انواع شاخص های اقتصادی کدامند؟

درک شرایط اقتصادی یک کشور خیلی به آمارهای رسمی مرتبط نیست و مردم می‌توانند به صورت ملموس شاهد تغییرات وضعیت مالی خود باشند. با این حال، شناخت و تحلیل انواع شاخص‌های اقتصادی می‌تواند مفید باشد و به بهبود وضعیت نامطلوب کمک کند. در این مقاله بعضی از مهم ترین شاخص‌های اقتصادی را به شما معرفی می‌کنیم

شاخص اقتصادی چیست؟

تحلیل‌گران و اقتصاددانان وضعیت اقتصادی یک کشور را با استفاده از آمار‌های مختلفی توصیف می‌کنند. شاخص‌های اقتصادی یا «Economic Indicators» مانند تکه‌های مختلف یک پازل عمل می‌کنند و در کنار هم تصویری کلی از وضعیت اقتصادی یک کشور به ما ارائه می‌کنند. افراد با استفاده از شاخص‌های اقتصادی می‌توانند وضعیت بازار بورس را هم ارزیابی کنند. در ادامه شاخص‌های مختلف اقتصادی را بررسی خواهیم کرد.

انواع شاخص‌های اقتصادی

شاخص‌های‌ اقتصادی اغلب به وسیله دستگاه‌های دولتی و نهادهای مالی بین‌المللی مانند بانک جهانی  یا صندوق بین‌المللی پول منتشر می‌شوند. بعضی از این شاخص‌ها مانند تورم و رشد اقتصادی به گوش مردم آشنا است و برخی دیگر مانند ضریب جینی و شاخص درآمد پایدار کمتر شناخته‌شده هستند. شاخص‌های اقتصادی علاوه بر این که بازگوکننده شرایط مالی و توسعه پایدار یک کشور و رفاه شهروندان هستند، می‌توانند جایگاه آن کشور را در اقتصاد جهانی مشخص کنند. جایگاهی که بستگی به مراودات اقتصادی آن کشور با جهان، تولید ناخالص ملی و داخلی و … دارد. در ادامه بعضی از شاخص‌های اقتصادی را با هم بررسی می‌کنیم.

دسته‌بندی شاخص‌های اقتصادی

شاخص‌های اقتصادی را می‌توان به انواع مختلفی تقسیم‌بندی کرد اما جامع‌ترین تقسیم‌بندی، بر اساس زمان انجام می‌شود. به این معنی که بعضی شاخص‌ها قرار است آینده اقتصادی یک کشور را پیش‌بینی کنند، بعضی شاخص‌ها از وضعیت مالی امروز یک جامعه خبر می‌دهند و بعضی دیگر مربوط به رخدادهای گذشته هستند.

بر همین اساس، انواع شاخص‌های اقتصادی عبارتند از شاخص‌های پیشرو، شاخص‌های پسرو و شاخص‌های همزمان.

۱.   شاخص‌های اقتصادی پیشرو

برای تعریف این شاخص، باید به اسم آن بازگردیم. شاخص اقتصادی پیشرو همان طور که از نام آن مشخص است، قرار است از آینده نزدیک خبر دهند. شاخص‌های اقتصادی پیشرو وضعیت اقتصادی یک کشور را بر اساس داده‌های موجود پیش‌بینی می‌کنند. به عنوان مثال، بانک جهانی پیش‌بینی کرده است رشد اقتصادی ایران در سال جاری میلادی ۶ درصد خواهد بود. این نهاد مالی بین‌المللی بر اساس وضعیت موجود و داده‌های قابل ارائه و استناد، این آمار را منتشر کرده است. شاخص‌های اقتصادی پیشرو به مسئولان و تصمیم‌گیران یک کشور کمک می‌کند بر اساس این پیش‌بینی سیاست‌های خود را اصلاح کنند یا به روند فعلی ادامه دهند. البته باید در نظر داشت شاخص‌های اقتصادی پیشرو ممکن است به دلیل رخدادهای مختلف، تغییر یابند.

۲.   شاخص‌های اقتصادی پسرو

شاخص‌های اقتصادی پسرو بر اساس داده‌های موجود و اثبات‌شده مشخص می‌شوند. مثلا می‌گویند تولید ناخالص داخلی یک کشور نسبت به سال گذشته ۳ درصد رشد داشته است. این شاخص ها کمک می‌کنند عملکرد تیم‌های اقتصادی دولت مورد بررسی و بازبینی قرار گیرد. مهمترین نکته در تبیین انواع شاخص‌های اقتصادی از جمله شاخص‌های پسرو، استفاده از آمارهای معتبر است. بعضا دیده شده آمارهای منتشر شده توسط نهادهای اقتصادی یک کشور تفاوت زیادی با آمارهای بین المللی دارد. هرچند در مقوله شاخص‌های اقتصادی نمی‌توان حقیقت را زیاد دستکاری کرد زیرا این شاخص‌ها به صورت روزمره توسط مردم لمس می‌شوند و در زندگی شهروندان اثرگذار هستند.

۳.   شاخص‌های اقتصادی همزمان

شاخص‌های اقتصادی همزمان مربوط به امروز و زمان و فعلی هستند. مثلا گفته می‎شود نرخ تورم نقطه به نقطه امروز x است یا آمار بیکاری باز هم رکورد زده است.

شاخص‌های اقتصادی مهم برای فعالان بورس

شاخص‌های اقتصادی دماسنج وضعیت مالی یک کشور هستند. با تحلیل و شناخت این شاخص‌ها می‌توان از پیچیدگی‌های اقتصادی یک کشور و آینده آن با خبر شد. شناخت بعضی از این شاخص‌ها برای کسانی که به فعالیت در بورس و اوراق بهادار علاقه دارند، ضروری است. در ادامه چند مورد از شاخص‌های اقتصادی را که برای فعالان بورس اهمیت بیشتری دارند، بررسی می‌کنیم.

۱-   شاخص بازار سهام

شاخص بازار سهام یا شاخص بورس متغیری برای تعریف روند کلی بازار است. در این شاخص قیمت سهام‌ شرکت‌های مختلف موجود در بورس تاثیر گذار است. این شاخص برایند معاملات روزانه را شامل می‌شود. به همین سبب افزایش یا کاهش آن به معنی افزایش و کاهش قیمت همه سهم‌ها نیست بلکه برایندی از رفتار تمام بازار است.

۲-   شاخص تولید ناخالص داخلی

تولید ناخالص داخلی یا همان GDP از مهمترین شاخص‌های اقتصادی است. قیمت ریالی تمام کالاها و خدمات ایجاد شده توسط یک ملت در داخل کشور را تولید ناخالص داخلی می‌نامند. این شاخص وقتی بر جمعیت یک کشور تقسیم شود، سهم هر شهروند را از کل اقتصاد نشان می‌دهد.

۳-   شاخص تولید ناخالص ملی

تولید ناخالص ملی یا GNP  تعریفی مشابه تولید ناخالص داخلی دارد با این تفاوت که در این شاخص قیمت ریالی تمام کالاها و خدمات ایجاد شده توسط یک ملت مورد محاسبه قرار می‌گیرد. موقعیت جغرافیایی در این شاخص اهمیت ندارد.

۴-   رشد اقتصادی

رشد اقتصادی از دیگر شاخص‌های مهم اقتصادی است. این شاخص از تغییرات تولید ناخالص داخلی یا تولید ناخالص ملی یک کشور به دست می‌آید. تفاوت این تغییرات می‌تواند بازگو کننده حرکت رو به جلو یا معکوس اقتصاد یک کشور باشد. به عنوان مثال، شاخص رشد اقتصادی در دهه ۹۰ اقتصاد ایران، صفر درصد بوده است. یعنی در خوشبینانه‌ترین حالت اقتصاد کشور نتوانسته بر اساس پیش‌بینی‌ها بزرگ شود.

۵-   تورم

تورم را به عنوان بیماری ۵۰ ساله اقتصاد ایران می‌شناسند و شاخصی است که بیشتر از هر شاخص اقتصادی دیگر در خبرگزاری و رسانه‌های جمعی به آن پرداخته می‌شود. بسیاری از سیاستمداران با قول کاهش تورم یا کنترل آن بر سر کار می‌آیند. تورم به معنی افزایش یا کاهش عمومی قیمت‌ها است. این شاخص در کشور ما توسط بانک مرکزی و مرکز ملی آمار منتشر می‌شود.

۶-   شاخص نرخ ارز

ارزش پول ملی یک کشور به نسبت پول کشورهای دیگر را شاخص نرخ ارز یا قدرت ارز می‌نامند. در سال‌های گذشته ارزش ریال به مراتب نسبت به پول‌های خارجی کاهش داشته است. این کاهش ارزش گرچه ممکن است با برنامه‌هایی موجب جذب سرمایه‌گذار یا افزایش صادرات شود اما به طور کلی موجب تضعیف اقتصاد یک کشور خواهد شد.

۷-   شاخص نرخ بهره

نرخ بهره به معنی نرخی است که منظور جلوگیری کاهش ارزش پول پرداختی در امروز و دریافتی در آینده مشخص می‌شود. چالش بر سر تعیین میزان نرخ بهره همواره یکی از موضوعات داغ اقتصاد ایران بوده است. نرخ بهره دستوری که توسط دولت به بانک مرکزی تکلیف می‌شود، به عنوان ابزاری برای کنترل تورم در نظر گرفته شده است. در صورتی که تجربه نشان داده به هیچ عنوان تغییر نرخ بهره به تنهایی نمی‌تواند جلوی موج سهمگین تورم بایستد.

۸-   نرخ بیکاری

شاخص بیکاری یک شاخص پسرو است. معمولا دولت‌ها به صورت ماهانه و سالیانه شاخص بیکاری را اعلام می‌کنند. نرخ بیکاری شامل درصد افرادی است که در حال حاضر شغلی ندارند اما متمایل به اشتغال هستند و به عبارتی، دنبال موقعیت‌های شغلی می‌گردند. این شاخص می‌تواند از سلامت و پویایی یک اقتصاد خبر دهد. بالا رفتن نرخ بیکاری علاوه بر مشکلات اقتصادی، می‌تواند منجر به آسیب‌های اجتماعی فراوان شود.

۹-   شاخص تراز تجاری

شاخص تراز تجاری از مهمترین شاخص‌های اقتصادی است. این شاخص بر اساس نسبت میان واردات و صادرات یک کشور تعیین می‌شود. شاخص تراز تجاری مشخص می‌کند که یک اقتصاد مولد است یا مصرف‌کننده. تراز تجاری مثبت، اثرات بسیار خوبی بر اقتصاد کشورها دارد. از جمله می‌توان به کاهش نرخ بیکاری، افزایش سرمایه‌ شرکت‌ها، بهبود سطح زندگی افراد و … اشاره کرد. البته تراز تجاری به تنهایی معیاری برای سنجش قدرت اقتصادی محسوب نمی‌شود.

سخن آخر

شناخت انواع شاخص‌های اقتصادی و اطلاع از اعداد و ارقام آن هم می‌تواند برای شهروندان مفید باشد و هم برای سیاست‌گذاران. در کشور ما شاخص‌های اقتصادی عموما توسط بانک مرکزی و مرکز ملی آمار منتشر می‌شود. از طرف دیگر لازم است که سرمایه‌گذاران از روند حرکت شاخص‌های اقتصادی باخبر باشند تا بتوانند استراتژی مالی مناسبی را برای خود تعیین کنند. شناخت این شاخص‌ها در کنار رصد بازارهای مالی می‌تواند سرمایه‌گذاران را از گزند آسیب‌های احتمالی حفظ کند. برای معامله‌گران بازار بورس نیز واجب است که انواع شاخص‌های اقتصادی را بشناسند و دنبال کنند، مخصوصا شاخص‌هایی که به صورت مستقیم در بازار سهام تاثیرگذارند.

سوالات متدوال 

۱- شاخص اقتصادی چیست؟

شاخص اقتصادی ابزاری است که به تحلیلگران کمک می‌کند روند تغییر در بخش خاصی از اقتصاد را بررسی کنند. مثلا شاخص رشد اقتصادی، مسیر حرکت اقتصاد یک کشور را در بازه‌های زمانی مختلف نشان می‌دهد.

۲- شاخص‌های اقتصادی چه اهمیتی برای فعالان بورسی دارند؟

شناخت بعضی از این شاخص‌ها به دلیل این که بر وضعیت بازار بورس اثر دارند، برای سرمایه‌گذاران ضرورت دارد و تصمیمات آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.