ارزش خالص فعلی (NPV) چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

یک سرمایه‌گذاری در صورتی مفید خواهد بود که برای مالکان خود ارزش ایجاد کند. در حالت کلی، یک طرح سرمایه‌گذاری زمانی مفید است که ارزش بازار آن بیش از هزینه تحصیل آن باشد.ارزش خالص فعلی یکی از معیارهایی است که مالکان و مدیران در اختیار دارند و با استفاده از آن می‌توانند تصمیم‌گیری کنند که آیا سرمایه‌گذاری مورد نظر دارای ارزش است یا خیر؟ در ادامه به بررسی مفهوم NPV و نحوه محاسبه ارزش خالص فعلی خواهیم پرداخت.

ارزش خالص فعلی (NPV) چیست؟

NPV یا NPW یا Net present value یعنی تفاوت بین هزینه‌هایی که برای شروع یک سرمایه‌گذاری پرداخت می‌کنید و تمامی جریان‌های درآمدی که از آن سرمایه‌گذاری به دست می‌آید. به عبارت دیگر، ارزش خالص فعلی معیاری است برای سنجش میزان ارزشی که اکنون در اثر پذیرش یک پروژه ایجاد می‌شود. ارزش خالص فعلی به شما کمک می‌کند تا تصمیم بگیرید که سرمایه‌گذاری مورد ‌نظر درآمد قابل ‌توجهی به همراه دارد یا خیر؟

برای درک بهتر این موضوع تصور کنید یک واحد آپارتمان به قیمت ۵۰۰ میلیون خریداری کرده‌اید و ۱۰۰ میلیون هم برای تعمیر آن هزینه می‌کنید. پیش‌بینی شما این است که بعد از ۱ سال ارزش این آپارتمان (ارزش بازار) ۱ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان خواهد شد (با فرض این که نرخ تنزیل ۱۰ درصد باشد).

در این حالت، ارزش خالص فعلی سرمایه‌گذاری شما ۴۰۰ میلیون تومان خواهد بود. حال با این اطلاعات می‌توانید تصمیم بگیرید که آیا ارزشی که این سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کند، برای‌تان رضایت‌بخش خواهد بود یا خیر.

شرکت‌ها به چه منظور از NPV استفاده می‌کنند؟

وقتی مدیری پروژه‌های مختلف را با یکدیگر مقایسه می‌کند تا تصمیم بگیرد کدام پروژه بهتر است، به طور کلی ۳ گزینه در پیش دارد:

۱. ارزش خالص فعلی (NPV)

۲. نرخ بازده داخلی (irr)

۳. روش بازگشت سرمایه

ارزش خالص فعلی ابزار انتخاب بیشتر تحلیلگران مالی است. این مسئله دو دلیل دارد :

نخست این که در محاسبه NPV ، ارزش زمانی پول در نظر گرفته می‌شود و جریان‌های نقدی آینده بر اساس ارزش پول امروز بیان می‌شود.

ارزش زمانی پول (Time Value Of Money) یعنی پولی که اکنون در اختیار دارید بهتر و با ارزش‌تر از پولی است که در آینده خواهید داشت به عنوان مثال ۱۰۰ میلیون تومان امسال با ۱۰۰ میلیون تومان سال آینده هم‌ارزش نیست؛ به همین دلیل از نرخ تنزیل در محاسبه ارزش خالص فعلی استفاده می‌شود.

در تجزیه و تحلیل‌های مالی برای حذف عامل زمان در محاسبات، ارزش جریان‌های نقدی که در آینده حاصل می‌شود با استفاده از نرخ تنزیل به ارزش روز تبدیل می‌شود.

دلیل دوم این است که با محاسبه‌ ارزش خالص فعلی، رقم دقیقی به دست ‌می‌آید. مدیران می‌توانند با استفاده از این رقم، مبلغ سرمایه‌گذاری‌شده‌ نقدی اولیه را به ‌آسانی با ارزش فعلی بازگشت سرمایه مقایسه کنند.

نحوه محاسبه ارزش خالص فعلی NPV

این روش برای مشخص کردن این که کدام پروژه بیشترین بازدهی راخواهد داشت، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در ادامه هر یک از اجزای فرمول ارزش فعلی را با هم بررسی می‌کنیم:

C_t= جریان نقدی خالص (Net cash flow)

پیش‌بینی جریانات نقدی از دیرباز مورد توجه مدیران مالی، تحلیلگران و محققان قرار داشت. دلیل این توجه، استفاده از جریان‌های نقدی در مدل ارزشیابی سهام، ارزیابی ریسک و … است. برای پیش‌بینی جریان‌های نقدی، هزینه‌های پیش‌بینی شده را از درآمدهای پیش‌بینی شده کم و به جریان نقدی خالص دست پیدا می‌کنیم. خالص جریان نقدی با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌شود:

جریان‌های نقدی حاصل از فعالیت‌های عملیاتی + جریان‌های نقدی حاصل از تامین مالی + جریان‌های نقدی حاصل از سرمایه‌گذاری

C_۰= سرمایه گذاری اولیه (initial investment)

سرمايه‌گذاري اولیه میزان پولي است كه سرمایه‌گذار در شروع پروژه، سرمایه‌گذاری می‌کند برای مثال فردی برای راه‌اندازی نانوایی به ۱۰۰ میلیون تومان نیاز دارد، سرمایه‌گذاری اولیه می‌شود ۱۰۰ میلیون تومان.

r= نرخ تنزیل (Discount rate)

تنزیل روشی است برای تخمین ارزش حال یا ارزش فعلی جریان وجوه نقدی، که در زمان‌بندی مشخصی در آینده قابل دریافت است. برای استفاده از مفهوم ارزش زمانی پول از روش نرخ تنزیل استفاده می‌کنیم. اگر بخواهیم پولی را از آینده به امروز منتقل کنیم و ارزش امروز آن را محاسبه کنیم، باید آن را تنزیل کنیم به عنوان مثال ۱۳۰ تومن سال آینده اکنون ۱۰۰ تومان ارزش دارد.

نرخ تنزیل باید بر اساس ریسک سرمایه‌گذاری تعدیل شود و عواملی از قبیل سود بانکی بدون ریسک، تورم و … تاثیرگذارند.

t= دوره زمانی (Time Period)

برای مثال اگر بخواهیم ارزش خالص فعلی پروژه‌ای را برای ۳ سال محاسبه کنیم، دوره زمانی به ترتیب ۱، ۲ و ۳ خواهد بود.

اشتباهات رایج در استفاده از NPV

اولین مورد، ریسک‌ مربوط به نرخ تنزیل است. شما از نرخ امروز استفاده می‌کنید و آن را برای بازدهی آینده به کار می‌گیرید. بنابراین این احتمال وجود دارد که مثلا در سال چهارم پروژه، نرخ‌های بهره افزایش پیدا کند و هزینه‌ وجوه بالا برود. این یعنی بازدهی شما برای آن سال از آن چه در ابتدا تصور می‌کردید، ارزش کمتری خواهد داشت.

دومین مورد این است که بیشتر افراد در مورد بازدهی که برای پروژه پیش‌بینی کرده بودند اشتباه می‌کنند؛ زیرا اکثر پیش‌بینی‌ها خوش‌بینانه هستند.

سومین مورد، هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه است. تجهیزات با برچسب قیمت مشخص، ریسکی ندارند ولی در غیر این صورت ممکن است ارقام متفاوتی به دست آید.

به مثال زیر توجه کنید:

پروژه الف برای شروع سرمایه‌گذاری به ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه اولیه نیاز دارد و انتظار می‌رود سودی معادل ۵۰ میلیون و ۷۰ میلیون به ترتیب برای سال‌های اول و دوم محقق سازد؛ سود بازگرداندن وجه (نرخ تنزیل) ۱۰ درصد است. فرمول محاسبه NPV به این شکل خواهد بود:

در این مثال، ارزش خالص فعلی به دست آمده ۳ میلیون و ۳۳۰ هزار و ۷۸۴ تومان است. بنابراین، این پیشنهاد ارزش سرمایه‌گذاری دارد و در صورت قبول، سود قابل توجهی به شرکت خواهد داد.

ارزش خالص فعلی مثبت

NPV مثبت نشان می‌دهد که درآمد پیش‌بینی شده یک سرمایه‌گذاری بیش از هرینه‌های پیش‌بینی شده (با ارزش فعلی پول) است. به طور کلی سرمایه‌گذاری با NPV مثبت، سودآور خواهد بود و سرمایه‌گذاری با NPV منفی ، منجر به زیان خالص می‌شود.

سخن آخر

چنان که اشاره کردیم، ارزش خالص فعلی یا NPV یعنی تفاوت بین هزینه‌هایی که برای شروع یک سرمایه‌گذاری پرداخت می‌کنید و تمامی جریان‌های درآمدی که از آن سرمایه‌گذاری به دست می‌آید. اگر ارزش خالص فعلی یک پیشنهاد بزرگتر از صفر بود، آن پیشنهاد باید پذیرفته شود. در صورتی که این عدد کمتر یا مساوی با صفر باشد، پیشنهاد باید رد شود. البته باید به این نکته توجه داشت که ارزش خالص فعلی به تنهایی برای انتخاب یک سرمایه‌گذاری کافی نیست و باید عوامل دیگری را نیز مورد بررسی قرار داد.