بازار آتی کالا چیست؟

بازار بورس بر اساس نیاز معامله‌گران و سرمایه‌گذاران از بازارهای مختلفی تشکیل شده است. بازار آتی کالا یکی از بخش‌های بورس کالا است که در مقاله “بورس کالا چیست؟” به آن پرداختیم. در این مقاله قصد داریم جزئیات بیشتری از بازار آتی کالا بیان کنیم.

بازار آتی چیست؟

بازار آتی یک مرکز مالی برای انجام قراردادهای آتی استاندارد است که شامل توافق‌نامه‌ای قانونی با حد و مرز مشخص است. هنگام امضای قرارداد برای خرید یا فروش یک کالای اقتصادی در آینده با قیمت توافق‌شده، ایجاد شده است. کالای تحویلی در قرارداد آتی باید استاندارد کیفیت و کمیت را کسب کند و زمان و مکان تحویل آن نیز مشخص باشد. تنها متغیر در معاملات آینده در بازار آتی، قیمت است که در مرحله معامله برآورد خواهد شد. درواقع منظور از معاملات آتی، پوشش ریسک سرمایه‌گذاری است و این ابزار در بورس کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از معاملات آینده، می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای جذب نقدینگی محسوب شود و با قرار گرفتن معامله‌گران و بازارسازان در کنار معاملات آتی، چرخه بورس برای پذیرایی از سرمایه‌های سرگردان تکمیل می‌شود.

قرارداد آتی چیست؟

قرارداد آتی، قراردادی است که در آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند مقدار معینی از کالای مشخصی را باکیفیت و قیمت معلوم، در زمان و مکان مشخص معامله کنند. به بیان ساده، منظور از قرارداد آتی این است که در زمان حال ما اقدام به خرید کالایی می‌کنیم اما تصمیم نداریم که همین الان کالا را تحویل بگیریم. درواقع می‌خواهیم چند ماه بعد کالا را تحویل بگیریم و پول آن را پرداخت کنیم. بنابراین به قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و باقیمت مشخصی خریداری ‌کنیم، اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت بگیرد، قرارداد آتی می‌‌‌گویند. در این قرارداد طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ مشخصی در آینده هستند و برای تضمین انجام تعهد، باید خریدار و فروشنده هر کدام مبلغی را نزد شخصی امین (بورس کالا) قرار دهند.

جالب است بدانید که قرارداد آتی، قراردادی دوطرفه است. می‌توانیم بدون در اختیار داشتن کالا، همین الان کالایی با مشخصات معین را بفروشیم و در آینده (پس از چند ماه) آن را باقیمتی که اکنون توافق کردیم، تحویل دهیم و پول آن را دریافت کنیم. این نوع معامله برای کسانی که قصد دارند ریسک خود را کنترل کنند، مثل کشاورزان و تولیدکنندگان مواد غذایی، بسیار مناسب است. کشاورز می‌خواهد مطمئن شود در فصل برداشت محصول از نوسان قیمت در امان باشد و کارخانه هم برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی نیاز دارد مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را مشخص کند. با این مثال میزان اهمیت کنترل نوسان و میزان ریسک در معاملات آتی تا حدودی مشخص می‌شود.

نکته: معاملات ۲ طرفه در سهام نیز به ‌زودی فعال می‌شود. نحوه انجام این معاملات، در مقاله «فروش تعهدی چیست؟ به همراه مثال کاربردی (قسمت اول)» بیان شده است.

چرا بازار آتی یکی از پرطرفدارین بازارها در دنیا است؟

بازار آتی به دلیل این‌ که منافع خریدار و فروشنده کالا را تأمین و فرصت کسب سود را برای نوسان‌گیران نیز فراهم می‌کند، در جهان طرفداران زیادی دارد. می‌توان گفت فعالان این بازار، به سه دسته تقسیم می‌شوند:

۱. خریداران کالا: 

اشخاصی که به کالایی (مثلاً زعفران، زیره، پسته و …) در آینده نیاز دارند و امروز آن را در بازار آتی، با قیمت معین پیش‌خرید می‌کنند.

۲. فروشندگان کالا:

 اشخاصی که قصد دارند در آینده کالای خود (زعفران، زیره، پسته و …) را به فروش برسانند و امروز می‌توانند به قیمت معین، برای ماه دلخواهی در آینده پیش‌فروش کنند.

۳. نوسان‎گیرها:

اشخاصی که قصد خرید و فروش فیزیکی اصل کالا (زعفران، زیره، پسته و …) را ندارند، بلکه می‌خواهند با پیش‌بینی درست روند قیمت کالا، سود سرشاری به دست آورند. بازار آتی به رونق اقتصادی کمک شایانی می‌کند. از یک‌ سو تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان می‌توانند ریسک خود را کاهش دهند و از سوی دیگر، افرادی که تمایل به کسب سودهای کلان با ریسک بالا دارند، می‌توانند با معاملات قانونی و مطمئن به هدف خود برسند.

ویژگی های بازار آتی چیست؟

استقبال چشمگیر از این بازار به دلیل ویژگی‌ها و منافع بسیار  آن، می‌تواند سود کلانی را نصیب فعالان این بازار کند. از این منافع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• معافیت مالیاتی
• تخصیص سود بانکی به مبلغی که در حساب در اختیار مشتری موجود است
• امکان برداشت یک‌روزه موجودی از حساب
• کارمزدهای بسیار پایین
• امکان خرید و فروش نامحدود در هر روز معاملاتی
• واریز روزانه سود و زیان به‌حساب مشتری
• و …

در ادامه به‌ منافع و ریسک‌های این بازار می‌پردازیم. ابتدا به معرفی دو مزیت مهم قراردادهای آتی اشاره می‌کنیم که ماهیت این بازار را شکل می‌دهند:

۱. وجود اهرم در معاملات: وجود اهرم باعث می‌شود افراد بتوانند با چندین برابر پول در دسترس، در بازار آتی کالا معامله کنند.

۲. دوطرفه بودن بازار: این امکان در بازار آتی باعث می‌شود معامله‌گران هم از شرایط صعودی و هم شرایط نزولی بازار به سود برسند.

برای روشن شدن این دو مزیت توضیحات زیر را برررسی کنید:

اهرم مالی بازار آتی چیست و چرا این اهرم برای بورس بازان جذاب است؟

از اهرم مالی بازار آتی زمانی استفاده می‌شود که می‌خواهیم با وارد کردن نیرویی کوچک، نتیجه‌ای بزرگ‌تر به دست ‌آوریم. افراد با هوش مالی بالا، همواره به دنبال یافتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری با قابلیت اهرمی هستند. اهرم می‌‎تواند با تغییر در زمان، نتیجه نهایی، مواد اولیه یا سرمایه اولیه به سرمایه‌گذاران فرصت ثروتمند شدن بدهد. در این میان فراموش نکنید که استفاده اشتباه از وضعیت‌های اهرمی می‌تواند منجر به شکست‌های سنگین مالی شود. لذا افرادی با درجه ریسک‌پذیری، هوش و دانش بالاتر همواره به دنبال سرمایه‌گذاری‌های اهرمی هستند. به‌عنوان‌مثال، با اهرم مالی بازار آتی قادر هستید با در اختیار داشتن مبلغ ده کیلوگرم زیره سبز، بر روی ۱۰۰ کیلوگرم زیره سبز سرمایه‌گذاری کنید. در این حالت ممکن است سود ۱۰ برابری یازیان ۱۰ برابری را تجربه کنید.

دوطرفه بودن بازار آتی به چه معناست؟

در بازار فیزیکی (نقدی)، افراد پس از خرید کالا (زیره، زعفران، پسته و …) انتظار افزایش قیمت دارند تا بتوانند با فروش در قیمت بالاتر به سود برسند. یعنی معامله‌گران فقط زمانی می‌توانند از بازار به سود برسند که قیمت‌ها رشد کند. در مقابل، زمانی که قیمت کالاها رو به کاهش است عملا نمی‌توانند انتظار سود داشته باشند بلکه فقط می‌توانند در صورت دارا بودن کالاها، با فروش آن از ضرر یا افزایش آن جلوگیری کنند. برخلاف بازار نقدی در معاملات آتی کالا، افراد می‌توانند هم در جهت افزایش قیمت و هم در جهت کاهش قیمت سود کسب کنند. یعنی وقتی قیمت افزایش می‌یابد افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام دهند و در قیمت بالاتر آن را به فروش می‌رسانند. از طرفی وقتی سرمایه‌گذاران قیمت‌ها را نزولی پیش‌بینی می‌کنند، کالا را در قیمت بالاتر پیش‌فروش و پس از کاهش قیمت‌ها، آن را دوباره خریداری می‌کنند. با این کار از اختلاف بین قیمت خرید و فروش، منفعت کسب می‌کنند. این امر موجب می‌شود که شما بتوانید صرف نظر از شرایط اقتصادی و با تشخیص درست جهت بازار از حرکت قیمت‌ها، در هر طرف سود کسب کنید.

محصولات مورد معامله در بازار آتی چیست؟

ابزارهای مشتقه (ازجمله قراردادهای آتی)، ابزاری هستند که قیمت و ارزش آن‌ها از یک نوع دارایی که اصطلاحا به آن «دارایی پایه» می‌گویند، مشتق می‌شود. معمولا در بورس‌های کالایی دنیا، دارایی‌های مختلفی از جمله محصولات کشاورزی، انواع فلزات، انواع فراورده‌های نفتی و سایر محصولات به‌عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی در نظر گرفته می‌شود. در حال حاضر در بورس کالای ایران محصولاتی چون زیره سبز، زعفران و پسته در قالب قرارداد آتی معامله می‌شود. این در حالی است که در آینده و با فراهم کردن بسترها، محصولات دیگر نیز می‌توانند در بازار آتی معامله شوند. در صورتی ‌که دارایی موردنظر در قرارداد، کالا باشد، لازم است که شرایط  آن توسط بورس بررسی و تایید شود. دلیل این امر آن است که کالاهای مختلف با شرایط کمی و کیفی متفاوت ممکن است در بازار موجود باشد.

نتیجه گیری

در این مطلب به زبان ساده با تعریف بازار آتی، قرارداد آتی و مزایای قرارداد آتی آشنا شدیم و بررسی کردیم که وجود اهرم در معاملات و دوطرفه بودن بازار به ما کمک می‌کند تا سود قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری خود دریافت کنیم. می‌توان گفت بازار آتی بستری مناسب برای فعالیت افرادی است که قصد کنترل ریسک دارند. به علاوه ویژگی‌های این بازار شرایطی مناسب برای کسب سود نوسان‌گیران نیز فراهم کرده است. برای آشنایی بیشتر راجع به قراردادهای آتی محصولات زیره سبز، زعفران و پسته می‌توانید به مقاله‌های «معاملات گواهی سپرده زیره سبز» ، «قرارداد آتی زعفران بورس کالای ایران» و «معاملات پسته در بورس کالا» در بلاگ بآشگاه مشتریان آگاه مراجعه کنید.

مطالب مرتبط

آلومینیوم در بورس کالا نحوه خرید سیمان از بورس کالا بازار قیر در ایران