قرارداد اختیار معامله در بورس چیست؟

  • ۳۰ دی ۱۴۰۲
  • ۲۰ آبان ۱۳۹۸
  • ۳۵ نظر
  • ۱۵۴۸۷ مشاهده
قرارداد اختیار معامله چیست؟

سرمایه‎گذاران حرفه‎ای همواره به دنبال راهی برای کسب سود حتی در بازارهای نزولی هستند و قرارداد اختیار معامله یکی از ابزارهای مناسب برای این کار است. قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای آتی دو ابزاری هستند که با هدف پوشش ریسک و حفظ سرمایه معامله‌گران در شرایط نزولی بازار مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مطلب قصد داریم به معرفی قراردادهای اختیار معامله با تاکید بر قراردادهای اختیار سهام بپردازیم.


قرارداد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است و بورس اوراق بهادار اختیار معاملات سهام شرکت‌های مختلف بورسی را تعیین می‌کند. بر اساس این قرار داد، خریدار قرارداد حق دارد که مقدار معینی از دارایی مشخص شده در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. به این معنا که دو طرف توافق می‌کنند در آینده معامله‌ای انجام دهند. در اختیار معامله این موضوع بسیار حائز اهمیت است که در این معامله، خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد. این در حالی است که از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، بر اساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است. در این میان خریدار قرارداد در اعمال حق خود مختار است و هیچ تعهد و الزامی ندارد. در صورت صرف ‌نظر او از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد اما از طرف دیگر، فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است. قرارداد اختیار معامله اساسا برای کاهش ریسک ابداع شده است اما به دلیل داشتن ویژگی اهرمی این ابزار، عموما استفاده از آن در بازارها برای معاملات پرریسک صورت می‌گیرد. بنابراین توصیه می‌شود سرمایه‌گذاران پیش از اقدام به انجام معاملات اختیار معامله، حتما از شرایط، قوانین و بایدها و نبایدهای آن مطلع شوند.

نکته: قراردادهای اختیار معامله گروه خودرو، سهم بسیار بزرگی از کل معاملات آپشن دارند. برای مثال، در مهرماه ۱۴۰۲ بیش از ۷۰ درصد کل معاملات اختیار معامله، روی نمادهای صنعت خودرو انجام شده است. با توجه به این که صندوق بخشی خودرویی اتوآگاه می‌تواند تا سقف ۱۰ درصد از دارایی‌های خود را به قراردادهای اختیار معامله اختصاص دهد، سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ فرصتی مناسب برای استفاده از ظرفیت قراردادهای آپشن صنعت خودرو خواهد بود.

انواع موقعیت ها در اختیار معامله

هر معامله‌گر می‌تواند ۴ موقعیت مختلف را در قراردادهای اختیار معامله اخذ کند. در ادامه این موقعیت‌ها به همراه نمودار مربوط به هر کدام به شما نمایش داده می‌شوند تا شرایط کسب سود یا زیان دیدن از هر موقعیت را درک کنید.

  • موقعیت خرید اختیار خرید

موقعیت خرید اختیار خرید

  • موقعیت فروش اختیار خرید

• موقعیت فروش اختیار خرید

  • موقعیت خرید اختیار فروش

• موقعیت خرید اختیار فروش

  • موقعیت فروش اختیار فروش

• موقعیت فروش اختیار فروش

انواع قرارداد اختیار معامله

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته «قرارداد اختیار خرید» و «قرارداد اختیار فروش» تقسیم می‌شوند. قراردادهای اختیار خرید در بازار بورس قابلیت خرید و فروش دارند. کسی که خریدار اختیار خرید است، حق خرید دارایی را برای خود رزرو می‌کند. کسی که فروشنده اختیار خرید است متعهد (مجبور) است دارایی را با قیمتی که از الان تعیین می‌شود، در تاریخ مشخصی در آینده به خریدار بفروشد. قراردادهای اختیار فروش نیز در بازار، خرید و فروش می‌شوند. خریدار اختیار فروش، حق فروش دارایی را با قیمت مشخص در زمانی مشخص در آینده رزرو می‌کند. در مقابل فروشنده متعهد است که دارایی را در زمان مشخص در آینده از خریدار بخرد.
برای درک بهتر قرارداد اختیار به دو مثال زیر توجه کنید:

۱- اختیار خرید  (Call Option)

اختیار خرید به حقى براى خرید یک دارائى در قیمت معینى اشاره دارد و سرمایه‌گذاران می‌توانند فقط نسبت به اخذ موقعیت خرید در نمادهای ایجاد شده اقدام کنند، به این معنا که فعالان بازار سرمایه بر اساس تحلیل‌های بورسی مختلف، پیش‌بینی می‌کنند. به عنوان نمونه سهام ایران خودرو از قیمت ۲۷۰ تومان (قیمت تابلو در زمان حال) طی دو ماه آینده با رشد ۳۰ تومانی همراه خواهد شد و به ۳۰۰ تومان می‌رسد. بر اساس این موضوع، فعالان بازار سرمایه می‌توانند اختیار معامله دو ماه آینده سهام ایران خودرو را با قیمت ۱۰ تومان خریداری کنند. در صورتی که پس از دو ماه قیمت سهام ایران خودرو ۳۰ تومان یا  بیشتر، افزایش پیدا کرده باشد، سهامداران می‌توانند قیمت ۲۷۰ تومان را بپردازند و سهام را خریداری کنند. در صورتی که قیمت سهام کاهش پیدا کرده باشد، سهامداران تنها با زیان ۱۰ تومانی مواجه می‌شوند که در ابتدا برای خرید اختیار معامله خرید پرداخت کرده‌اند.
بنابراین با خرید یک اختیار خرید خودرو، سهامدار حق خرید ۱۰ هزار سهم خودرو را در تاریخ اعمال و با قیمت اعمال خواهد داشت.

در صورتی که بعد از خریدن یک اختیار معامله، قیمت سهام افزایش پیدا کند، از آن جا که قیمت اعمال ثابت است، پس ارزش این اختیار خرید بالا مى‌رود و اختیار معامله‌هایی با همان شرایط، حالا با قیمت (حق شرط) بالاترى معامله مى‌شوند. به همین ترتیب، اگر قیمت سهام کاهش پیدا کند قیمت اختیار خرید نیز کاهش خواهد یافت. در این میان فعالان بازار سرمایه می‌توانند اختیار معامله خرید را تا قبل از سررسید به فروش برسانند.  اختیار خرید یا فروش به روشی که در مثال آورده شد، به عنوان ابزار کاهش‌دهنده ریسک در آینده به شمار می‌رود اما با توجه به این موضوع که اختیار معامله در بورس بهادار تهران مقوله‌ای جدید است، پیشنهاد می‌شود سهامداران با اطلاعات کافی و با در نظرگرفتن شرایط بازار، به خرید و فروش اختیار معاملات بپردازند و از ریسک‌هایی که نسبت به آن‌ها اطلاع ندارند، بپرهیزند. معامله اختیار خرید و فروش با قصد نوسانگیری، ریسک بالایی دارد و نیازمند دسترسی به اطلاعات زیادی است (سهامداران باید بر تحلیل بازار سرمایه مسلط باشند). بنابراین معامله این نوع قراردادها به همه افراد توصیه نمی‌شود.

نکته: در حال حاضر قراردادهای اختیار سهام برای حدودا ۴۰ نماد از جمله: فملی، خودرو، شستا و پتروآگاه تعریف شده و قابل معامله در بورس اوراق بهادار است.

مثالی برای قرارداد اختیار خرید

فرض کنید آقای محمدی طبق تحلیل‌ها و بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده است که سهام خودرو برای ۶ ماه آینده رشد فوق‌العاده‌ای خواهد داشت. در حال حاضر آقای محمدی موجودی کافی برای خرید ۱۰.۰۰۰ سهم خودرو را ندارد. با این حال طی ۶ ماه آینده مبلغی به دست آقای محمدی می‌رسد. در چنین شرایطی که آقای محمدی پیش‌بینی می‌کند قیمت سهم خودرو رشد خواهد کرد اما موجودی لازم برای خرید آن را (تا ۶ ماه آینده) ندارد، چه می‌تواند بکند؟

آقای محمدی می‌تواند از ابزار مالی قرارداد اختیار خرید استفاده کند. فرض کنید هر سهم خودرو در بازار ۴۰۰ تومان است. آقای محمدی تحلیل کرده است که سهم خودرو تا ۶ ماه آینده به قیمت ۶۰۰ تومان خواهد رسید. وی طبق قرارداد اختیار خرید می‌تواند حق خرید ۱۰.۰۰۰ سهم خودرو را با قیمت (اعمال) ۴۵۰ تومان رزرو کند. برای خریدِ اختیار خریدِ سهم ۴۵۰ تومانی، آقای محمدی باید وجهی به فروشنده بپردازد. فرض کنید آقای محمدی برای رزرو حق خرید سهم خودرو به ازای هر سهم،۵۰ تومان به فروشنده بپردازد. به این ترتیب، آقای محمدی برای رزرو حق خرید ۱۰.۰۰۰ سهم خودرو به قیمت ۴۵۰ تومان، مبلغ ۵۰۰.۰۰۰ تومان به فروشنده می‌پردازد. آقای محمدی ۶ ماه صبر می‌کند. اگر پس از ۶ ماه تحلیل آقای محمدی صحیح باشد، هر سهم خودرو در بازار برابر با ۶۰۰ تومان خواهد بود اما آقای محمدی می‌تواند با اعمال اختیار خرید خود، هر سهم را با قیمت۴۵۰ تومان از فروشنده بخرد. فروشنده موظف است ۱۰.۰۰۰ سهم با قیمت ۴۵۰ تومان به آقای محمدی بفروشد. اگر تحلیل آقای محمدی اشتباه باشد و سهم خودرو تا ۶ ماه آینده به قیمت ۳۵۰ تومان برسد، چه می‌شود؟ در این شرایط آقای محمدی قرارداد اختیار خود را اعمال نمی‌کند و به جای خرید سهم ۴۵۰ تومانی خودرو در این قرارداد، از بازار نقد سهم ۳۵۰ تومانی می‌خرد. لازم به ذکر است ۵۰۰.۰۰۰ تومانی که آقای محمدی در ابتدای قرارداد به فروشنده پرداخت کرده بود، سوخت خواهد شد. در واقع کل زیان آقای محمدی از این معامله ۵۰۰ هزار تومان خواهد بود.

۲- اختیار فروش  (Put Option)

اختیار فروش به دارنده حق می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد. در حالی که خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را می‌خرید، خریدار قرارداد اختیار فروش پیش‌بینی می‌کند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت. به عبارت ساده‌تر، اختیار فروش برای زمانی است که فعالان بازار سرمایه بر اساس تحلیل‌های بورسی خود پیش‌بینی می‌کنند که قیمت سهامی در آینده کاهش پیدا می‌کند. به عنوان مثال، سهامداران پیش‌بینی می‌کنند که سهام ایران خودرو با قیمت ۲۷۰ تومان طی دو ماه آینده به ۲۵۰ تومان خواهد رسید و قیمت این سهام ۲۰ تومان کاهش پیدا خواهد کرد. در چنین شرایطی، سهامداران می‌توانند با پرداخت (مثلا) ۱۰ تومان، اختیار فروش سهام ایران خودرو را خریداری کنند. این موضوع حائز اهمیت است که خریدار اختیار فروش، انتظار نزول قیمت سهام را دارد، در حالی که فروشنده انتظار دارد قیمت سهام به همان نسبت باشد یا افزایش یابد. به صورت کلی با توجه به این که اختیار فروش به دارنده آن اجازه فروش سهام در قیمت مقطوع را مى‌دهد، کاهش در قیمت سهام، اختیار فروش را ارزشمندتر مى‌کند و برعکس، اگر قیمت سهام افزایش یابد، اختیار فروش کم‌ارزش مى‌شود.

مثالی برای قرارداد اختیار فروش

حالتی را در نظر بگیرید که آقای محمدی ۱۰.۰۰۰ سهم خودرو دارد و می‌خواهد تا ۶ ماه دیگر آن را نگه دارد. آقای محمدی به ارزنده بودن سهم خودرو ایمان دارد اما انتشار اخبار منفی در خصوص سهم خودرو، آقای محمدی را نگران کرده است. او می‌تواند با خرید اختیار فروش، خود را در برابر افت قیمت سهم خودرو بیمه کند. فرض کنید قیمت سهم خودرو در بازار ۴۰۰ تومان است و آقای محمدی با خود فکر می‌کند: من تنها ۱۰ درصد زیان را می‌توانم تحمل کنم. در نتیجه اقدام به خرید اختیار فروش سهم خودرو با قیمت ۳۶۰ (۴۰۰-۴۰) می‌کند. در واقع آقای محمدی با خرید اختیار فروش سهم خودرو این امکان را برای خود ایجاد می‌کند تا ۱۰.۰۰۰ سهم خودرو خود را طی ۶ ماه آینده نگه دارد و در صورت کاهش قیمت خودرو، قرارداد اختیار فروش خود را با قیمت ۳۶۰ تومان اعمال کند و تنها ۱۰ درصد زیان را متحمل شود. در واقع در ۶ ماه آینده اگر قیمت سهم خودرو بالاتر برود، آقای محمدی نیازی به اعمال اختیار فروش خود نخواهد داشت. لازم به ذکر است آقای محمدی برای خرید اختیار فروش باید وجهی (پرمیوم) را به فروشنده بپردازد. اگر آقای محمدی قرارداد اختیار فروش خود را اعمال نکند، هزینه‌ای که برای خرید اختیار خرید به فروشنده هنگام معامله پرداخته است، سوخت خواهد شد.

مشخصات قراردادهای اختیار معامله سهام

  1. دارایی پایه: دارایی پایه می‌تواند هر یک از سهام پذیرفته‌شده در بورس ایران باشد.
  2. نماد معاملاتی: ضمخا۳۰۰۶۱
  3. حرف «ض»: نشان‌دهنده نماد اختیار خرید سهم است.
  4. حرف «ط»: نشان‌دهنده نماد اختیار فروش سهم است.
  5. مخا: ۳ حرف مخفف نام سهم در بازار پایه
  6. ۳۰۰۶۱: دو رقم سمت چپ نشان‌دهنده ماه سررسید است و سه رقم سمت راست، شمارنده قیمت اعمال است. در این مثال ۳۰ نشان‌دهنده آن است که تاریخ سررسید این قرارداد ماه سوم (خرداد) است. اگر دو رقم سمت چپ ۷۰ باشد یعنی تاریخ سررسید در ماه ۷ (مهر) خواهد بود.

۳- نماد اختیار معامله خرید

همان طور که گفتیم، نماد اختیار معامله با افزودن حرف «ضـ» به ابتدای بخشی از نماد شرکت‌های مذکور ایجاد می‌شود. برای مثال: ضخود (اختیار خ خودرو)، ضفملی، ضفولا. نمادها علاوه بر حروف مذکور شامل تاریخ اعمال و قیمت اعمال نیز هستند. به عنوان مثال «اختیارخ خودرو-۳۰۰۰-۱۳۹۵/۱۱/۲۷ (ضخود۰۰۵)» نشان‌دهنده اختیار خرید خودرو در تاریخ ۱۳۹۵/۱۱/۲۷ با قیمت ۳,۰۰۰ ریال است. قیمت ۳۰۰۰ ریال قیمت پیش‌بینی شده در تابلوی معاملاتی روز ۲۷ بهمن ۹۵ است اما قیمت خرید اختیار خرید ضخود۰۰۵،  معادل ۲۵۰ ریال است. از آن جایی که ممکن است در تاریخ اعمال یکسان، قیمت اعمال متفاوت باشد، بنابراین یک شرکت بر حسب قیمت اعمال می‌تواند چند نماد معاملاتی داشته باشد. به عنوان مثال: ضخود۰۰۴ و ضخود۰۰۵.

نماد اختیار معامله خرید

نکته: در حال حاضر هر اختیار خرید شامل هزار سهم در نماد مورد نظر در تاریخ اعمال است. معاملات اختیار خرید بدون دامنه نوسانی است.

مفاد قرارداد اختیار معامله

هر قرارداد شامل: قیمت اعمال، قیمت قرارداد اختیار، دارایی پایه و سررسید است. دارایی پایه، به دارایی موضوع قرارداد اختیار معامله گفته می‌شود. سررسید یا تاریخ انقضا هم به تاریخی گفته می شود که در نام قرارداد قابل مشاهده است (در بخش قبلی توضیح داده‌ایم). بسیاری از معامله‌گران به اشتباه تصور می‌کنند که قیمت اعمال و قیمت قرارداد اختیار دو مفهوم یکسان هستند. در ادامه این دو مفهوم را به صورت کامل توضیح می‌دهیم تا هیچ‌گونه ابهامی برای شما باقی نماند.

۱- قیمت اعمال قرارداد اختیار معامله

قیمتی است که خریدار و فروشنده با هم توافق می‌کنند که در روز سررسید، دارایی را با آن قیمت معامله کنند. قیمت اعمال در نام کامل نماد ذکر می‌شود. در واقع خریدار و فروشنده در روز معامله توافق می‌کنند که دارایی را در روز مشخصی در آینده با قیمت اعمال، مبادله کنند. قیمت اعمال از همان روز راه‌اندازی قرارداد اختیار معامله مشخص است و تا روز سررسید ثابت باقی می‌ماند.

۲- قیمت قرارداد اختیار (پرمیوم)

قیمت قرارداد اختیار با قیمت اعمال قرارداد اختیار متفاوت است. قیمت اختیار معامله همان قیمتی است که خریداران و فروشندگان به عنوان سفارش روی تابلو معاملاتی قرار می‌دهند و می‌خواهند قرارداد اختیار را با آن قیمت بخرند یا بفروشند. به قیمت قرارداد اختیار معامله «پرمیوم» می‌گویند. در واقع خریدار اختیار معامله که حق خرید اختیار را با قیمت مشخص در آینده برای خود ذخیره می‌کند، باید برای کسب این حق، مبلغی را به فروشنده بپردازد. به این مبلغ، «قیمت قرارداد اختیار» می‌گویند اما قیمت اعمال، قیمتی است که دارایی در زمان سررسید با آن قیمت معامله می‌شود.

حجم قرارداد‌های اختیار معاملات

قراردادهای اختیار معامله استاندارد شامل هزار اختیار معامله یک واحدى است. به عبارت بهتر، اگر سرمایه‌گذار یک اختیار معامله بخرد، در واقع این اختیار معامله نمایانگر اختیار خرید یا فروش هزار سهم است. لازم به ذکر است اگر سهام شرکت بورسی افزایش سرمایه دهد یا سود سهمى اعلام کند، در تعداد سهام استاندارد قرارداد استثنائى رخ مى‌دهد. در این شرایط، تعداد سهم‌هایى که توسط قرارداد استاندارد مشخص مى‌شوند، با توجه به تغییر سرمایه شرکت تعدیل مى‌شوند.

قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال

قراردادها به لحاظ سبک اعمال به دو دسته تقسیم می‌شوند:

  • سبک اروپایی: در این نوع از قراردادها، دارنده اختیار فقط در تاریخ سررسید امکان اعمال دارد و تا قبل از سررسید نمی‌تواند اختیار را اعمال کند.
  • سبک آمریکایی: در این نوع از قراردادها، دارنده اختیار در هرروز از دوره معاملاتی تا تاریخ سررسید و در خود سررسید می‌تواند اقدام به اعمال اختیار کند.

نکته: در ایران تنها سبک اروپایی وجود دارد.

وجه تضمین اختیار معامله سهام

وجه تضمین قراردادهای اختیار معامله به انواع زیر تقسیم می‌شود:

۱- وجه تضمین اولیه:

همان طور که قبلا اشاره کردیم در قراردادهای اختیار معامله، تنها فروشندگان موظف به انجام تعهد فروش هستند و خریداران در این نوع از قراردادها، مختار به انجام تعهد هستند. در نتیجه در هنگام انجام معامله، وجهی به عنوان وجه تضمین، برای تضمین انجام تعهد از فروشندگان دریافت می‌شود. این وجه پس از سررسید اختیار معامله، آزاد می‌شود و فروشنده می‌تواند آن را برداشت کند.
نکته: در قراردادهای اختیار، خریداران نیازی به پرداخت وجهی تحت عنوان وجه تضمین ندارند.

۲- وجه تضمین لازم:

افرادی که در بازار اختیار معامله موقعیت فروش دارند باید موجودی حسابشان همواره بالاتر از ۷۰ درصد وجه تضمین لازم باشد. وجه تضمین لازم هرروز بر اساس قیمت معاملات انجام‌شده طی جلسه معاملاتی اعلام می‌شود. چنانچه موجودی حساب فروشندگان از ۷۰ درصد وجه تضمین لازم (نه وجه تضمین اولیه) کمتر شود، در اصطلاح می‌گویند فرد «کال مارجین» شده است. فرد کال مارجین شده باید تا حداکثر یک ساعت مانده به اتمام جلسه معاملاتی روز کاری بعد، اقدام به افزایش حساب و بستن موقعیت‌های باز خود به میزان لازم شود.

۳- کال مارجین شدن در قراردادهای اختیار معامله

از آن جایی که در قراردادهای اختیار معامله، فروشندگان باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد امین (بورس کالا) سپرده‌گذاری کنند، بنابراین بر اساس دستورالعمل بورس کالای ایران، افرادی که قصد دارند در قراردادهای اختیار معامله، موقعیت فروش داشته باشند باید ۲۰ درصد از ارزش قرارداد را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد بورس سپرده‌گذاری کنند. پس از اخذ موقعیت نیز همواره باید موجودی سپرده گذاری شده، بیش از ۷۰ درصد وجه تضمین لازم باشد.

مثال:
فرض کنید آقای محمدی می‌خواهد ۳ موقعیت فروش در نماد ضجار ۱۰۰۳۱ اخذ کند. میزان وجه تضمینی که لازم است واریز کند، به قیمت فروش بستگی دارد. در واقع او باید ۲۰ درصد ارزش معامله را به حساب کارگزار واریز کند.
با فرض اینکه اندازه قرارداد ضجار ۱۰۰۳۱ برابر با ۱۰۰۰ باشد و آقای محمدی بخواهد هر موقعیت را با قیمت ۶۱ ریال اخذ کند، ارزش قرارداد به شرح زیر خواهد بود:

ارزش قرارداد = قیمت قرارداد * اندازه قرارداد * تعداد موقعیت
ارزش قرارداد = ۶۱ * ۱۰۰۰ * ۳ = ۱۸۳۰۰۰ ریال
وجه تضمین اولیه = ۲۰% ارزش قرارداد = ۳۶۶۰۰ ریال

در واقع آقای محمدی برای اخذ ۳ موقعیت فروش ضجار ۱۰۰۳۱ با قیمت ۶۱ ریال باید ۳۶۶۰۰ ریال وجه تضمین پرداخت کند. هر چه قیمت قرارداد بالاتر باشد، میزان وجه تضمین پرداختی نیز بالاتر خواهد بود. اگر پس از اتمام جلسه معاملاتی و تسویه حساب روزانه، موجودی حساب فروشنده قرارداد اختیار معامله به کمتر از ۷۰ درصد وجه تضمین لازم برسد، به اصطلاح می‌گویند فرد «کال مارجین» شده است. وی برای خروج از وضعیت کال مارجین باید تا حداکثر ساعت ۱۱:۳۰ روز کاری بعد، اقدام به افزایش موجودی حساب خود تا سطح وجه تضمین لازم کند یا به تعداد لازم، موقعیت‌های فروش خود را ببندد. چنانچه فرد کال مارجین شده هیچ یک از اقدامات فوق را انجام ندهد، کارگزار موظف به بستن موقعیت‌های وی به میزان لازم خواهد بود.

نکته: وجه تضمین لازم هر روز محاسبه و توسط بورس اعلام می‌شود.

 وضعیت بازدهی اختیار معامله

قراردادهای اختیار معامله از نظر وضعیت سود و زیان به سه حالت دسته‌بندی می‌شوند. در واقع قرارداد اختیار معامله ممکن است در سود، زیان یا بی‌تفاوت باشد.

· قرارداد اختیار معامله خرید

۱ قرارداد اختیار معامله خرید در سود

اگر قیمت اعمال قرارداد اختیار معامله‌ای از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر باشد به اصطلاح می‌گویند قرارداد در سود است.
یعنی دارنده اختیار خرید، می‌تواند سهم را با استفاده از قرارداد اختیار معامله، ارزان‌تر از بازار نقدی بخرد.
مثال:
اگر قیمت پایانی سهم پایه خودرو ۵۵۰ تومان باشد، قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال ۳۰۰ تومان در سود است.

۲ قرارداد اختیار معامله خرید در زیان

اگر قیمت اعمالِ قرارداد اختیار معامله‌ای از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر باشد، به اصطلاح می‌گویند قرارداد در زیان است.
یعنی دارنده اختیار خرید، سهم را با استفاده از قرارداد اختیار معامله، گران‌تر از بازار نقدی می‌خرد.
مثال:
اگر قیمت پایانی سهم پایه خودرو ۵۵۰ تومان باشد، قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال ۶۰۰ تومان در زیان است.

۳قرارداد اختیار معامله خرید بی تفاوت

اگر قیمت اعمالِ قرارداد اختیار معامله‌ای باقیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی برابر باشد، به اصطلاح می‌گویند قرارداد بی‌تفاوت است.

· قرارداد اختیار معامله فروش

۱قرارداد اختیار معامله فروش در سود

اگر قیمت اعمال قرارداد اختیار معامله‌ای از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر باشد، به اصطلاح می‌گویند قرارداد در سود است.
یعنی دارنده اختیار فروش، می‌تواند سهم را با استفاده از قرارداد اختیار معامله، گران‌تر از بازار نقدی بفروشد.
مثال:
اگر قیمت پایانی سهم پایه خودرو ۵۵۰ تومان باشد. قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال ۶۵۰ تومان در سود است.

۲قرارداد اختیار معامله در زیان

اگر قیمت اعمالِ قرارداد اختیار معامله‌ای از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر باشد، به اصطلاح می‌گویند قرارداد در زیان است.
یعنی دارنده اختیار فروش، سهم را با استفاده از قرارداد اختیار معامله، ارزان‌تر از بازار نقدی می‌فروشد.
مثال:
اگر قیمت پایانی سهم پایه خودرو ۵۵۰ تومان باشد. قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال ۳۰۰ تومان در زیان است.

۳قرارداد اختیار معامله بی تفاوت

اگر قیمت اعمالِ قرارداد اختیار معامله‌ای با قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی برابر باشد، به اصطلاح می‌گویند قرارداد بی‌تفاوت است.

نکته: قراردادهای جدیدی که در بازار اختیار معامله معرفی می‌شود باید به نحوی باشد که همواره امکان معامله حداقل سه قرارداد شامل حداقل یک قرارداد در اختیار معامله در سود و حداقل یک قرارداد در اختیار معامله در زیان وجود داشته باشد.
لازم به ذکر است در هنگام تحویل قراردادهای اختیار معامله، خریداران اختیار معامله، برای تسویه نقدی تنها قراردادهای در سود را می‌توانند اعمال می‌کنند. در حالی که هنگام تحویل قراردادهای اختیار معامله برای تسویه فیزیکی، همه قراردادها امکان اعمال از طرف خریدار را دارند.

قرارداد اختیار معامله بی تفاوت

مزایای قرارداد اختیار معامله

همان طور که قبلا هم اشاره کردیم، معامله‌گران از شرکت در قراردادهای اختیار معامله دو هدف دارند:

  • کاهش ریسک معاملات
  • حفظ سرمایه معامله‌گران در شرایط نزولی بازار

این دو مورد به عنوان مهمترین مزایای قراردادهای اختیار معامله به سرمایه‌گذاران معرفی می‌شوند.

دامنه سود و زیان قراردادهای اختیار معامله

در حالت کلی، قراردادهای اختیار معامله دامنه نوسان ندارند. به همین علت، قرار گرفتن در موقعیت خرید برای هر دو قرارداد اختیار معامله خرید و فروش به معنای محدود کردن میزان ضرر احتمالی است. این در حالی است که دامنه سود برای موقعیت خرید در قرارداد اختیار خرید، نامحدود و همین موقعیت در قرارداد اختیار فروش، محدود به قیمت اعمال می‌شود. شرایط برای افرادی که در موقعیت فروش قرار می‌گیرند، متفاوت است. دامنه زیان احتمالی برای افرادی که در یک قرارداد اختیار معامله خرید، در موقعیت فروش قرار می‌گیرند، نامحدود و برای افرادی که همین موقعیت را در قرارداد اختیار فروش انتخاب می‌کنند، محدود به قیمت اعمال است.

سود و زیان خریدار و فروشنده در قرارداد اختیار معامله چگونه محاسبه می‌شود؟

همان طور که قبلا هم اشاره کردیم، سود معامله برای افرادی که در موقعیت خرید این نوع از قراردادها قرار می‌گیرند، نامحدود است و زیان معامله هم معادل مبلغی است که برای خرید حق اختیار پرداخت کرده‌اند. در مقابل، سود افرادی که در موقعیت فروش قرار می‌گیرند، محدود و برابر با مبلغی است که به ازای اعطای «حق اختیار» از خریدار دریافت می‌کنند. این در حالی است که اگر پیش‌بینی آن‌ها از شرایط آینده بازار درست نباشد، ممکن است با زیان سنگینی مواجه شوند.

چگونه لیست نمادهای بازار اختیار معامله سهام را مشاهده کنم؟

برای دیدن لیست نمادهای فعال در بازار اختیار معامله سهام لازم است به سایت tse.ir  مراجعه کنید. در این سایت به بخش  اطلاعات بازار، سپس بخش اختیار معامله و پس از آن لیست نمادهای معاملاتی مراجعه کنید و در آن صفحه، نمادهای موجود را ببینید. لازم به ذکر است می‌توانید نماد مورد نظر را با فیلتر کردن، جست‌وجو کنید.

چگونه قراردادهای اختیار معامله در سود را شناسایی کنیم؟

با مراجعه به سایت tse.ir قسمت  اطلاعات بازار و سپس بازار اختیار معامله، نمای بازار را ملاحظه می‌کنید. نمادهای در سود با رنگ کرم مشخص شده‌اند.


سخن آخر

در این مطلب به معرفی قراردادهای اختیار معامله سهام، نمادهای معاملاتی و سامانه معاملاتی آن پرداخته شد. یکی از راه‌های کاهش ریسک در بازار نزولی و کسب سود در آن، استفاده از ابزارهای مالی نوین مانند ابزار مشتقه و معاملات آپشن سهام است. تاریخچه اختیار معاملات در کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد که این موضوع در راستای کاهش ریسک معاملات و افزایش جذابیت و تنوع در بازار سرمایه راه‌اندازی شده است. با توجه به این موضوع، فعالان بازار سرمایه می‌توانند برای کاهش ریسک معاملاتی خود، از اختیار معاملات استفاده کنند و با مراجعه به کارگزاری‌هایی مانند کارگزاری آگاه، درخواست اعمال خود را مطرح سازند. همان طور که گفتیم، با توجه به تازگی اختیار معاملات، توصیه می‌شود سهامداران از خرید و فروش اختیار معاملات قبل از موعد زمانی آن بپرهیزند چرا که با این اقدام، سهامداران ریسک معاملاتی خود را افزایش می‌دهند و ممکن است با زیانی جبران ناپذیر مواجه شوند.


سوالات متداول

قرارداد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که طرفین قرارداد توافق می‌کنند در آینده، معامله‌ای با شرایط مشخص انجام دهند.

اختيار معامله سهام چیست؟

اختیار معامله سهام مشابه تمام قراردادهای اختیار معامله است با این تفاوت که دارایی پایه آن، یکی از سهم‌های مورد تایید سازمان بورس است.

قرارداد اختیار معامله به چند دسته تقسیم می‌شود؟

هر قرارداد اختیار معامله به دو نوع اختیار خرید یا اختیار فروش تقسیم می‌شود و هر معامله‌گر می‌تواند در هر قرارداد در جایگاه خریدار یا فروشنده قرار بگیرد.

35 پاسخ به “قرارداد اختیار معامله در بورس چیست؟”

  1. مجتبی گفت:

    با سلام اگه ممکنه جواب سوال مسابقات در قالب فیلم باشه تا یادگیریش راحت تر باشه
    با تشکر

    ۱
  2. محمدرضا گفت:

    آموزنده و عالی
    ممنون

    ۴
  3. شاهرخ گفت:

    سلام

    مطلب خیلی خوب و کاربردی بود.

    ممنون از شما

    ۶
  4. غلامرضا گفت:

    عالی بود

    ۸
  5. محمد باقر ملکپور گفت:

    مطالب اموزندست

    ۸

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

عدد را وارد کنید:

1 2 3 6