انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت
- ۱۵ مرداد ۱۴۰۲
- ۹ آبان ۱۴۰۱
- ۳ نظر
- ۵۳۲ مشاهده
اوراق بهادار با درآمد ثابت یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری است که سود معینی را طی یک زمان‌بندی از پیش تعیین شده به سرمایه‌گذار پرداخت می‌کند. این اوراق یکی از کم‌ریسک‌ترین روش‌های سرمایه گذاری است و بازدهی آن به طور معمول از سود بانکی بیشتر است.
به همین علت هم این اوراق مورد استقبال سرمایه‌گذارانی هستند که ریسک‌پذیری پایینی دارند. در این مطلب قصد داریم تا اوراق بهادار با درامد ثابت و انواع آن را برای شما توضیح دهیم. در صورت تمایل تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
اوراق بهادار با درآمد ثابت چیست؟
همانطور که گفتیم، اوراق بهادار با درآمد ثابت (fixed-income securities) یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری در بورس است که در آن سود ثابت از پیش تعیین شده‌ای طی زمان‌بندی معینی به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. این فرآیند تا پایان عمر این اوراق که به آن سررسید گفته می‌شود، ادامه دارد و طی این زمان اصل و سود مبلغ سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذار پرداخت خواهد شد. سود پرداختی این اوراق به سرمایه‌گذاران ممکن است در دوره‌های مختلف اندکی نوسان داشته باشد اما مقدار مشخصی از آن به عنوان حداقل سود پرداختی توسط ناشر اوراق تضمین می‌شود که به آن سود علی‌الحساب می‌گویند. واژه ثابت (در عبارت اوراق بهادار با درآمد ثابت) به مقدار سود علی‌الحساب اشاره دارد. لازم به ذکر است که این اوراق از لحاظ ریسک مثل سپرده گذاری در بانک هستند ولی بازدهی آن‌ها به طور معمول از بانک بیشتر و در بلند مدت از سهام کمتر است. به همین علت، این اوراق برای افرادی که ریسک‌پذیری کمی دارند و به دنبال تضمین نقدینگی خود هستند، مناسب خواهند بود.
انواع اوراق با درآمد ثابت
اوراق با درآمد ثابت به دو دسته اوراق بدهی و گواهی سپرده تقسیم می‌شوند. در ادامه با این دو نوع از اوراق درآمد ثابت بیشتر آشنا خواهیم شد.
۱- اوراق بدهی
همانطور که اشاره کردیم، یکی از رایج‌ترین اوراق با درآمد ثابت، اوراق بدهی است. این اوراق بر پایه بدهی هستند. به عبارت بهتر، نوعی قرض به دولت، شرکت‌ها یا بانک‌ها به شمار می‌روند. این سازمان‌ها در ازای دریافت این قرض به سرمایه‌گذاران سود پرداخت می‌کنند.در واقع دولت و شرکت‌ها با انتشار این اوراق، اقدام به جمع‌آوری سرمایه مورد نیاز خود می‌کنند. سپس با استفاده از سرمایه به دست آمده برای رونق کسب‌وکار خود یا انجام پروژه‌های جدید اقدام می‌کنند.
اوراق بدهی به دو دسته اوراق قرضه و اوراق مشارکت تقسیم می‌شوند.
۱. اوراق قرضه و انواع آن
اوراق قرضه (Bond)، برگه‌هایی قابل معامله و حاوی مبلغ وام و سود آن هستند که پس از سررسید، اصل و سود آن‌ها به سرمایه‌گذاران عودت داده می‌شود. این اوراق در مقایسه با سهام، ریسک پایینی دارند. لازم به ذکر است که خریداران اوراق قرضه، سهام‌دار سازمان نیستند بنابراین نقشی در تصمیم‌گیری‌ها ندارند. در ادامه با انواع اوراق قرضه آشنا خواهیم شد. اوراق قرضه را از چند جهت دسته‌بندی می‌کنند. این اوراق از نظر نرخ بهره به دو نوع ثابت و شناور و از نظر سازمان منتشر کننده اوراق نیز به سه دسته: اوراق قرضه شهرداری، دولتی و شرکتی تقسیم می‌شوند. در ادامه با مفهوم این ۵ مورد آشنا خواهید شد.
طبقه‌بندی بر اساس نرخ بهره:
-
اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت:
این اوراق، نرخ بهره ثابت و مشخصی دارند و در طول دوره خود بازنگری نمی‌شوند. از جمله این اوراق می‌توان به اوراق قرضه قابل تبدیل، رهنی، درآمدی و تضمین شده اشاره کرد.
-
اوراق قرضه با نرخ بهره شناور:
نرخ بهره در این اوراق در دوره‌های زمانی مختلف (به عنوان مثال هر ۳ ماه یکبار) مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این اوراق توسط بانک‌ها و با نام گواهی سپرده با نرخ شناور منتشر می‌شوند.
طبقه‌بندی بر اساس سازمان منتشر کننده:
-
اوراق قرضه دولتی:
دولت این نوع از اوراق را برای تامین منابع مالی خود منتشر می‌کند. ریسک سرمایه گذاری روی اوراق قرضه دولتی به شرایط اقتصادی کشورها وابسته است. ریسک اوراق قرضه دولتی در کشورهای در حال توسعه بالا و در کشورهای توسعه یافته که شرایط اقتصادی مناسبی دارند، پایین است.
-
اوراق قرضه شهرداری:
این نوع از اوراق با هدف تامین منابع مالی پروژه‌های شهرداری صادر می‌شوند. شهرداری معمولا این اوراق را زمانی منتشر می‌کند که مبلغ دریافتی از محل مالیات‌ها نتواند نیاز مالی سازمان را برطرف کند.
درآمد حاصل از فروش این اوراق صرف موارد زیر می‌شود:
- ساخت بیمارستان
- ساخت نیروگاه
- ساخت فرودگاه
- ساخت پل
- ساخت خیابان
- ساخت دفاتر اداری
سود حاصل از خرید اوراق قرضه شهرداری، معاف از مالیات است.
-
اوراق قرضه شرکتی:
این نوع از اوراق برای تامین منابع مالی مربوط به توسعه یک شرکت یا یک کسب‌وکار صادر می‌شوند. ریسک اوراق قرضه شرکتی از ریسک اوراق دولتی بیشتر است اما سود بیشتری دارد. تعدد شرکت‌ها باعث می‌شود تا این اوراق از تنوع بالایی برخوردار باشند.
ویژگی‌های مشترک اوراق بدهی
در ادامه به برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های مشترک اوراق بدهی اشاره خواهیم کرد:
- تاریخ سررسید
- قیمت فروش
- ارزش اسمی
- نرخ سود اسمی
- بازده تا تاریخ سررسید
- تامین بودجه مورد نیاز شرکت‌ها
- کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و افزایش امنیت پرتفوی سرمایه‌گذاران
۲. اوراق مشارکت و انواع آن
اوراق مشارکت به منظور اجرای طرحی از پیش تعیین شده عرضه می‌شوند. لازم به ذکر است که واگذاری این اوراق با روش عرضه عمومی انجام می‌شود. شراکت در سود، مبتنی بر مبلغ اسمی این اوراق است. دولت یا شرکت‌ها به منظور اجرای پروژه‌ای خاص و تامین منابع مالی مورد نیاز آن، اقدام به انتشار این اوراق می‌کنند. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به احداث بیمارستان، جاده و فرودگاه اشاره کرد. خریداران این اوراق در جریان کامل اتفاقات و اهداف پروژه قرار می‌گیرند. بازه زمانی سرمایه‌گذاری، قیمت و دلیل انتشار این اوراق مشخص است. انتشار اوراق مشارکت به دو روش با نام یا بی‌نام انجام می‌شود. به‌طورکلی اوراق مشارکت بورسی با نام و سایر اوراق، بی‌نام محسوب می‌شوند.
اوراق مشارکت به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
-
اوراق مشارکت ساده:
معاملات این اوراق بر اساس قوانین حقوقی مشخص و قابل تضمین انجام می‌شود. اوراق مشارکت ساده می‌توانند با نام و بی‌نام باشند و برای عودت اصل و سود این اوراق ضمانت داده می‌شود. اکثر اوراق منتشر شده در ایران از این نوع هستند و بعد از انتشار قابلیت تغییر ندارند. دارندگان این اوراق در زمان سررسید به سود و اصل سرمایه خود دست پیدا می‌کنند.
-
اوراق مشارکت مرکب:
اوراق مشارکت مرکب به دو نوع قابل تبدیل با سهام و قابل تعویض با سهام تقسیم می‌شود. این نوع از اوراق را می‌توان در زمان سررسید به سهام شرکت ناشر یا دیگر شرکت‌های بورسی تبدیل کرد. این روش در ایران اجرا نمی‌شود.
۲- گواهی سپرده
گواهی سپرده نوعی از اوراق بهادار با درآمد ثابت است و توسط بانک‌ها منتشر می‌شود. تضمین پرداخت اصل و سود آن‌ها نیز بر عهده بانک خواهد بود. در این روش سود بر اساس کوپن‌های گواهی سپرده و به صورت دوره‌ای پرداخت می‌شود. این اوراق تاریخ سررسید و نرخ سود ثابت دارند. این گواهی‌ها به شخص حامل، این حق را می‌دهند که سود سپرده را دریافت کند. گواهی سپرده مدت زمانی بین یک الی پنج سال دارد.
گواهی‌های سپرده به دو دسته تقسیم می‌شوند:
گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری عام
این نوع از گواهی سپرده با سررسید مشخص و نزد بانک افتتاح می‌شود. بانک نیز متقابلا گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری عام صادر می‌کند. اهداف انتشار این گواهی‌ها با جزئیات کامل اعلام نمی‌شوند. این گواهی‌ها از شرایط قرارداد سپرده‌گذاری برخوردارند و به صورت بی‌نام یا با نام عرضه می‌شوند.
گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری خاص
این نوع از گواهی سپرده به منظور تامین منابع مورد نیاز بانک‌ها برای اجرای پروژه‌های ساختمانی، تولیدی یا تکمیل طرح‌های موجود عرضه می‌شود و دارای تاریخ سررسید است. اهداف این پروژه برای سرمایه‌گذار مشخص است. در این گواهی‌ها سرمایه‌گذاری در بخشی خاص انجام می‌شود.
مزایای سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت
اوراق بهادار با درآمد ثابت ریسک بسیار کمی دارند. یکی از مزایای اصلی آن‌ها اولویت پرداخت وجه به دارندگان این اوراق در زمان انحلال یا ورشکستگی یک شرکت است. در ادامه به دو مورد از مزایای اوراق بهادار با درآمد ثابت اشاره خواهیم کرد.
-
سرمایه‌گذاری امن با ریسک حداقلی
مدیران و تیم تحلیل‌گر آن‌ها با هدف کسب سودی تقریبا ثابت و بدون ریسک، سرمایه‌گذاری می‌کنند. سرمایه‌گذاری روی سپرده‌های بانکی، اوراق با درآمد ثابت و مقدار کمی سهام انجام می‌شود. بدیهی است که پایین بودن میزان سود و نوسان به کاهش ریسک کمک می‌کند.
-
پرداخت سود دوره‌ای و ضمانت بازپرداخت وجه و اصل سرمایه
در این روش، علاوه‌بر پرداخت سود‌های دوره‌ای در پایان سررسید، اصل مبلغ نیز به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود. به دلیل اینکه تاریخ سررسید مشخص است، افراد می‌توانند برنامه‌ریزی مناسبی برای سرمایه‌گذاری‌های بعدی داشته باشند. در واقع این چرخه درآمدی، ریسک کمی دارد. نقد‌شوندگی این اوراق توسط دولت تضمین می‌شود. همچنین اوراق با درآمد ثابت توسط برخی شرکت‌ها، اعتبارسنجی می‌شوند. بنابراین با توجه به ثبات اقتصادی این اوراق، امکان انتخاب بهتر برای سرمایه‌گذاران وجود دارد.
نکته: این اوراق ریسک سرمایه‌گذاری کمتری نسبت به سهام بورسی دارند.
معایب سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت
همانطور که اشاره کردیم، این اوراق ریسک پایینی دارند اما نمی‌توان گفت که هیچ عیبی ندارند. در ادامه به معایب اوراق بهادار با درآمد ثابت اشاره خواهیم کرد.
-
ریسک تورم
زمانی که نرخ بهره پرداخت شده به سرمایه‌گذاران از نرخ تورم پایین‌تر باشد، سرمایه‌گذاران ضرر کرده‌اند. به دلیل بالاتر بودن نرخ تورم از نرخ سود‌های بانکی و اوراق با درآمد ثابت، عملا ارزش سرمایه با سرمایه‌گذاری در این اوراق کم خواهد شد. اما اگر به دنبال سرمایه‌گذاری بدون ریسک و با سودی بالاتر از سود بانکی باشید، باید این مورد را بپذیرید.
-
ریسک نرخ بهره
رابطه میان نرخ بهره و ارزش اوراق بهادار، رابطه‌ای معکوس است چرا که اگر نرخ بهره کاهش یابد در واقع تمایل برای خروج از بانک و سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت افزایش پیدا می‌کند. حال اگر نرخ بهره زیاد شود، ارزش اوراق با درآمد ثابت کم خواهد شد. در واقع با بالاتر رفتن نرخ بهره، میزان سود دریافتی از بانک‌ها بیشتر می‌شود. در این حالت انتخاب سخت‌تر می‌شود و ممکن است برخی از سرمایه‌گذاران ریسک سرمایه‌گذاری را قبول نکنند و به سود‌های سپرده‌های بانکی اکتفا کنند.
-
ریسک عوامل پیش‌بینی نشده
عواملی مانند بلایای طبیعی یا جنگ ارزش اوراق درآمد ثابت را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این نوع از عوامل پیش‌بینی نشده باعث از بین رفتن ارزش همه یا بخشی از این اوراق می‌شوند. ممکن است این اتفاقات برای یک بخش خاص رخ دهد که در این صورت فقط ارزش اوراق آن بخش تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
نکته: یکی از معایب این اوراق، نداشتن معافیت مالیاتی است.
نتیجه گیری
در این مقاله با انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت آشنا شدیم و دانستیم که این اوراق چه ویژگی‌هایی دارند. همچنین دانستیم که این اوراق ریسک پایینی دارند و سرمایه‌گذاران بعد از تاریخ سررسید به اصل سرمایه خود دسترسی خواهند داشت. این اوراق سود‌های دوره‌ای دارند و در واقع قرضی در وجه دولت، بانک و سایر نهاد‌ها هستند. به‌طورکلی این اوراق سودی بیشتر از بانک و کمتر از سهام دارند. بنابراین می‌توان گفت برای افرادی که به دنبال سرمایه‌گذاری کم‌ریسک و متعادل هستند، مناسب است.
عالی
سلام. لطفا در مورد اوراق صکوک اسلامی هم توضیح بدید. خیلی عالی بود، سپاس از اطلاعات با ارزش شما.
سلام
دوست عزیز جهت کسب اطلاعات در ارتباط با اوراق صکوک اسلامی، می توانید به پست لینک شده مراجعه فرمایید.