه نمایند که شرکت بورسی موردنظر، توانایی انطباق سریع با تغییرات فناوری را دارد یا خیر؟

یکی دیگر از عواملی که می‌تواند بر قیمت محصولات شرکت‌های خودرویی تأثیرات مستقیم بگذارد، وضعیت صنایع مرتبط است؛ به‌عنوان نمونه صنعت فولاد به‌طور مستقیم با صنایعی مانند استخراج سنگ آهن و همچنین صنعت خودروسازی در ارتباط است؛ چون از یک طرف سنگ آهن، اصلی‌ترین ماده اولیه موردنیاز برای تولید فولاد است و از طرف دیگر، محصولات فولادی به‌طور مستقیم در صنعت خودروسازی به کار برده می‌شود؛ با توجه به این موضوع، هرگونه رکود و یا رونق در صنایع مرتبط با صنایع خودرو، می‌تواند قیمت سهام شرکت‌های فعال در این صنعت را تحت تأثیر قرار دهد.

قیمت بسته‌های حامل انرژی در قیمت محصولات شرکت‌های خودرویی بسیار حائز اهمیت است؛ چون هنگامی‌که شرکت‌های خودروسازی دسترسی به انرژی ارزان قیمت داشته باشند، قطعاً می‌توانند محصولاتی با قیمت پایین‌تر را روانه بازار کنند و از این طریق مزیت رقابتی خود را بهبود بخشند.

پس از مشخص کردن عوامل تأثیرگذار بر قیمت محصولات شرکت‌های خودرویی، باید نحوه قیمت‌گذاری محصولات نیز، مورد بررسی قرار بگیرد. به‌عنوان نمونه درصورتی‌که قیمت محصولات شرکت‌های خودروسازی بدون دخالت دولت و بر اساس میزان عرضه و تقاضا در بازار تعیین شود، طبیعتاً انتظار سرمایه‌گذاران از میزان درآمد و سودآوری شرکت‌های خودروسازی، متفاوت از زمانی خواهد بود که دولت باهدف تنظیم بازار، مستقیماً بر قیمت خودروهای تولید داخل، نظارت کرده و قیمت آن‌ها را تعیین کند؛ بنابراین، نحوه قیمت‌گذاری محصولات در صنعت خودروسازی، می‌تواند قیمت سهام شرکت‌های فعال در این صنعت را تحت تأثیر قرار دهد.

جریان‌های نقدی پیش‌بینی‌شده برای شرکت‌های خودروسازی نیز بسیار حائز اهمیت است؛ به این معنا که وقتی انتظارات پیش‌بینی‌شده از جریان نقدی به هر دلیلی تغییر کند، قیمت سهام این شرکت‌ها نیز دست‌خوش تغییراتی خواهد شد. کاهش جریان نقدی پیش‌بینی شده درنتیجه افت فروش شرکت است.

جمع‌بندی

حضور استراتژیک در بازار سرمایه نیازمند دست یافتن به دانش در حوزه بازار سرمایه و پیگیری اخبار و اطلاعات صنایع موردنظر است؛ هنگامی‌که قصد خرید و فروش سهام یک شرکت را دارید، ناگزیر به بررسی و تحلیل عوامل کلان تأثیرگذار بر آن صنعت هستید تا در کنار تحلیل تکنیکال و بنیادی، تصمیم استراتژیک و مناسبی را اتخاذ نمایید و درنهایت به سودآوری مناسبی دست پیدا کنید. سرمایه‌گذاری بر روی سهام شرکت‌های خودرویی نیز از این قضیه مستثنا نیست و جهت موفقیت در این بخش باید به عوامل مرتبط با این صنعت آشنا شوید و احاطه کامل به این عوامل داشته باشید.